نگاه کلی
به رشد و توده سلول های غیر عادی در مغز تومور مغزی گفته می شود.
تومورهای مغزی انواع مختلفی دارند. برخی از تومورهای مغزی خوش خیم (غیرسرطانی) و برخی از تومورهای مغزی بدخیم (سرطانی) هستند. تومورهای مغزی به دو دسته اولیه یا ثانویه تقسیم می شوند، منشأ تومورهای اولیه از مغز می باشند، یا ممکن است بیماری از سایر نقاط بدن آغاز شده و مغز را نیز درگیر کند (ثانویه یا تومورهای متاستاتیک مغزی).
سرعت رشد تومور مغزی می تواند بسیار متفاوت باشد. میزان رشد و همچنین محل قرارگیری تومور مغزی، نحوه تأثیر گذاری تومور بر عملکرد سیستم عصبی را مشخص می کند.
روش های درمان تومور مغزی به نوع تومور و همچنین اندازه و محل قرارگیری بستگی دارد.
انواع
آکوستیک نوروما
آستروسیتوما
متاستاز مغز
کارسینوم شبکه کوروئید
کرانیوفارنژیوما
تومورهای امبریونال
اپاندیموما
گلیوبلاستوما
گلیوما
مدولوبلاستوما
مننژیوم
الیگودندروگلیوما
تومورهای مغزی کودکان
پینئوبلاستوما
تومورهای هیپوفیز
علائم
علائم و نشانه های تومور مغزی می تواند بسیار متفاوت باشد و به اندازه، محل و سرعت رشد تومور مغزی بستگی دارد.
علائم و نشانه های متداول ناشی از تومورهای مغزی می تواند شامل موارد زیر باشد:
• شروع سر درد و یا تغییر الگوی آن
• سردردهایی که به مرور مداوم و شدید می شوند
• حالت تهوع یا استفراغ شدید
• مشکلات بینایی، مانند تاری دید، دو بینی یا نابینایی محیطی
• کاهش تدریجی حس و حرکت دست ها و پاها
• عدم تعادل و هماهنگی
• اختلال تکلم
• گیجی در امور روزمره
• تغییر رفتار و شخصیت
• تشنج، به خصوص در فردی که تا به حال تشنج را تجربه نکرده باشد
• مشکلات شنوایی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم و نشانه ها دائمی بود و باعث نگرانی شد، باید به پزشک مراجعه کرد.
علل بیماری
تومورهای مغزی که از مغز نشأت می گیرد
تومورهای اولیه مغز یا از خود مغز یا از بافت های نزدیک به آن، مانند غشای پوشاننده مغز (مننژ)، اعصاب جمجمه، غده هیپوفیز یا غده صنوبری (غده ی پینه آل) نشأت می گیرند.
زمانی که سلول های طبیعی دچار جهش در DNA شوند، تومورهای اولیه مغز شکل می گیرند. این جهش ها باعث می شود سلول ها به سرعت رشد کرده و تقسیم شوند و طول عمر طولانی تری از سلول های سالم داشته باشند. درنهایت، توده ای از سلول های غیر عادی ایجاد می شوند که تومور را تشکیل می دهد.
در بزرگسالان، تومورهای اولیه مغز کمتر از تومورهای ثانویه مغز شایع می باشند، در تومورهای ثانویه سرطان از نقاط دیگر شروع شده و به مغز گسترش پیدا می کند.
تومورهای اولیه مغز انواع مختلفی دارد، که هر کدام بر اساس نوع سلول درگیر، نام گذاری می شوند. این موارد شامل:
• گلیوما. این تومورها از مغز یا نخاع شروع شده و شامل آستروسیتوما، اپاندیموما، گلیوبلاستوما، اولیگواستروسایتوما و اولیگودندروگلیوما می باشند.
• مننژیوم. مننژیوم توموری است که از غشای اطراف مغز و نخاع فرد (مننژ) ایجاد می شود، اغلب مننژیوم ها غیرسرطانی (خوش خیم) هستند.
