نگاه کلی
زمانی که سلول های بافت های خون ساز بدن مانند مغز استخوان و سیستم لنفاوی سرطانی می شوند، لوسمی اتفاق می افتد.
سرطان خون (لوسمی) انواع مختلفی دارد. برخی از انواع لوسمی بیشتر در کودکان دیده می شود. انواع دیگر آن بیشتر در بزرگسالان رخ می دهد.
لوسمی معمولاً گلبول های سفید خون را درگیر می کند. گلبول های سفید خون مهاجم های بالقوه غای در برابر عفونت می باشند و به همان مقداری که بدن به آنها نیاز دارد، به طور طبیعی در بدن رشد کرده و تقسیم می شوند. اما در افراد مبتلا به لوسمی، مغز استخوان به طور غیرمعمولی گلبول های سفید تولید می کند که عملکرد درستی نیز ندارند.
درمان سرطان خون ممکن است بسته به نوع لوسمی و سایر عوامل، پیچیدگی های خاصی داشته باشد. اما استراتژی هایی در درمان می تواند به موفقیت درمان کمک کند.
علائم
علائم لوسمی بسته به نوع لوسمی متفاوت می باشد. معمولاً علائم و نشانه های در این بیماری عبارتند از:
- تب یا لرز
- خستگی، ضعف مداوم
- عفونت های مکرر یا شدید
- کاهش بی دلیل وزن
- غدد لنفاوی متورم، کبد یا طحال بزرگ شده
- خونریزی یا کبودی سریع
- خونریزی مداوم از بینی
- لکه های قرمز ریزی در پوست (پتشیا)
- تعریق زیاد به خصوص در شب
- درد یا حساس شدن استخوان ها
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم و نشانه های بیماری شما را نگران کرده است، به پزشک مراجعه کنید.
علائم لوسمی اغلب نامشخص می باشد و قابل تشخیص نیست. گاهی به علت آنکه علائم اولیه لوسمی شبیه به علائم آنفولانزا و سایر بیماری های معمول می باشد، نادیده گرفته می شود.
به ندرت پیش می آید که لوسمی با آزمایش خونی که به علتی غیر از تشخیص بیماری انجام شده است، مشخص شود.
علل بیماری
دانشمندان علت دقیق ایجاد لوسمی را نمی دانند، اما به نظر می رسد که عوامل ایجاد کنندۀ این بیماری، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد.
چگونه لوسمی ایجاد می شود
به طور کلی، لوسمی هنگامی رخ می دهد که در DNA برخی از سلول های خونی جهش رخ دهد. DNA حاوی اطلاعات سلول است، در حالت طبیعی، DNA دستور رشد و مرگ سلولی در زمان معینی می دهد. در لوسمی جهش باعث رشد و تقسیم بی رویۀ سلول می شود.
در صورت بروز جهش سلولی، تولید سلول های خونی از کنترل خارج می شوند؛ به مرور، این سلول های غیرعادی جای سلول های سالم را در مغز استخوان گرفته و منجر به کاهش تعداد گلبول هعای قرمز، سفید و پلاکت های خوهن می شوند که منجر به بروز علائم و نشانه های سرطان خون می شوند.
طبقه بندی لوسمی
پزشکان لوسمی را بر اساس سرعت رشد و پیشروی و نوع سلول های درگیر، طبقه بندی می کنند.
نوع اول طبقه بندی براساس سرعت پیشروی لوسمی می باشد که به صورت زیر است:
- لوسمی حاد. در لوسمی حاد، سلولهای غیر طبیعی موجود در خون، سلولهای خونی نابالغ هستند که عملکرد طبیعی خود را نداشته، به سرعت تکثیر می شوند و بیماری به سرعت پیشرفت می کند. درمان لوسمی حاد باید فوری و به موقع باشد.
