آزمایش آنالیز ادرار چیست؟
آنالیز ادرار یک نمونه از تست‌های آزمایشگاهی است. پزشک به کمک این آزمایش قادر خواهد بود تا برخی بیماری هایی که علائمش در ادرار افراد ظاهر می‌شوند را تشخیص دهد.
بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات، روی نحوه دفع ضایعات و سموم از بدن تاثیرگذار هستند. اندام‌های درگیر در این فرآیند عبارتند از ریه‌ها، کلیه‌ها، مجرای ادراری، پوست و مثانه.
وجود مشکل در هر یک از این اندام‌ها، روی ظاهر، غلظت، و محتوای ادرار تاثیرگذار خواهد بود. آنالیز ادرار، هیچ برابری و شباهتی با غربالگری دارویی، یا آزمایش بارداری ندارد. البته هر سه مورد به کمک نمونه ادرار انجام می‌شوند.
علت انجام این آزمایش
تجزیه و تحلیل ادرار اغلب برای موارد زیر استفاده می شود:
- پیش از جراحی
- به عنوان یک غربالگری پیشگیرانه در هنگام تست بارداری
- به عنوان بخشی از یک معاینه معمول پزشکی یا جسمی
پزشک این آزمایش را در صورت مشکوک بودن به بیماری های خاصی توصیه میکند مثل:
- دیابت
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
- عفونت مجاری ادراری
اگر مبتلا بودن شخص به هر یک از این بیماری‌ها ، به صورت قطعی تشخیص داده شد، آنگاه پزشک سعی خواهد کرد با استفاده از آنالیز ادرار، میزان پیشرفت روند درمان یا وضعیت بیمار را بسنجد.
علاوه بر این، در صورتی که فرد یک سری علائم خاص را تجربه کند، پزشک میتواند درخواست آزمایش آنالیز ادرار را صادر کند. این علائم عبارتند از:
- درد شکم
- کمر درد
- وجود خون در ادرار
- ادرار دردناک
آمادگی برای انجام آزمایش
قبل از انجام آزمایش ادرار مطمئن شوید که آب زیادی را مصرف نموده‌اید. بدین ترتیب شرایط لازم برای ارائه نمونه به اندازه کافی را خواهید داشت. البته درنظر داشته باشید که نوشیدن آب بیش از حد، منجر به کاهش دقت نتایج می‌شود.
در روز آزمایش، فقط به یک الی دو لیوان آب نیاز خواهید داشت. در صورتی که ممنوعیتی در رژیم غذایی وجود ندارد، می‌توانید از شیر یا آب میوه نیز استفاده کنید.
همچنین مصرف هرگونه دارو یا مکمل را با پزشکتان در میان بگذارید. برخی از این مواد روی نتایج آنالیز ادرار تاثیرگذار هستند :
- مکمل های ویتامین C
- مترونیدازول
- ریبوفلاوین
- ملین های آنتراكینون
- متوکاربامول
- نیتروفورانتوئین
گروه‌های دیگری از داروها نیز می‌توانند روی نتایج تاثیرگذار باشند. قبل از آزمایش آنالیز ادرار، راجع به داروهای مصرفی خود به پزشک اطلاع دهید.
توضیحاتی راجع به فرایند آنالیز ادرار
شخص باید نمونه مورد نیاز برای آنالیز ادرار را به مطب پزشک، بیمارستان یا مجتمع تخصصی آزمایشگاهی تحویل دهید. برای این منظور یک ظرف پلاستیکی در اختیارتان قرار می‌گیرد، تا آن را با خود به سرویس بهداشتی ببرید. سپس به صورت انفرادی، ادرار خود را به آن وارد می کنید.
ممکن است از شخص درخواست شود که نمونه ادرار تمیزی را تهیه کنید. این تکنیک کمک میکند تا از ورود باکتری‌های موجود روی اندام تناسلی به نمونه جلوگیری شود. اولین کاری که باید انجام داد، تمیز کردن اطراف ناحیه ادراری بوسیله پارچه مرطوب و تمیز ارائه شده توسط پزشک است. سپس کمی از ادرار را داخل سرویس بهداشتی انجام بدهید، اکنون نمونه را داخل ظرف جمع آوری کنید. از لمس کردن سطح داخلی ظرف اجتناب ورزید. با انجام این کار، باکتری‌های دست وارد نمونه می‌شوند.
پس از اتمام نمونه گیری، درب ظرف را ببندید، و دستان خود را بشویید. ظرف نمونه گیری را با خود از سرویس بهداشتی خارج کنید، یا اینکه آن را در قسمت مخصوص ظروف آزمایشگاهی قرار دهید.
