نگاه کلی
تومورهای مغزی کودکان، توده ها یا سلول های غیرطبیعی تجمع یافته هستند که در مغز کودک یا بافت و ساختارهای نزدیک به آن رخ می دهند. انواع مختلفی از تومورهای مغزی در کودکان وجود دارد - برخی غیرسرطانی (خوش خیم) و برخی دیگر سرطانی (بدخیم) هستند.
درمان و احتمال بهبودی (پیش آگهی) به نوع تومور، موقعیت آن در داخل مغز، گسترش آن و سن و سلامت عمومی کودک، بستگی دارد. از آنجا که درمان ها و فن آوری های جدید به طور مداوم در حال توسعه هستند، گزینه های درمانی مختلفی در نقاط مختلف درمان در دسترس خواهد بود.
درمان تومورهای مغزی در کودکان معمولاً با درمان تومورهای مغزی بزرگسالان کاملاً متفاوت است بنابراین به کارگیری تخصص و تجربه متخصصان اطفال در زمینه مغز و اعصاب و سرطان بسیار حائز اهمیت است.
علائم
علائم و نشانه های تومور مغزی در کودکان بسیار متفاوت است و به نوع، اندازه، محل و سرعت رشد تومور مغزی بستگی دارد. تشخیص برخی از علائم و نشانه ها ممکن است آسان نباشد زیرا به علائم سایر بیماری ها شباهت دارد.
برخی از علائم رایج تومور مغزی در کودکان عبارتند از:
- سردرد که ممکن است مکرر و شدیدتر شود
- احساس افزایش فشار در سر
- حالت تهوع یا استفراغ بدون دلیل
- شروع ناگهانی مشکلات بینایی از جمله دو بینی
- سایر علائم و نشانه های احتمالی بسته به محل تومور، عبارتند از:
- وجود یک نقطه نرم (ملاج) روی جمجمه در نوزادان
- تشنج مخصوصاً هنگامی که سابقه تشنج وجود نداشته باشد
- حرکت غیر عادی چشم
- لکنت زبان
- مشکل در بلع
- از دست دادن اشتها؛ یا در نوزادان، مشکلات تغذیه ای
- مشکل در تعادل
- مشکل در راه رفتن
- ضعف یا از دست دادن احساس در بازو یا پا
- ضعف یا افتادگی در یک طرف صورت
- گیجی، تحریک پذیری و زودرنجی
- مشکلات حافظه
- تغییر شخصیت یا رفتار
- مشکلات شنوایی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورتی که کودکتان علائم و نشانه های نگران کننده دارد، از پزشک وقت بگیرید.
علل بیماری
در بیشتر موارد، علت دقیق تومور مغزی کودکان مشخص نیست.
تومورهای مغزی کودکان معمولاً تومورهای اولیه مغز هستند - تومورهایی که از مغز یا در بافت های نزدیک به آن شروع می شوند. تومورهای اولیه مغز زمانی شروع می شوند که سلول های طبیعی دچار خطا (جهش) در DNA خود شوند. این جهش ها باعث می شود سلول ها با سرعت بیشتری رشد کرده و تقسیم شوند و در صورت مرگ سلول های سالم به زندگی خود ادامه دهند. در نتیجه توده ای از سلول های غیر طبیعی ایجاد و در نهایت تومور شکل خواهد گرفت.
انواع مختلفی از تومورهای مغزی - که ممکن است سرطانی باشند یا نباشند - در کودکان مشاهده می شوند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
در بیشتر کودکان با تومورهای مغزی اولیه، علت ایجاد تومور مشخص نیست اما انواع خاصی از تومورهای مغزی مانند مدولوبلاستوما یا اپندیموما در کودکان بیشتر دیده می شود. اگرچه غیر معمول است اما سابقه خانوادگی تومورهای مغزی یا سابقه خانوادگی سندرم های ژنتیکی ممکن است خطر تومورهای مغزی را در برخی از کودکان افزایش دهد.
تشخیص
پزشک در صورت شک به وجود تومور مغزی در کودکان، چندین آزمایش و روش را برای کمک به تشخیص و تعیین گزینه های درمانی توصیه خواهد کرد.