- لوسمی مزمن. لوسمی مزمن انواع مختلفی دارد. برخی از آنها بیش از حد سلول تولید می کنند و برخی دیگر باعث تولید کمتر از حد معمول سلول می شوند. لوسمی مزمن، سلول های خونی بالغ بیش تری را درگیر می کند. این سلول های خونی آهسته تر تکثیر شده یا جمع می شوند و می توانند برای مدت زمان کوتاهی همچنان عملکرد طبیعی خود را داشته باشند. برخی از انواع لوسمی مزمن در ابتدا علائمی ندارند و تا سال ها تشخیص داده نمی شوند.
نوع دوم طبقه بندی براساس نوع گلبول های سفید خونی که درگیر شده اند می باشد:
- لوسمی لنفاوی (لوسمی لنفوسیتی). این نوع لوسمی لنفوسیت های تشکیل دهنده ی بافت لنفاوی را، درگیر می کند. بافت لنفاوی یکی از اجزای سیستم ایمنی بدن می باشد.
- لوسمی میلوژن. این نوع لوسمی سلول های میلوئید را درگیر می کنند. سلول های میلوئیدی باعث تولید گلبول های قرمز خون، گلبول های سفید خون و سلول های مولد پلاکت می شوند.
انواع لوسمی
انواع اصلی لوسمی عبارتند از:
- لوسمی حاد لنفوسیتی (ALL). این نوع لوسمی، شایع ترین نوع سرطان خون در خردسالان می باشد. این بیماری ممکن است در بزرگسالان نیز بروز کند.
- لوسمی حاد میلوژن (AML). این نوع لوسمی هم در کودکان و هم در بزرگسالان مشاهده می شود. AML، متدوال ترین نوع لوسمی حاد در بزرگسالان می باشد.
- لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL). متداول ترین نوع لوسمی مزمن در بزرگسالان می باشد که گاهی فرد تا سال ها بدون نیاز به درمان بوده و احساس خوبی داشته باشد.
- لوسمی میلوژن مزمن (CML). این نوع لوسمی اغلب بزرگسالان را درگیر می کند. در این نوع لوسمی قبل از این که لوسمی وارد مرحله ای شود که سلول ها با سرعت بیشتری رشد می کنند، تا ماه ها یا حتی سال ها علائم کم بوده و یا حتی علائمی مشاهده نمی شود.
- انواع دیگر لوسمی. انواع دیگری از لوسمی نیز وجود دارد که نادرتر هستند، مانند: لوسمی سلول مویی، سندرم میلو دیسپلاستیک و اختلالات میلوپرولیفراتیو.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که می تواند خطر ابتلا به برخی از انواع لوسمی را افزایش دهند عبارتند از:
- درمان پیشین سرطان. شیمی درمانی و پرتودرمانی برای سرطان های دیگر، خطر ابتلا به لوسمی را افزایش می دهد.
- ناهنجاری های ژنتیکی. به نظر می رسد ناهنجاری های ژنتیکی در بروز لوسمی نقش دارند. برخی از این ناهنجاری های ژنتیکی، مانند سندرم داون، می توانند خطر ابتلا به لوسمی را افزایش دهند.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی. قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی مانند بنزن، که در گازولین وجود داشته و در صنایع شیمیایی استفاده می شود، می تواند خطر ابتلا به برخی انواع سرطان خون را افزایش دهد.
- سیگار کشیدن. سیگار کشیدن خطر ابتلا به لوسمی حاد میلوژن را افزایش می دهد.
- سابقه خانودگی ابتلا به لوسمی. اگر یکی از اعضای خانواده به لوسمی مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می یابد.
با این حال، اغلب افرادی که یکی از عوامل خطرساز را تجربه کرده اند، به لوسمی مبتلا نمی شوند و بسیاری از افراد مبتلا به لوسمی در معرض هیچ ریسک فاکتوری نبوده اند.
