نگاه کلی
تومورهای غدد بزاقی در نتیجه رشد غیرعادی سلول های بزاقی بروز می کنند. این تومورها نادر می باشند. غدد بزاقی، برای کمک به عضم غذا و سلامت دندان ها بزاق تولید می کنند. هر انسان سه جفت غدد بزاقی به نام های پاراتوئید (غده بناگوشی)، سابلینگوال (غده زیرزبانی)، سابمندیبولار (غده زیرفک) را در زیر و پشت فک خود دارا می باشد.
تعداد بسیاری دیگر از غدد بزاقی کوچک در لب ها، گونه ها و سراسر دهان و گلو قرار دارند.
این تومورها ممکن است در هر کدام از غدد بزاقی پدیدار شوند که بیشتر آن ها غیر سرطانی هستند اما می توانند سرطانی نیز باشند. بیشتر تومورهای غدد بزاقی در غدد پاراتوئید ایجاد می شوند.
جراحی، درمان معمول تومورهای غدد بزاقی می باشد.گاهی برای درمان این تومورها به درمان های دیگری به غیر از جراحی نیز احتیاج می باشد.
علائم
علائم و نشانه های تومور غدد بزاقی عبارتند از:
- وجود توده یا تورم در نزدیکی فک یا روی آن، درون گردن و یا دهان
- بی حسی در بخشی از صورت
- احساس ضعف در عضلات بخشی از صورت
- احساس درد مداوم در ناحیه غدد بزاقی
- مشکل در بلع
- احساس درد هنگام باز کردن کامل دهان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت تداوم علائم و نشانه های (تومور غدد بزاقی) نگران کننده به ملاقات پزشک خود بروید.
وجود توده و یا تورم ناحیه ای، در نزدیکی غدد بزاقی شایع ترین نشانه این تومورها می باشد، اما به معنای ابتلا به سرطان نیست. اکثر تومورهای غدد بزاقی غیر سرطانی(خوش خیم) هستند. بسیاری از این شرایط غیر سرطانی مانند عفونت یا وجود سنگ در مجرای غدد بزاقی باعث تورم غدد بزاقی می شود.
علل بیماری
این تومورها نادر می باشند و دلیل پیدایش آنها مشخص نیست. تومورهای غدد بزاقی در نتیجه تغییراتی (جهش ها) که بعضی از سلول ها در ساختار دی ان ای آنها ایجاد می شود، بوجود می آیند. دی ان ای یک سلول شامل دستورالعمل هایی است که وظیفه سلول را تعریف می کنند.
این تغییرات باعث رشد و تکثیر سریع سلول ها می شود. فعالیت سلول های غیرطبیعی باعث مرگ سلول های سالم می شود. این سلول های انباشته شده، تومور را ایجاد می کنند. اگر این تغییرات درون دی ان ای اتفاق بیفتد، سلول های غیرطبیعی ممکن است سرطانی شوند. سلول های سرطانی می توانند به بافت نزدیکشان حمله کرده و آن را از بین ببرند، همچنین می توانند از تومور جدا شده و به نواحی دورتر (از عضو درگیر) گسترش پیدا کنند (متاستاز).
انواع تومورهای غدد بزاقی
انواع بسیاری از تومورهای غدد بزاقی وجود دارند. پزشکان این تومورها را بر اساس نوع سلول های درگیر در تومورها دسته بندی می کنند.اطلاع از نوع توموری که بیمار بدان مبتلاست به پزشک در انتخاب بهترین گزینه برای درمان کمک می کند.
انواع تومورهای غدد بزاقی غیر سرطانی (خوش خیم) عبارتند از:
- آدنوم پلئومورفیک
- آدنوم سلول بازال
- آدنوم کانالیکولار
- انکوسایتوما
- تومور وارتین
انواع تومورهای سرطانی (بدخیم) غدد بزاقی عبارتند از:
- کارسینوم سلول اسینیک
- آدنوکارسینوما
- آدنوئید سیستیک کارسینوما
- کلیر سل کارسینوما
- تومور بدخیم مختلط
- کارسینوم موکواپیدرموئید
- انکوسایتیک کارسینوما
- آدنوکارسینوم پلی مورف لو گرید
- کارسینوم مجرای بزاقی
- سرطان سلول سنگفرشی
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که امکان ابتلا به تومورهای غدد بزاقی را افزایش می دهند عبارتند از:
سن بالا: با اینکه این تومورها می توانند در هر سنی ایجاد شوند، اما بیشتر در افراد مسن ایجاد می شوند.