معاینه عصبی. این معاینه شامل بررسی بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و رفلکس کودک می باشد. مشکل در هر یک از این موارد، نشانه هایی در مورد اینکه چه بخشی از مغز تحت تأثیر تومور مغزی قرار گرفته است را به پزشک خواهد داد.
آزمایش های تصویربرداری. آزمایش های تصویربرداری به تعیین محل و اندازه تومور مغزی کمک می کنند. اغلب تصویربرداری ام آر آی انجام می شود.گاهی اوقات نیز ممکن است ام آر آی تخصصی مانند ام آر آی عملکردی یا طیف سنجی تشدید مغناطیسی استفاده شود. سایر آزمایش های تصویربرداری شامل سی تی اسکن و پت اسکن می باشد.
نمونه برداری.نمونه برداری به معنای برداشتن نمونه ای از بافت برای آزمایش می باشد و ممکن است بخشی از جراحی برداشتن تومور مغزی باشد. همچنین درصورت دشوار بودن دسترسی به تومور مغزی و یا قرار گرفتن تومور در یک ناحیه حساس که در اثر جراحی گسترده آسیب می بیند، نمونه برداری با سوزن استریوتاکتیک انجام خواهد شد. جراح مغز و اعصاب کودکان یک سوراخ کوچک در جمجمه کودک بیمار ایجاد می کند سپس یک سوزن نازک را از سوراخ وارد کرده و با استفاده از سوزن بافت را خارج می کند. نمونه خارج شده در آزمایشگاه برای تعیین انواع سلول ها و میزان پرخاشگری سرطان در آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.
تشخیص دارویی دقیق. علاوه بر تجزیه و تحلیل سنتی نمونه برداری، بافت تومور همچنین می تواند برای جهش های ژنتیکی و پایه مولکولی تومور نیز آزمایش شود. پس از آن می توان داروی درمانی هدفمند را متناسب با نیازهای فرد تنظیم کرد.
آزمایش هایی برای تشخیص اینکه آیا سرطان شیوع یافته است یا خیر.در صورتی که پزشک به این موضوع مشکوک باشد که آیا تومور مغزی کودک در نتیجه سرطانی که از ناحیه دیگری از بدن پخش شده است می باشد یا خیر، آزمایش ها و روش هایی را برای تعیین محل شروع سرطان توصیه خواهد کرد.
درمان
درمان تومور مغزی کودکان به نوع، اندازه و محل تومور و همچنین سن کودک و سلامت کلی او بستگی دارد.
عمل جراحی
در صورت قرار گرفتن تومور مغزی در ناحیه ای از مغز که دسترسی به آن برای انجام یک عمل جراحی امکان پذیر می باشد، جراح مغز و اعصاب کودکان تلاش می کند تا حد ممکن، قسمت های بیشتری از تومور مغزی را از بین ببرد.
در برخی از موارد، تومورها کوچک و به راحتی قابل جدا شدن از بافت های اطراف مغز هستند که این امر، برداشتن کامل تومور را امکان پذیر می کند. در سایر موارد، تومورها را به دلیل اینکه در نزدیکی مناطق حساس مغز قرار دارند و باعث خطرناک شدن جراحی می شوند، نمی توان به طور کامل برداشت. در این شرایط جراح تلاش می کند تا حد ممکن تومور را از بین ببرد.
حتی برداشتن بخشی از تومور مغزی نیز می تواند به کاهش علائم و نشانه ها کمک کند. جراحی برای از بین بردن تومور مغزی کودکان خطراتی مانند عفونت و خونریزی را به دنبال دارد. سایر خطرات به بخشی از مغز کودک که تومور در آن قرار دارد بستگی دارد. به عنوان مثال جراحی بر روی یک تومور در نزدیکی اعصابی که به چشم متصل می شوند ممکن است خطر کاهش بینایی را به دنبال داشته باشد.
پرتودرمانی
در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس یا پروتون برای از بین بردن سلول های تومور استفاده می شود. پرتودرمانی می تواند از دستگاهی خارج از بدن (اشعه پرتوی خارجی) انجام شود و یا در موارد بسیار نادر، پرتو در داخل بدن نزدیک به تومور مغزی، ساطع می شود (براکی تراپی).