• شوانوما (آکوستیک نوروما). این تومورهای خوش خیم، بر روی اعصابی ایجاد می شوند که از قسمت گوش داخلی به مغز، تعادل و شنوایی را هدایت می کنند.
• آدنوم های هیپوفیز. این تومور ها اغلب تومورهای خوش خیمی هستند که در غده هیپوفیز در پایه مغز به وجود می آیند. این تومورها بر روی هورمون های هیپوفیز و در نهایت بر روی بدن تاثیر می گذارند .
• مدولوبلاستوما. این تومور از متداول ترین تومورهای مغزی در کودکان می باشد. مدولوبلاستوما از قسمت پایین پشت مغز شروع می شود و از طریق مایع نخاعی گسترش پیدا می کند. این تومورها در بزرگسالان کمتر دیده می شود، اما ابتلا به آن نیز در این افراد اتفاق می افتد.
• تومورهای سلول جنینی. تومورهای سلول های زایا در دوران کودکی در جایی که بیضه ها یا تخمدان ها تشکیل می شوند، ایجاد شود. اما گاهی، تومورهای سلول های جنینی روی سایر قسمت های بدن مانند مغز تأثیر می گذارند.
• کرانیوفارنژیوم. این تومورهای نادر و خوش خیم از مجاورت غده هیپوفیز مغز شروع می شوند؛ غده هیپوفیز هورمون هایی ترشح می کنند که بسیاری از عملکردهای بدن را کنترل می کنند. همانطور که کرانیوفارنژیوم به آهستگی رشد می کند، می تواند بر غده هیپوفیز و سایر ساختارهای مجاور مغز تأثیر بگذارد.
سرطانی که از بخش دیگری از بدن شروع می شود و به مغز منتشر می شود
این تومورها، از سرطان های نواحی دیگری از بدن منشأ گرفته و سپس به مغز متاستاز می دهد.
تومورهای ثانویه مغز اغلب در افرادی رخ می دهد که سابقه سرطان داشته باشند. اما در موارد نادری، تومور متاستاتیک مغز می تواند اولین نشانه از سرطانی باشد که از قسمت دیگری از بدن آغاز شده است.
در بزرگسالان، تومورهای ثانویه مغز بسیار متداول تر از تومورهای اولیه مغز می باشند.
هر سرطانی می تواند به مغز منتشر شود، اما انواع متداول آن عبارتند از:
• سرطان پستان
• سرطان کولون (روده بزرگ)
• سرطان کلیه
• سرطان ریه
• ملانوما
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
علت تومور مغزی در بیشتر افراد مشخص نیست. اما پزشکان از برخی موارد به عنوان عوامل افزایش دهنده خطر تومور مغزی نام می برند.
این عوامل عبارتند از:
• قرار گیری در معرض اشعه. احتمال ابتلا به تومور مغزی در افرادی که در معرض اشعه یونیزان قرار گرفته اند، افزایش پیدا می کند. از انواع پرتوهای یونیزان می توان به پرتوهایی که در پرتودرمانی برای درمان سرطان استفاده می شود و اشعه ناشی از بمب های اتمی اشاره کرد.
• سابقه ی خانوادگی ابتلا به تومورهای مغزی. بعضی از تومورهای مغزی در افرادی با سابقه ابتلا به تومورهای مغزی یا سندرم های ژنتیکی افزاینده خطر تومورهای مغزی بروز می کند.
تشخیص
در صورت آن که پزشک به تومور مغزی مشکوک شود، تعدادی روش های آزمایشی را توصیه می کند:
• معاینه عصبی. معاینه عصبی می تواند شامل موارد دیگری از جمله بررسی بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و واکنش بیمار باشد. مشکل در یک یا چند نقطه می تواند نشانه ای مبنی بر تومور مغزی باشد.
• آزمایش های تصویربرداری. معمولاً از ام آر آی برای تشخیص تومورهای مغزی استفاده می شود. در بعضی موارد در طول ام آر آی، ماده حاجب از طریق ورید بازویی تزریق می شود.