تشخیص
پزشکان می توانند قبل از شروع علائم، به کمک یک آزمایش خون، لوسمی مزمن را تشخیص دهند. اگر بیماری به این صورت تشخیص داده شده و یا علائمی بروز کند که شک به ابتلا به لوسمی را افزایش دهد، پزشک انجام روش های تشخیصی زیر را توصیه می کند:
- معاینه بدنی. پزشک به دنبال علائم جسمی لوسمی مانند رنگ پریدگی پوست (در نتیجه کم خونی)، تورم غدد لنفاوی و بزرگ شدن کبد و طحال را بوده و آن ها را -در صورت وجود- ارزیابی می کند.
- آزمایش خون. با بررسی نمونه ی خون، پزشک می تواند گلبول های قرمز، سفید و یا پلاکت های عیر طبیعی را در خون که می تواند نشان دهنده ی لوسمی باشد، تشخیص دهد. به علاوه آزمایش خون می تواند وجود سلول های سرطانی خون را در بدن نشان دهد، به این نکته باید توجه داشت که همیشه سلول های لوسمی وارد خون نمی شوند و در مواردی درون مغز استخوان قرار دارند.
- آزمایش مغز استخوان. ممکن است پزشک روشی را برای برداشتن نمونه مغز استخوان از استخوان ران توصیه کند. نمونه ای از مغز استخوان به کمک یک سوزن بلند و باریک برداشته می شود. نمونه برای بررسی وجود سلول های لوسمی، به آزمایشگاه فرستاده می شود. آزمایش های تخصصی بر روی سلول های بیماری، می تواند ویژگی هایی را نشان دهد که در انتخاب راهکار های درمانی مورد استفاده قرار گیرد.
درمان
درمان لوسمی به عوامل زیادی بستگی دارد. پزشک روش های درمانی لوسمی را بر اساس سن و سلامت عمومی، نوع لوسمی و انتشار آن به سایر نقاط بدن از جمله سیستم عصبی، تعیین می کند.
درمان هایی که معمولاً برای لوسمی استفاده می شوند عبارتند از:
- شیمی درمانی: اصلی ترین روش درمان لوسمی، شیمی درمانی می باشد. در این روش، از داروهای خاصی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.
بسته به نوع بیماری، ممکن است ترکیبی از یک یا چند دارو تجویز شود. این داروها ممکن است به صورت قرص های خوراکی یا تزریقی داخل وریدی باشند.
- درمان هدفمند: در درمان های هدفمند، ناهنجاری های خاصی که درون سلول های سرطانی هستند هدف قرار می گیرند. دارو با مسدود کردن این ناهنجاری ها باعث مرگ سلول های سرطانی می شود. به همین منظور برای بررسی اثربخشی این نوع درمان، سلول های لوسمی مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند.
- پرتو درمانی (رادیوتراپی): در پرتودرمانی از اشعه ایکس یا سایر پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول های لوسمی و توقف رشد آن ها استفاده می شود. در طول پرتودرمانی، فرد روی تخت مخصوصی دراز می کشد و دستگاه بزرگی به دور او حرکت کرده و اشعه را به نواحی مشخصی از بدن می تاباند.
بسته به تجویز پزشک ممکن است در ناحیه ای از بدن که سلول های لوسمی تجمع پیدا کرده اند، اشعه تابانده شود و یا کل بدن پرتودرمانی شود. از پرتودرمانی می توان برای آماده کردن بدن برای پیوند سلول های بنیادی استفاده کرد.
- پیوند مغز استخوان: در پیوند مغز استخوان یا همان پیوند سلول های بنیادی، مغز بیمار استخوان با مغز سالم استخوان جایگزین می شود که باعث تولید مجدد مغز سالم استخوان می شود.
پیش از پیوند سلول های بنیادی، بیمار در معرض دزهای شدید شیمی درمانی یا پرتودرمانی قرار می گیرد تا مغز استخوانی که تولید کننده سلول های سرطانی است از بین برود. سپس سلول های بنیادی خون ساز که باعث تولید مجدد مغز استخوان می شوند، را وارد بدن می کنند.
می توان از سلول های بنیادی یک فرد اهدا کننده و یا در بعضی موارد از سلول های بنیادی خود فرد بیمار استفاده نمود.