این امکان وجود دارد که در برخی موارد، پزشک درخواست آنالیز ادرار بوسیله کاتتر را اعلام نماید. بدین ترتیب کاتتری از طریق مجرای ادراری وارد مثانه می‌شود. در این شرایط، احساس درد جزئی ظاهر می‌شود. اگر حس خوبی نسبت به اجرای این روش ندارید، از پزشک خود راجع به روشهای جایگزین سؤال کنید.
پس از تهیه نمونه، بخشی از آزمایش که بر عهده شما بود به پایان رسیده است. در گام بعدی، نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود، یا در صورت وجود تجهیزات لازم در داخل بیمارستان باقی می‌ماند.
روشهای آنالیز ادرار
سپس پزشک از طریق چند روش ادرار را مورد برسی قرار میدهد:
آزمایش میکروسکوپی
در معاینه میکروسکوپی ، پزشک قطره های ادرار را در زیر میکروسکوپ بررسی می کند. آنها به دنبال:
- ناهنجاری در گلبول های قرمز یا سفید ، که نشانه هایی از عفونت ، بیماری کلیوی ، سرطان مثانه یا اختلال خون هستند.
- بلورهایی که نشان دهنده سنگ کلیه است
- باکتریها یا مخمرهای عفونی
- سلولهای اپیتلیال ، که می تواند نشان دهنده تومور باشد
آزمایش دیپ استیک
برای انجام این آزمون، پزشک یک نوار پلاستیکی با ماهیت شیمیایی خاص را وارد نمونه میکند. این نوار با توجه به مواد موجود در نمونه، تغییر رنگ میدهد. نتایج این آزمایش، به پزشک در تشخیص بیماری‌های زیر کمک خواهد کرد:
- بیلی روبین ، محصول مرگ گلبول های قرمز
- خون
- پروتئین
- غلظت یا وزن مخصوص
- تغییر در سطح pH یا اسیدیته
- قندها
وجود غلظت‌های بالا از ذرات در نمونه ادرار، نشان دهنده کم آبی بدن هستند. بالا بودن PH، نشان دهنده وجود بیماری در مجرای ادراری یا کلیه‌ها است. وجود نشانه‌هایی از قند خون، حاکی از بیماری دیابت می‌باشد.
آنالیز ظاهری
پزشک شما همچنین می تواند نمونه را از نظر ناهنجاری مانند موارد زیر بررسی کند:
- ظاهر کدر ، که می تواند عفونت را نشان دهد
- بوی غیرطبیعی
- ظاهری مایل به قرمز یا قهوه ای ، که می تواند خون را در ادرار نشان دهد
بررسی نتایج
پس از آماده شدن نتایج آنالیز ادرار، شخص و پزشکتان در کنار یکدیگر نتایج را برسی خواهید کرد. اگر نتایج غیرعادی باشند، آنگاه دو گزینه پیش رو وجود خواهند داشت :
اگر قبلاً دچار بیماری‌های کلیه، بیماری‌های مجرای ادراری، یا سایر عارضه‌های بوده اید، پزشک درخواست آزمایش تکمیلی یا آنالیز ادرار مجدد را میدهد، تا علت وجود ذرات غیرعادی در ادرار را مشخص نماید.
اگر هیچ گونه علاپم اضافی از بیماری‌های مشابه در شخص وجود نداشته باشد و معاینه بدنی نشان دهنده سلامت کُلی بدن باشد، آنگاه پزشک درخواست پیگیری‌های تکمیلی میکند
وجود پروتئین در ادرار
ادرار به طور معمول دارای مقدار ناچیزی پروتئین است. گاهی اوقات ، به دلیل موارد زیر ، میزان پروتئین در ادرار افزایش می یابد.
- گرما یا سرما بیش از حد
- تب
- استرس ، هم جسمی و هم عاطفی
- ورزش بیش از حد
این عوامل معمولاً نشانه مشکلات جدی نیستند. اما سطح غیر طبیعی بالای پروتئین در ادرار می تواند نشانه ای باشد که باعث بیماری کلیه شود ، مانند:
- دیابت
- بیماری های قلبی
- فشار خون بالا
- لوپوس
- سرطان خون
- کم خونی سلول داسی شکل
- روماتیسم مفصلی
پزشک میتواند درخواست آزمایش‌های تکمیلی را بدهد. هدف تشخیص هرگونه بیماری است که منجر به بالا رفتن سطح پروتئین ادرار شده است.
پیگیری های تکمیلی پس از آنالیز ادرار
درصورت وجود نتایج غیر عادی پزشک جهت تعیین علت نیاز به برسی آزمایشات دیگری خواهد داشت که میتواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون
- آزمایش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا MRI
- پانل متابولیک جامع
- کشت ادرار
- شمارش کامل خون
- پانل کبد یا کلیه