پرتو درمانی خارجی، تنها بر روی ناحیه ای از مغز که تومور در آن قرار دارد و یا روی کل مغز (تابش کل مغز) انجام خواهد شد. تابش کل مغز عموماً برای درمان سرطانی که از قسمت های دیگر بدن به مغز گسترش یافته استفاده می شود.
عوارض جانبی پرتودرمانی به نوع و دوز تابش بستگی دارد. عوارض جانبی شایع شامل خستگی، تحریک پوست سر، ریزش موقت مو و سردرد است که در طی پرتودرمانی و یا پس از آن ایجاد می شوند. گاهی اوقات حالت تهوع و استفراغ نیز ایجاد می شود اما داروهای ضد تهوع به کنترل این علائم کمک خواهند کرد.
پرتو درمانی با پروتون
در این نوع پرتو درمانی، مقادیر زیادی از پرتوهای پرانرژی به تومورهای مغزی منتقل می شود ولی در این روش، بافت های سالم نیز در معرض تشعشعات قرار خواهند گرفت.به نظر می رسد که این روش، عوارض جانبی کوتاه مدت و بلند مدت و احتمال ابتلا به سرطان های جدید را کاهش خواهد داد.
پرتودرمانی مخصوصاً برای کودکان مبتلا به انواع خاصی از تومورهای مغزی بسیار مفید واقع می شود زیرا مغز کودک در حال رشد است و به اثرات حتی دوزهای کم و متوسط اشعه نیز حساس است.
رادیو سرجری
در رادیو سرجری استریوتاکتیک از پرتوهای متعددی استفاده می شود تا یک فرم بسیار متمرکز از پرتودرمانی را برای از بین بردن سلول های تومور در یک منطقه بسیار کوچک، ارائه دهد. هر پرتوی تابش خیلی قدرتمند نیست اما نقطه ای که همه پرتوها به یکدیگر می رسند- در تومور مغزی - دوز بسیار زیادی از اشعه را برای از بین بردن سلول های تومور دریافت خواهد کرد.
فناوری های مختلفی از پرتودرمانی برای درمان تومورهای مغزی در رادیو سرجری وجود دارد مانند گاما نایف یا شتاب دهنده خطی (LINAC). این نوع جراحی معمولاً در یک بار درمان انجام می شود و در بیشتر موارد کودک می تواند همان روز به خانه برگردند.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی، از داروهای از بین برنده سلول های تومور استفاده می شود. اگرچه این داروها را می توان به صورت قرص و به صورت خوراکی مصرف کرد اما در کودکان مبتلا به تومور مغزی، این داروها معمولاً به داخل ورید تزریق می شوند (شیمی درمانی وریدی). بسیاری از داروهای شیمی درمانی در دسترس است و گزینه های درمانی به نوع سرطان بستگی دارد.
عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و دوز داروها بستگی دارد. عوارض جانبی عمومی شیمی درمانی شامل حالت تهوع، استفراغ، ریزش موی موقتی و کاهش تولید سلول های خونی (سرکوب مغز استخوان) است.
درمان دارویی هدفمند
درمان های دارویی هدفمند بر روی ناهنجاری های خاص موجود در سلول های سرطانی متمرکز هستند. این درمان ها با مسدود کردن این ناهنجاری ها، سلول های سرطانی را از بین خواهند برد.
به عنوان مثال یک دارو درمانی هدفمند که برای درمان نوعی سرطان مغز به نام گلیومای درجه پایین استفاده می شود، بواسیزوماب (آواستین) نام دارد. این دارو که به صورت داخل وریدی تجویز می شود، تشکیل عروق خونی جدید و خون رسانی به تومور را قطع می کند و سلول های تومور را از بین خواهد برد.
در حال حاضر در صورت شناسایی هدف مولکولی در تومور از داروهایی مانند دابرافنیب، ومورافنیب، ترامتینیب، اورولیموس و داروهای مختلف دیگر، استفاده می شود.
برای درک بهتر از اساس مولکولی تشکیل تومور، چندین آزمایش بالینی با استفاده از دارودرمانی هدفمند در حال انجام است.