تعدادی از انواع تخصصی اسکن ام آر آی، می تواند به پزشک در ارزیابی تومورها و طراحی درمان کمک کند.
بعضی مواقع سی تی اسکن نیز توصیه می شود. PET (پت اسکن) نیز می تواند برای تصویربرداری از مغز استفاده شود، اما به طور کلی در تصویربرداری از تومورهای مغزی به اندازه سایر سرطان های نواحی دیگر ، مفید و موثر نمی باشد.
• آزمایش هایی برای تشخیص سرطان نواحی دیگر بدن. اگر پزشک به تومور مغزی مشکوک شده و احتمال بدهد که این سرطان نتیجه ی متاستاز از ناحیه ی دیگری می باشد، انجام آزمایش ها و تست هایی را تجویز می کند. یک نمونه می تواند سی تی اسکن و یا اسکن PET برای بررسی احتمال ابتلا به سرطان ریه باشد.
• نمونه برداری (بیوپسی). بیوپسی را می توان در حین عمل جراحی تومور مغزی یا به کمک یک سوزن این عمل را انجام داد.
.jpg)
از نمونه برداری به کمک سوزن استرئوتاکتیک، می توان برای تومورهای مغزی در مناطقی که دسترسی به آنها سخت بوده و یا مناطق بسیار حساس درون مغز استفاده کرد. به همین منظور، جراح مغز و اعصاب سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد کرده و سپس سوزن نازکی را از طریق سوراخ وارد آن می کند. به کمک سوزن بافت برداشته می شود؛ این کار اغلب به کمک سی تی اسکن و یا ام آر آی انجام می شود.
پس از آن، سرطانی یا خوش خیمی نمونه بیوپسی زیر میکروسکوپ بررسی می شود. آزمایش های پیچیده تر می تواند اطلاعات لازم را در مورد بیماری و گزینه های درمانی به پزشک ارائه دهد.
درمان
درمان تومور مغزی به نوع، اندازه و محل قرار گیری تومور و همچنین سلامت عمومی فرد بستگی دارد.
عمل جراحی
اگر تومور مغزی در محل در دسترسی باشد، جراح سعی می کند تا حد امکان تمام آن را بردارد.
در بعضی موارد، تومورها کوچک بوده و می توان به راحتی آن ها را از بافت اطراف مغز جدا کرد، که در نتیجه می توان با جراحی تمام آن را برداشت.در موارد دیگری که نمی توان تومورها را از بافت اطراف آن جدا کرده و یا در نزدیکی مناطق حساسی از مغز قرار دارند که جراحی آنها بسیار خطرناک می باشد، پزشک تومور را تا حد ممکن و بدون ایجاد خطری بر می دارد.
حتی برداشتن بخشی از تومور مغزی نیز می تواند باعث کاهش علائم و نشانه های فرد شود.
جراحی برداشتن تومور مغزی خطراتی مانند عفونت و خونریزی را به همراه دارد. سایر خطرات احتمالی می تواند به بخشی از مغز که تومور در آن واقع شده است، بستگی داشته باشد. به عنوان مثال، جراحی بر روی تومور در نزدیکی اعصاب چشمی می تواند خطر کاهش بینایی را به همراه داشته باشد.
پرتو درمانی
در پرتودرمانی از پرتوهای پرقدرتی مانند اشعه ایکس یا پروتون برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می شود. پرتودرمانی می تواند با استفاده از دستگاهی در خارج از بدن فرد انجام می شود، یا به ندرت، تابش پرتو ها می تواند از درون بدن فرد نزدیک به تومور مغزی اعمال شود (براکی تراپی).
تابش پرتوی خارجی می تواند فقط بر روی ناحیه درگیر مغز یا به کل مغز تابانده شود. معمولاً برای درمان سرطان های متاستاتیک یا چندین تومور در سر، پرتو به کل مغز تابانده می شود.