در معرض اشعه بودن: اشعه مورد استفاده در درمان های سرطان مانند اشعه مورد استفاده در درمان سرطان های سر و گردن، احتمال ابتلا به این تومورها را افزایش می دهد.
در معرض مواد خاص (شیمیایی) بودن در محل کار: افرادی که در محل کار خود، در معرض مواد خاص (شیمیایی) قرار دارند، احتمال ابتلا به این تومورها برای آنها بیشتر است. از جمله شغل هایی که در این زمینه می توان نام برد: تولید لاستیک، استخراج آزبست (پنبه نسوز)، لوله کشی می باشند.
تشخیص
آزمایش ها و روش های تشخیص تومور غدد بزاقی شامل موارد زیر می باشد:
معاینه فیزیکی: پزشک با لمس فک، گردن و گلو به دنبال وجود توده یا تورم می باشد.
آزمایش های تصویربرداری: این آزمایش ها مانند تصویربرداری تشدید مغناطیسی (ام آر آی)، پرتونگاری کامپیوتری (سی تی)، تصویربرداری توموگرافی (پی ای تی)، سونوگرافی یا اشعه ایکس می توانند به پزشک در تعیین مقدار و محل این تومورها کمک کنند.
نمونه برداری از قسمتی از بافت جهت انجام آزمایش (بایوپسی): برای انجام نمونه برداری، پزشک درمان معمول را با سوزن آسپیراسیون بافت برداری یا سوزن بایوپسی انجام می دهد. برای انجام نمونه برداری پزشک با واردکردن سوزن نازکی درون غده مورد نظر، قسمتی از سلول های مشکوک را خارج می کند. سپس پزشک درون آزمایشگاه با تجزیه و تحلیل نمونه ی گرفته شده نوع سلول های درگیر و سرطانی بودن سلول ها را بررسی می کند.
تخمین اندازه غده سرطانی
در صورت تشخیص غده سرطانی، پزشک با تخمین اندازه غده، میزان سطح سرطان را مشخص می کند. سطح تعیین شده برای غده سرطانی راه های درمان را مشخص می کند و به پزشک در یافتن راه بهبودی بیمار کمک می کند.
سطوح سرطان با اعداد رومی نشان داده می شوند. سطح 1 نشان دهنده ی تومور موضعی کوچک و سطح 4 نشان دهنده ی وجود سرطان پیشرفته و گسترش یافته درون غدد لنفاوی گردن یا قسمت های دور بدن می باشد.
درمان
درمان معمول تومورهای غدد بزاقی، جراحی و خارج کردن تومور می باشد.گاهی افراد مبتلا به این تومورها احتیاج به درمان های بیشتر مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی دارند.
جراحی
جراحی تومورهای غدد بزاقی می تواند به اشکال زیر باشد:
خارج کردن قسمت آسیب دیده غدد بزاقی: اگر اندازه تومور کوچک بوده و دسترسی به محل تومور آسان باشد معمولا جراح، تومور و بخش کوچکی از بافت سالم اطراف تومور را خارج می کند.
برداشتن کل غده بزاقی: اگر اندازه تومور بزرگ باشد، معمولا پزشک برداشتن کل غده بزاقی را پیشنهاد می کند. اگر تومور به ساختار (بافت)های مجاور گسترش یابد، مانند اعصاب صورت، مجاری ای که غدد بزاقی، استخوان های صورت و پوست را به هم متصل می کنند، تماما خارج می شوند.
برداشتن غدد لنفاوی گردن: اگر تومور غدد بزاقی سرطانی باشد و احتمال گسترش سرطان در غدد لنفاوی وجود داشته باشد، معمولا جراح برداشتن برخی از غدد لنفاوی از گردن را تجویز می کند.
جراح غدد لنفاوی را که به احتمال زیاد، دارای سلول های سرطانی هستند خارج می کند.
جراحی ترمیمی: بعد از جراحی برای خارج کردن تومور، پزشک جراحی ترمیمی را برای بازسازی بافت آسیب دیده تجویز می کند. اگر قسمتی از استخوان، پوست یا اعصاب در طول جراحی آسیب ببینند، نیاز به ترمیم و جراحی ترمیمی می باشد.