- ایمونوتراپی. در ایمنی درمانی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می شود. وظیفه سیستم ایمنی بدن مبارزه با بیماری است اما ممکن است به سلول های سرطانی حمله نکند چرا که آن ها پروتئین هایی تولید می کنند که به آنها کمک می کند دور از دسترس سلول های سیستم ایمنی قرار گیرند. ایمونوتراپی این فرآیند را دستکاری می کند.
- مهندسی سلول های ایمنی برای مبارزه با سرطان خون. درمانی تخصصی به نام درمان با گیرنده آنتی ژن کایمریک (CAR) سلول های T، سلولهای T بدن را به گونه ای تغییر می دهند تا با سرطان مبارزه کنند و پس از تغییر آن ها دوباره به بدن تزریق می‌کنند. سلول درمانی CAR-T می تواند گزینه ای برای درمان برخی انواع لوسمی باشد.
- آزمایش های بالینی. تست های بالینی آزمایش‌هایی برای بررسی درمان‌های جدید سرطان و روشهای نوینی در استفاده از درمان‌های موجود هستند. آزمایش‌های بالینی فرصتی را برای بیمار فراهم می کند تا تحت جدیدترین درمان های سرطان قرار گیرد، با این حال چون هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارد فواید و خطرات آن ممکن است نامشخص باشد.
راهکارهایی برای مقابله با بیماری
تشخیص لوسمی ممکن است برای افراد بسیار اضطراب آور باشد، به خصوص برای خانواده ای که ابتلای کودکشان به این بیماری به تازگی تشخیص داده شده است. گذشت زمان راه کارهایی را برای مقابله با استرس . تا آن زمان، می توانید از موارد زیر کمک بگیرید:
- در مورد سرطان خون به اندازه کافی اطلاعات کسب کنید تا در مورد در آن و مقابله با آن بتوانید تصمیم بگیرید: از پزشک خود در مورد لوسمی، راهکار های درمانی و آگاهی قبلی از آن سوال بپرسید. با جمع آوری اطلاعات در مورد لوسمی، می توانید در تصمیم گیری در مورد درمان مطمئن شوید.
- اصطلاح لوسمی ممکن است گمراه کننده باشد چون این نوع سرطان به نوعی دیگری از سرطان ها اشاره دارد که فقط از لحاظ تاثیر گذاری بر روی مغز استخوان و خون شباهت دارند. شما احتمالا زمان زیادی را صرف تحقیق درباره ی اطلاعاتی می کنید که در مورد لوسمی شما نمی باشد. برای جلوگیری از این اتفاق، از پزشک خود بخواهید تا آنجا که ممکن است اطلاعات بیشتری در مورد بیماری تان به شما دهد.
- قبل از هر قرار ملاقات سوالاتی را که می خواهید از پزشک خود بپرسد را بنویسید از کتابخانه محلی و اینترنت اطلاعات لازم را کسب کنید.
- حفظ روابط با دوستان و خانواده : حفظ روابط نزدیک، به شما کمک می کند تا با لوسمی خود مقابله کنید. دوستان و خانواده می توانند حمایت های را که شامل مراقبت از خانه در صورت بستری بودن در بیمارستان انجام دهند. و هنگامی که احساس شکست در این بیماری را می کنید می توانند حمایت های عاطفی از شما بکنند.
- کسی را بیابید تا بتوانید با او صحبت کنید: کسی را بیابید که شنونده خوبی برای شما باشد که به صحبت های شما درباره امیدها و ترس های شما گوش دهد که می تواند یکی از دوستان یا اعضای خانواده باشد. نگرانی و درک یک مشاور، مددکار اجتماعی، روحانی یا گروه حمایتی از سرطان نیز می توانند کمک کننده و مفید باشد.