توانبخشی پس از درمان
از آنجا که تومورهای مغزی می توانند در قسمت هایی از مغز ایجاد شوند که مهارت های حرکتی، گفتاری، بینایی و تفکر را کنترل می کنند، توان بخشی، بخشی ضروری از روند بهبودی می باشد. پزشک، استفاده از خدماتی مانند موارد زیر را که می تواند به فرزندتان کمک کند، توصیه خواهد کرد:
فیزیوتراپی. برای کمک به کودک در بازیابی مهارت های حرکتی یا قدرت عضلانی، توصیه می شود.
کاردرمانی.برای کمک به کودک در بازگشت به کارهای روزمره، توصیه می شود.
گفتار درمانی.در صورت وجود مشکل در گفتار کودک، توصیه می شود.
آموزش خصوصی.اگر کودک در سن مدرسه باشد و برای مقابله با تغییرات حافظه و تفکر پس از تومور مغزی به کمک نیاز داشته باشد، توصیه می شود.
آزمایش های بالینی
آزمایش های بالینی مطالعاتی در مورد روش های درمانی جدید است. این مطالعات می تواند به کودکان بیمار این فرصت را می دهد تا آخرین گزینه های درمانی را امتحان کنند اما خطرات ناشی از عوارض جانبی نا مشخص نیز وجود خواهد داشت. بسته به نوع و پرخاشگری تومور و احتمال بهبودی (پیش آگهی) کودک، از پزشک بپرسید که آیا فرزندتان واجد شرایط شرکت در یک آزمایش بالینی می باشد یا خیر.
درمان های جایگزین
تحقیقات کمی در مورد درمان های تکمیلی و جایگزین تومور مغزی انجام شده است. هیچ گونه درمان جایگزینی برای بهبود تومورهای مغزی اثبات نشده است و حتی برخی از آنها ممکن است مضر نیز باشند.
با این وجود برخی از درمان های مکمل - مانند بازی درمانی، موسیقی درمانی یا تمرینات آرام سازی - ممکن است به کودکان کمک کند تا با تومور مغز و درمان آن کنار بیایند. با تیم مراقبت های بهداشتی کودک خود در مورد مزایای این نوع فعالیت ها صحبت کنید.
راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری
در ادامه چندین پیشنهاد برای راهنمایی خانواده ها در درمان تومور مغزی فرزندشان، آورده شده است.
در بیمارستان
هنگامی که کودکتان به ملاقات پزشکش می رود و یا در بیمارستان بستری می شود:
یک اسباب بازی یا کتاب مورد علاقه او را به مطب پزشک یا کلینیک بیاورید تا کودک خود را هنگام انتظار مشغول کند.
در صورت امکان در طول آزمایش یا درمان همراه کودک خود باشید. برای توصیف آنچه اتفاق می افتد از کلماتی استفاده کنید که وی آنها را درک می کند.
زمان بازی را در برنامه کودک خود بگنجانید. بیمارستان های بزرگ معمولاً یک اتاق بازی برای کودکانی که تحت معالجه قرار می گیرند دارند. اغلب اعضای کارکنان اتاق بازی با آموزش در زمینه رشد کودک، تفریح، روانشناسی یا کارهای اجتماعی، بخشی از تیم درمانی هستند. در صورتی که کودک می بایست در اتاق خود بماند، ممکن است یک متخصص کودک یا یک درمانگر تفریحی برای بازدید از اتاقش، در دسترس باشد.
در خانه
پس از ترک بیمارستان:
سطح انرژی کودکتان را در خارج از بیمارستان کنترل کنید. اگر کودکتان به اندازه كافی احساس خوبی دارد، به آرامی او را به مشاركت در فعالیت های منظم تشویق كنید. در برخی مواقع کودک شما خسته یا بی حال به نظر می رسد مخصوصاً پس از شیمی درمانی یا پرتودرمانی، بنابراین برای استراحت کافی او نیز وقت بگذارید.
بصورت روزانه وضعیت فرزندتان را در خانه ثبت کنید. مواردی مانند درجه حرارت بدن، سطح انرژی و الگوی خواب و همچنین داروهای تجویز شده و هرگونه عوارض جانبی. این اطلاعات را در اختیار پزشک کودکتان قرار دهید.