در طول جراحی ترمیمی، تلاش جراح بر انجام ترمیم هایی است که توانایی جویدن، بلع، صحبت، تنفس و حرکت صورت را بهبود بخشد. به طور معمول برای بازسازی نواحی آسیب دیده درون دهان، صورت، گلو یا فک ها از پیوند پوست، بافت، استخوان و اعصاب از سایر اعضای بدن استفاده می شود.
جراحی غدد بزاقی به دلیل وجود چندین عصب مهم در اطراف غدد، جزو جراحی های دشوار محسوب می گردد، به عنوان مثال عصبی که حرکت صورت را کنترل می کند اطراف غده پاراتوئید قرار دارد. به طور معمول برداشتن تومورهایی که دارای اعصاب مهم می باشند نیاز به کشش یا برش اعصاب دارند که این ممکن است باعث فلجی جزئی یا کامل صورت بیمار (افتادگی صورت) شود که می تواند موقتی یا در برخی شرایط دائمی باشد.
اگرچه پزشکان نهایت تلاش خود را برای حفظ این اعصاب از آسیب می کنند، اعصاب قطع شده را با اعصاب پیوندی سایر اعضای بدن یا اعصاب اهدا شده توسط اهداکنندگان ترمیم می کنند.
رادیوتراپی
در صورت تشخیص سرطان غدد بزاقی، پرتودرمانی درمان معمول تجویزی پزشک می باشد. پرتودرمانی از پرتوهای قدرتمند انرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. در طول پرتو درمانی، بیمار روی میز دراز می کشد و دستگاه در اطراف شخص دراز کشیده با حرکتش پرتوهای پرقدرت مغناطیسی را به سمت نقطه ی مورد نظر جهت پرتو درمانی، هدایت می کند.
نوع جدید رادیوتراپی که با استفاده از ذراتی به نام نوترون صورت می گیرد، می تواند در درمان قطعی این تومورها موثرتر باشد، اگرچه برای درک مزایا و خطرات ناشی از این نوع درمان به تحقیقات بیشتری احتیاج است.
رادیوتراپی نوترونی در ایالات متحده به طور گسترده در دسترس نیست.
بعد از انجام عمل جراحی، برای کشتن سلول های سرطانی که ممکن است باقی مانده باشند، از رادیوتراپی می توان استفاده کرد. همچنین در صورت بزرگ بودن تومور و عدم امکان انجام عمل جراحی نیز، پزشک پرتودرمانی را به تنهایی یا به همراه شیمی درمانی تجویز می کند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی نوعی درمان دارویی است که از داروها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. با اینکه شیمی درمانی به عنوان درمان استاندارد تومور غدد بزاقی شناخته نمی شود، اما محققان در حال بررسی فواید این نوع درمان می باشند.
شیمی درمانی گزینه معمول درمان افرادی است که تومور پیشرفته دارند. در برخی موارد نیز با پرتودرمانی به صورت ترکیبی بکار می رود.
مراقبت تسکینی
مراقبت تسکینی مراقبت های پزشکی تخصصی است که بر تسکین درد و سایر علائم بیماری جدی تمرکز دارد. متخصصان این زمینه با بیمار، خانواده اش و سایر پزشکان بیمار همکاری می کنند تا یک پشتیبانی ویژه و تکمیلی جهت تکمیل مراقبت های مداوم بیمار ارائه دهند. مراقبت تسکینی می تواند در حین انجام سایر درمان های تهاجمی مانند جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی مورد استفاده قرار گیرد.
هنگامی که مراقبت تسکینی به همراه سایر درمان های مقتضی استفاده می شود، افراد مبتلا به سرطان، ممکن است احساس بهتر و عمر طولانی تری داشته باشند.
مراقبت تسکینی توسط تیمی از پزشکان، پرستاران و سایر متخصصان آموزش دیده ارائه می شود. هدف تیم های مراقبت تسکینی بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان و خانواده های آنهاست. این نوع مراقبت در کنار سایر درمان های علاج بخشی که بیمار می گذراند ارائه می شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
مقابله با خشکی دهان
افرادی که تحت پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن قرار می گیرند، اغلب دچار خشکی دهان می شوند (زروستومی). خشکی دهان ممکن است ناراحت کننده باشد. همچنین می تواند منجر به عفونت های مکرر در دهان، کرم خوردگی و مشکلات برای دندان ها و همچنین مشکل در خوردن، بلع و صحبت کردن شود.