استفاده از پرتوهای پروتون جهت درمان تومور مغزی در حال بررسی می باشد. برای تومورهایی که بسیار به مناطق حساس مغز نزدیک هستند، پروتون درمانی می تواند خطر عوارض جانبی پرتودرمانی را کاهش دهد. اما هنوز موثرتر بودن پروتون درمانی نسبت پرتودرمانی استاندارد با اشعه ایکس هنوز به اثبات نرسیده است.
عوارض جانبی پرتودرمانی به نوع و مقدار تابش پرتو بستگی دارد. عوارض جانبی متداول در طول یا بلافاصله پس ازتابش اشعه عبارت است از: خستگی، سردرد، از دست دادن حافظه و تحریک پوست سر.
رادیوسرجری
رادیوسرجری استریوتاکتیک، جراحی نمی باشد. رادیوسرجری به کمک پرتوهای متعدد، به شکل متمرکز، سلول های سرطانی در یک منطقه بسیار کوچک را هدف قرار می دهند. هر یک از پرتو ها به تنهایی قدرت ندارد اما اگر دسته ای از پرتو ها به یک ناحیه از تومور تابیده شوند، می توانند باعث از بین رفتن سلول های سرطانی شوند.
انواع مختلفی از روش های جدید برای رادیوسرجری جهت درمان تومورهای مغزی وجود دارد، مانند گامانایف یا شتاب دهنده خطی.
رادیوسرجری به طور معمول در یک جلسه درمان انجام می شود و در اغلب موارد فرد می تواند همان روز به منزل بازگردد.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از داروهایی برای از بین بردن سلولهای سرطانی، استفاده می کنند. داروهای شیمی درمانی را می توان به صورت خوراکی و قرص مصرف کرد و یا از طریق وریدی تزریق کرد. داروی شیمی درمانی بنام تموزولامید (تمودار) که به شکل قرص می باشد، بیشتر اوقات برای درمان تومورهای مغزی استفاده می شود. بسیاری از داروهای شیمی درمانی دیگری نیز موجود دارد که بسته به نوع سرطان می تواند به فرد تجویز شود.
عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و مقدار داروهایی که به فرد تجویز می شود، بستگی دارد. شیمی درمانی می تواند باعث حالت تهوع، استفراغ و ریزش مو شود.
آزمایش بر روی سلول های تومور مغزی، می تواند مفید بودن شیمی درمانی را مشخص کند. نوع تومور مغزی نیز در تعیین لزوم شیمی درمانی موثر می باشد.
درمان دارویی هدفمند
درمان های دارویی هدفمند بر روی ناهنجاری های سلول های سرطانی تأثیر می گذارد. با از بین بردن این ناهنجاری ها، درمان های دارویی هدفمند می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند.
مطالعه بر روی داروهای درمان هدفمند در حال انجام می باشد و این دارو ها برای انواع خاصی از تومورهای مغزی در دسترس می باشد.
توانبخشی پس از درمان سرطان
از آنجا که ممکن است تومورهای مغزی در قسمت هایی از مغز ایجاد شوند که مهارت های حرکتی، گفتاری، بینایی و تفکر را کنترل می کنند، توان بخشی لازمۀ بهبودی می باشد. بسته به نیاز بیمار، پزشک ممکن است فرد را به افراد زیر ارجاع دهد:
• فیزیوتراپی جهت کمک به بازیابی مهارت های حرکتی یا قدرت عضلانی از دست رفته
• کاردرمانی جهت کمک برای بازگشت به فعالیت های روزمره بعد از درمان تومور مغزی یا بیماری های دیگر
• گفتاردرمانی به کمک گفتار درمانگر، جهت کمک به اختلالات تکلمی
• تدریس خصوصی برای کودکان، جهت کمک به آنها برای کنار آمدن با تغییرات حافظه و قدرت تفکر پس از درمان تومور مغزی
درمان های جایگزین
مطالعات اندکی در مورد درمانهای تکمیلی و جایگزین تومور مغزی انجام شده است. هیچ درمان جایگزینی برای بهبود تومورهای مغزی هنوز به اثبات نرسیده است. در هر حال ، درمان های تکمیلی می توانند به شما کمک کنند تا با استرسی که از تشخیص تومور مغزی نشات گرفته است، کنار بیایید.