یک رژیم غذایی عادی را برنامه ریزی کنید. مگر اینکه پزشک فرزندتان پیشنهاد دیگری داشته باشد. در صورت امکان غذاهای مورد علاقه فرزندتان را تهیه کنید. اگر کودکتان تحت شیمی درمانی است، ممکن است اشتهای او کاهش یابد. مطمئن شوید که مصرف مایعات در مقابل کاهش مصرف مواد غذایی جامد افزایش می یابد و با مشورت با یک متخصص تغذیه، مطمئن شوید که کودکتان مواد مغذی و کالری کافی را دریافت می کند.
قبل از هرگونه واکسیناسیون با پزشک مشورت کنید زیرا درمان سرطان بر سیستم ایمنی بدن تأثیر خواهد گذاشت.
آماده باشید تا درمورد تومور مغزی با سایر کودکان خود نیز صحبت کنید . به آنها درباره تغییراتی که ممکن است در خواهر و برادرشان مانند ریزش مو و کاهش رانرژی مشاهده کنند، بگویید و همچنین به نگرانی های آنها نیز گوش فرا دهید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورتی که کودکتان علائم یا نشانه های نگران کننده دارد، به پزشک مراجعه نمایید. در صورت مشکوک شدن به تومور مغزی، مراجعه به یک متخصص با تجربه در تومورهای مغزی کودکان، بهترین نتیجه را فراهم خواهد کرد.
در هنگام ملاقات با پزشک، یکی از اقوام یا دوستانتان را همراه با خود ببرید تا در به خاطر سپردن اطلاعات ارائه شده، به شما کمک کند.
در اینجا برخی از اطلاعاتی که به شما و فرزندتان برای آماده شدن برای ملاقات با پزشک کمک می کند و آنچه که می بایست از پزشک انتظار داشته باشید، آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
پیش از قرار ملاقات فرزندتان با پزشک، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم و نشانه ها از جمله علائمی که با دلیل ملاقات با پزشک، ارتباطی ندارند
- تمامی داروها از جمله ویتامین ها، گیاهان و داروهای بدون نسخه که کودک مصرف می کند همراه با دوزهای آنها
- اطلاعات شخصی کلیدی از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر در زندگی کودکتان.
سوالاتی که می خواهید از پزشک فرزندتان بپرسید تا بیشترین استفاده را از زمان ببرید.
در مورد تومور مغزی کودکان، برخی از سوالات اساسی که بهتر است از پزشک بپرسید، عبارتند از:
- فرزند من چه نوع تومور مغزی دارد؟
- تومور مغزی کجا واقع شده است؟ اندازه آن چقدر است؟
- تومور مغزی چقدر تهاجمی است؟
- آیا تومور مغزی سرطانی است؟
- آیا فرزند من به آزمایش های اضافه تری نیاز دارد؟
- گزینه های درمانی چه هست؟
- مزایا و خطرات هر روش درمانی چیست؟
- آیا هیچ گونه روش درمانی وجود دارد که بتواند تومور مغزی کودک من را درمان کند؟
- آیا درمانی وجود دارد که به نظر شما بهترین باشد؟
- آیا فرزند من باید به متخصصان بیشتری مراجعه کند؟ در این صورت هزینه آن چقدر است و آیا بیمه من آن را پوشش می دهد؟
- آیا بروشور یا سایر مطالب چاپی وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
در صورت داشتن هرگونه سوال دیگری، در پرسیدن آن تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً چندین سوال از شما و فرزندتان خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخ دادن به آنها، زمان بیشتری برای موضوعاتی که قصد دارید به آنها بپردازید را فراهم خواهد کرد. پزشک ممکن است برخی از سوالات زیر را بپرسد:
- اولین بار کودکتان چه زمانی علائم را تجربه کرده است؟
- آیا علائم مداوم هستند یا گاه به گاه؟
- شدت علائم در چه حد است؟
- فکر می کنید چه مواردی علائم کودکتان را بهبود می بخشد؟
- فکر می کنید چه مواردی علائم کودکتان را بدتر می کند؟