با انجام کارهای زیر می توان از خشکی دهان و عوارض آن رهایی یافت:
روزانه چندین بار مسواک بزنید. از مسواک با برس نرم استفاده کنید و هر روز چندین بار دندان های خود را به آرامی مسواک کنید. اگر دهان به مسواک زدن ملایم حساسیت نشان داد، به پزشک خود اطلاع دهید.
بعد از غذا دهان خود را با آب نمک گرم بشویید. یک محلول ملایم از آب گرم و نمک تهیه کنید. بعد از هر وعده غذایی دهان خود را با این محلول شستشو دهید.
دهان خود را با آب یا آب نبات بدون قند مرطوب نگه دارید. در طول روز آب بخورید تا دهان مرطوب بماند. همچنین آدامس بدون قند یا آب نبات بدون قند را امتحان کنید تا دهان برای تولید بزاق تحریک شود.
غذاهای مرطوب را انتخاب کنید. از خوردن غذاهای خشک خودداری کنید. غذای خشک را با سس، آب میوه، آب گوشت، کره یا شیر مرطوب کنید.
از خوردن غذاها و نوشیدنی های اسیدی یا تند خودداری کنید. غذاها و نوشیدنی هایی را انتخاب کنید که باعث تحریک دهان نشوند. از نوشیدنی های کافئین دار و الکلی خودداری کنید.
در صورت خشکی دهان به پزشک خود اطلاع دهید. این درمان ها می توانند به شما در کنارآمدن با علائم و نشانه های شدیدتر خشکی دهان کمک کنند. همچنین ممکن است پزشک، بیمار را به متخصص تغذیه ارجاع دهد تا در صورت احساس خشکی دهان می تواند به فرد در یافتن غذاهایی که خوردن آنها راحت تر است، کمک کند.
طب جایگزین
هیچ درمان مکمل یا جایگزین نمی تواند تومورهای غدد بزاقی را درمان کند. در صورت تشخیص سرطان غدد بزاقی، درمان های مکمل و جایگزین ممکن است به انسان در کنار آمدن با عوارض جانبی درمان سرطان کمک کند.
درمان های تکمیلی برای خستگی
بسیاری از افرادی که تحت پرتودرمانی برای سرطان قرار می گیرند، دچار خستگی می شوند. پزشک می تواند علل زمینه ای خستگی را درمان کند، اما احساس خستگی با وجود درمان، احتمالا باقی خواهد ماند. درمان های مکمل می تواند به بیمار در مقابله با خستگی کمک کند. از پزشک در مورد انجام امور زیر مشورت بگیرید.
ورزش کردن: انجام ورزش ملایم به مدت 30دقیقه در اکثر روزهای هفته. ورزش های متوسط مانند پیاده روی تند در طول درمان و پس از درمان سرطان، خستگی را کاهش می دهد. قبل از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید برای شما خطری ندارد.
ماساژ درمانی: در طول ماساژ، ماسور با استفاده از دستان خود به پوست و عضلات فشار می آورد. برخی از ماساژ درمانگرها برای کار با افرادی که سرطان دارند آموزش دیده اند. از پزشک خود اسامی این ماسورهای موجود در منطقه ی خود را بپرسید.
آرامش: فعالیت هایی که به شما احساس آرامش می دهد مانند گوش دادن به موسیقی یا یادداشت وقایع روزانه، می تواند در کنارآمدن با این خستگی به بیمار کمک کند.
راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری
اطلاع از ابتلا به تومور غدد بزاقی می تواند ترسناک باشد. هر فرد به روش خود با این تشخیص برخورد می کند. با گذشت زمان، راه های مقابله با این روش را پیدا خواهید کرد. تا آن زمان، ممکن است کمی آرامش پیدا کنید اگر:
به اندازه کافی بیاموزید تا در تصمیم گیری در مورد درمان احساس راحتی کنید. از پزشک خود بخواهید در مورد تومور - نوع، مرحله و گزینه های درمان، جزئیات بیشتری را در اختیار پزشک قرار دهد. هرچه بیشتر بدانید، هنگام تصمیم گیری در مورد درمان احساس راحتی بیشتری خواهید کرد.
از دوستان و خانواده بخواهید که از شما حمایت کنند. دوستان نزدیک و خانواده می توانند با حمایت شما کمک کنند تا با مدت درمان کنار بیایید. آنها می توانند در کارهای کوچکی که ممکن است در طول درمان برای آنها انرژی نداشته باشید به شما کمک کنند و وقتی می خواهید صحبت کنید، آنجا باشند تا به شما گوش دهند.