برخی از درمانهای تکمیلی که می تواند به شما کمک کند تا با این بیماری کنار بیایید ، این درمان ها شامل موارد زیر می باشد:
• طب سوزنی
• هنر درمانی
• ورزش
• مدیتیشن
• موزیک درمانی
• تمرینات آرامش بخش
با پزشک خود در مورد روش های درمانی خود مشورت کنید.
آمادگی جهت ملاقات با پزشک
در صورت بروز علائم و نشانه های نگران کننده باید به پزشک مراجعه کرد. در صورت تشخیص تومور مغزی، بیمار به متخصص ارجاع داده می شوید:
• متخصص مغز و اعصاب
• پزشکان معالج سرطان (انکولوژیست ها)
• پزشکانی که از پرتودرمانی برای درمان سرطان استفاده می کنند (انکولوژیست های پرتوی)
• پزشکان متخصص در سرطان های سیستم عصبی
• جراحانی که مشکلات مغز و سیستم عصبی را درمان می کنند (جراحان مغز و اعصاب)
• فیزیوتراپیست
ایده خوبی است که برای قرار خود آماده باشید. در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به شما در آماده شدن، و انتظاراتی که از پزشک دارید، آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
• از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات آگاه باشید: در زمان تعیین وقت ، حتماً سوال کنید که محدودیتی از قبل باید انجام دهید ، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
• علائمی را که تجربه می کنید بنویسید حتی علائمی که به نظر مرتبط نمی باشد.
• اطلاعات شخصی اصلی، شامل استرس های شدید یا تغییرات اخیر را در زندگی خود بنویسید.
• لیستی از تمام داروها ، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه کنید.
• یکی از اعضای خانواده یا دوست خود را با خود به قرار ملاقات ببرید. گاهی اوقات ممکن است به خاطر سپردن تمام اطلاعات داده شده در هنگام قرار ملاقات کار سختی باشد. شخصی که شما را همراهی می کند می تواند مواردی را که فراموش کرده اید به شما یاد آوردی کند.
• سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید بنویسید. قرار ملاقات شما با پزشک کوتاه می باشد، بنابراین تهیه لیستی از سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید، می تواند به شما کمک کند تا از وقت خود نهایت استفاده را بکنید. در صورت پایان زمان ملاقات ، سوالات خود را از مهمترین تا کم اهمیت ترین بنویسید. در مورد تومور مغزی ، برخی از سوالات که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر می باشد:
• چه نوع تومور مغزی وجود دارد؟
• تومور مغزی کجا قرار گرفته است ؟
• این تومور چقدر بزرگ می باشد؟
• این بیماری چقدر شدید می باشد؟
• آیا تومور مغزی بدخیم می باشد؟
• آیا به آزمایش های اضافی نیاز می باشد؟
• انتخاب های درمانی چه می باشند؟
• آیا روش درمانی وجود دارد که بتواند تومور مغزی را درمان کند؟
• مزایا و معایب هر روش درمانی چیست؟
• آیا درمانی وجود دارد برای من بهترین گزینه باشد؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه ی آن چقدر می شود و آیا بیمه من آن را پرداخت می کند ؟
• آیا بروشوری وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
علاوه بر سوالاتی که برای پرسیدن از پزشک خود آماده کرده اید ، فراموش نکنید که سوالات دیگری را نیز بپرسید .
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سوال خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخ دهی به آن ها می تواند زمان را برای بررسی سایر نکات حفظ کند. پزشک معمولاً موارد زیر را می پرسد:
• علائم برای اولین بار چه زمانی بروز پیدا کرد؟
• آیا علائم دائمی است یا مقطعی؟
• شدت علائم چقدر می باشد؟
• چه عواملی، علائم را بهبود می بخشد؟
• چه عواملی، علائم را بدتر می کند؟