- از خود مراقبت کنید : انجام آزمایش ها و روشهای درمانی راحت می باشد. اما علاوه بر سرطان باید از نیز خود مراقبت کنید. سعی کنید برای فعالیت های دیگر مانند یوگا، آشپزی یا سایر موارد مورد علاقه وقت بگذارید.
آمادگی جهت ملاقات با پزشک
اگر علائم یا نشانه هایی در شما بروز پیدا می کند که باعث نگرانی شما می شود، می توانید به پزشک عمومی مراجعه کنید. اگر پزشک مشکوک به لوسمی شود شما را به پزشک متخصص خون یا آنکولوزیست ارجاع می دهد.
به علت آنکه زمان ملاقات با پزشک مختصر می باشد، بهترین کار این است که برای این قرار آماده باشید. در اینجا برخی اطلاعات برای کمک به شما و انتظارات شما از پزشک آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
- ازمحدودیت هایی که باید انجام دهید آگاهی پیدا کنید. در زمان تعیین وقت، حتماً سوال بپرسید که باید محدودیتی را قبل از ملاقات انجام دهید، مثلاً برنامه ی غذایی خود را محدود کنید.
- علائمی را که تجربه کرده اید را بنویسید، از جمله علائمی که به نظر می رسد با دلیل قرار ملاقات ارتباط نداشته باشد.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرسهای عمده یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید را بنوسید.
- در نظر داشته باشید که یکی از دوستان و یا یی اعضای خانواده خود را به همراه داشته باشید: گاهی اوقات ممکن است به خاطر سپردن تمام اطلاعاتی که پزشک در هنگام قرار ملاقات به شما داده است سخت باشد. شخصی که شما را همراهی می کندمی تواند مواردی را که شما فراموش کرده اید را به شما یاد آوری کند.
- سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید را بنویسید.
وقت شما با پزشک محدود می باشد، بنابراین آماده کردن سوالاتی که می خواهید بپرسید می تواند به شما کمک کند تا از وقت خود نهایت استفاده را ببرید. در صورت پایان زمان، سوالات خود را از مهمترین تا کم اهمیت ترین مرتب کنید. در مورد لوسمی، برخی از سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر می باشد :
- آیا مبتلا به لوسمی می باشم؟
- چه نوع لوسمی دارم؟
- آیا به آزمایش های بیشتری نیاز دارم؟
- آیا بیماری نیاز به درمان فوری دارد؟
- راهکارهای درمانی برای لوسمی چیست؟
- آیا روش درمانی وجود دارد که بتواند لوسمی را درمان کند؟
- عوارض جانبی هر روش درمانی که وجود دارد، چیست؟
- آیا درمانی وجود دارد که برای من بهترین درمان باشد؟
- درمان چه تاثیری بر زندگی روزمره من دارد؟! آیا می توانم به کار خود ادامه دهم یا به مدرسه بروم؟
- من بیماری و شرایط پزشکی دیگری را دارم. چگونه می توانم آنها را به بهترین صورت مدیریت کنم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟!هزینه ی آن چقدر می شود ؟! و آیا بیمه من آن را پرداخت می کند؟
- آیا بروشور یا سایر مواد چاپی وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟! چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
علاوه بر سوالاتی که از پزشک خود می خواهید بپرسید، فراموش نکنید که سوالات دیگری را در هنگام ملاقات خود بپرسید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما می پرسد. آماده بودن برای پاسخ دادن به این سوالات ممکن است زمان بیشتری را برای پوشش سایر نکاتی که می خواهید بپرسید، فراهم کند. پزشک شما ممکن است موارد زیر را بپرسد:
- چه زمانی برای اولین بار علائم در شما بروز پیدا کرده است؟
- آیا علائم شما دائمی است یا مقطعی؟
- شدت علائم شما چقدر می باشد؟
- چه علائمی، علائم شما را بهبود می بخشد؟
- چه علتی، علائم شما را بدتر می کند؟
- آیا تاکنون نتایج غیر طبیعی در آزمایش خون خود مشاهده کرده اید ؟ اگر بله چه زمانی بوده است؟