با دیگران ارتباط برقرار کنید. سایر افرادی که تومورهای غدد بزاقی داشته اند می توانند حمایت و بینش بی نظیری ارائه دهند زیرا درک می کنند که شما چه چیزی را تجربه می کنید. از طریق گروه های پشتیبانی موجود در جامعه و گروه های آنلاین با دیگر افراد ارتباط برقرار کنید.
در طول درمان از خود مراقبت کنید. هر شب به اندازه کافی استراحت کنید تا با احساس نشاط و بدون خستگی از خواب بیدار شوید. هنگامی که احساس می کنید می توانید ورزش کنید، آنرا انجام دهید. رژیم غذایی سالم، سرشار از میوه و سبزیجات داشته باشید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر علائم یا نشانه هایی دارید که شما را نگران می کند، از پزشک یا دندانپزشک وقت ملاقات بگیرید. اگر پزشک یا دندانپزشک به تومور غدد بزاقی مشکوک شود، فرد را به پزشک متخصص بیماری های صورت، دهان، دندان ها، فک، غدد بزاقی و گردن (جراح دهان و فک و صورت) یا پزشک متخصص در بیماری های گوش و بینی و گلو (متخصص گوش و حلق و بینی) ارجاع خواهد داد.
از آنجا که قرار ملاقات ها عموما مختصر می باشند و اغلب اطلاعات زیادی برای بررسی وجود دارد، بهتر است که به خوبی آماده باشید. در اینجا برخی اطلاعات که به آماده بودن و تعیین انتظارات از پزشک کمک می کند را بررسی می کنیم.
از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات اطلاع داشته باشید. در زمان تعیین قرار ملاقات، حتما در مورد محدودیت های لازم برای انجام ملاقات پزشک مانند محدود کردن رژیم غذایی بپرسید.
- علائمی را که تجربه می کنید، شامل هرگونه علائمی که ممکن است نسبت به دلیل قرار ملاقات تعیین شده، بی ربط به نظر برسد، بنویسید.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله هرگونه استرس عمده یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه کنید.
به همراه داشتن یکی از اعضای خانواده یا یک دوست، به همراه خود. گاهی اوقات به یاد داشتن تمام اطلاعات ارائه شده در قرار ملاقات دشوار است. شخصی که شما را همراهی می کند، می تواند چیزی را به خاطر داشته باشد که شما جا گذاشته اید یا فراموش کرده اید.
سوالاتی که از پزشک دارید را یادداشت کنید. زمان ملاقات شما با پزشک محدود است، بنابراین لیستی از سوالاتی که می تواند به شما کمک کند تا از وقت خود بهترین بهره را ببرید، تهیه کنید. در صورت اتمام زمان، سوالات خود را از مهمترین تا کم اهمیت ترین، مرتب کنید. برخی از سوالات اساسی در مورد تومورهای غدد بزاقی که باید مطرح شوند عبارتند از:
- تومور غدد بزاقی من در کجا قرار دارد؟
- اندازه تومور غدد بزاقی من چقدر است؟
- آیا تومور غدد بزاقی من سرطانی است؟
- اگر تومور سرطانی است، چه نوع سرطان غدد بزاقی دارم؟
- آیا سرطان من از غدد بزاقی فراتر رفته است؟
- آیا به آزمایش های بیشتری نیاز خواهم داشت؟
- گزینه های درمان من چه هستند؟
- آیا تومور غدد بزاقی من قابل درمان است؟
- عوارض جانبی بالقوه هر گزینه درمانی چیست؟
- آیا درمان غذا خوردن یا صحبت کردن را برایم مشکل می کند؟
- آیا درمان بر ظاهر من تأثیر می گذارد؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه آن چقدر است و آیا بیمه من آن را پوشش می دهد؟
- آیا بروشور یا سایر مواد چاپی وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب سایت هایی را توصیه می کنید؟
علاوه بر سوالاتی که آماده کرده اید تا از پزشک بپرسید، از پرسیدن سوالاتی که در طول ملاقات برایتان مطرح می شود، دریغ کنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
احتمالا پزشک، تعدادی سوال از شما می پرسد. آمادگی برای پاسخگوئی به این سوال ها، به شما اجازه می دهد تا زمان بیشتری برای پرداختن به سایر مواردی که می خواهید به آنها بپردازید، داشته باشید.