نگاه کلی
سرطان هایی که در هر قسمت از دهان (حفره دهان) ایجاد می شوند، سرطان دهان نام دارند.این نوع سرطان در نواحی زیر ایجاد می شوند:
- لب
- لثه
- زبان
- پوشش داخلی گونه ها
- سقف دهان
- کف دهان (زیر زبان)
سرطانی که در قسمت داخلی دهان ایجاد می شود، سرطان دهانی یا سرطان حفره دهان نامیده می شود.
سرطان دهان یکی از انواع مختلف سرطان است که در گروهی به نام سرطان های سر و گردن قرار می گیرد. سرطان دهان و سایر سرطان های سر و گردن اغلب به طور مشابه درمان می شوند.
علائم
علائم و نشانه های سرطان دهان عبارتند از:
- زخم لثه یا درون دهان که بهبود نمی یابد
- وجود یک لکه سفید یا قرمز در قسمت داخلی دهان
- سست شدن دندان
- وجود یک تومور یا غده داخل دهان
- درد دهان
- گوش درد
- دشواری در بلع یا ایجاد درد هنگام بلع
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورتی که بیشتر از ۲ هفته است که متوجه علائم و نشانه های مزمنی شده اید، به پزشک یا دندانپزشک خود مراجعه کنید. پزشک احتمالاً ابتدا علل این علائم و نشانه ها را عواملی مانند عفونت تشخیص می دهد.
علل بیماری
سرطان های دهان هنگامی ایجاد می شوند که در دی ان ای سلول های لب یا دهان تغییراتی (جهش) ایجاد شود.دی ان ای سلول حاوی دستورالعمل هایی است که به سلول می گوید چه کاری را باید انجام دهد. تغییرات جهش ها به سلول ها می گوید که وقتی سلول های سالم می میرند، رشد و تقسیم را ادامه دهند. سلول های غیرطبیعی در دهان تجمع پیدا می کنند و در نهایت توموری در دهان ایجاد می شود.این سرطان با گذشت زمان ممکن است به سایر نواحی داخل دهان و سر و گردن یا سایر قسمت های بدن گسترش یابد.
سرطان های دهان معمولاً از سلول های تخت و نازک (سلول های سنگفرشی) که لب ها و قسمت داخلی دهان را پوشانده اند، شروع می شوند. بیشتر سرطان های دهان از نوع کارسینوم سلول سنگفرشی هستند.
مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد جهش در سلول های سنگفرشی و ایجاد سرطان دهان می شوند. اما پزشکان عواملی را شناسایی کرده اند که خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می دهند.
عوامل خطرساز(ریسک فاکتورها)
عواملی که می توانند خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهند عبارتند از:
- مصرف هرنوع دخانیات مانند سیگار، سیگار برگ، پیپ، تنباکو جویدنی و غیره
- مصرف زیاد نوشیدنی های الکل دار
- قرار گرفتن بیش از حد لب ها در معرض آفتاب
- ویروس های انتقال یافته از راه جنسی مانند ویروس پاپیلومای انسانی(اچ پی وی)
- سیستم ایمنی ضعیف
پیشگیری از بروز بیماری
هیچ روش اثبات شده ای برای پیشگیری از ابتلا به سرطان دهان وجود ندارد. با این حال، با انجام موارد زیر می توانید خطر ابتلا به این نوع سرطان را کاهش دهید:
مصرف دخانیات را متوقف کنید یا اصلاً آنها را مصرف نکنید. در صورتی که از دخانیات استفاده می کنید، آن را متوقف کنید و اگر از آن استفاده نمی کنید، هرگز مصرف آن را شروع نکنید. استفاده از تنباکو، چه دودی و چه جویدنی، سلول های دهان را در معرض مواد شیمیایی خطرناک ایجاد کننده سرطان قرار می دهد.
مصرف نوشیدنی های الکل دار را محدود کنید.استفاده بیش از حد و مداوم از نوشیدنی های الکل دار، سلول های دهان را تحریک کرده و آنها را در برابر سرطان دهان آسیب پذیر می سازد.در صورتی که نوشیدنی های الکل دار مصرف می کنید، در استفاده از آن، اعتدال را رعایت نمایید.
از قرار گرفتن بیش از حد لب ها در معرض آفتاب جلوگیری کنید. تا جاییکه ممکن است در سایه قرار بگیرید و از پوست لب های خود در برابر آفتاب محافظت نمایید. از کلاهی لبه پهن که به طور موثری کل صورت از جمله دهان را می پوشاند و به عنوان بخشی از روتین محافظت در برابر آفتاب، از کرم های ضد آفتاب مخصوص لب استفاده نمایید.
به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید. به عنوان بخشی از روتین معاینه دندانپزشکی، از دندانپزشک خود بخواهید که تمام دهان شما را از نظر وجود نواحی غیر طبیعی که ممکن است نشان دهنده سرطان دهان یا تغییرات پیش سرطانی باشد، بررسی کند.
تشخیص
آزمایش ها و روش هایی که برای تشخیص سرطان دهان استفاده می شوند عبارتند از:
معاینه فیزیکی. پزشک یا دندانپزشک برای پیدا کردن ناهنجاری ها – نواحی که دچار آماس و حساسیت شده اند مانند زخم ها و لکه های سفید (لکوپلاکیا)، ناحیه داخلی دهان را بررسی خواهد کرد.
برداشتن بافت برای آزمایش (نمونه برداری). در صورت یافتن منطقه مشکوک، پزشک یا دندانپزشک با کمک روشی که نمونه برداری نام دارد، نمونه ای از سلول ها را برای تست های آزمایشگاهی خارج می کند. پزشک از یک ابزار برش یا از سوزن برای برداشتن نمونه استفاده می کند. در آزمایشگاه ، سلول ها از نظر داشتن سرطان یا تغییرات پیش سرطانی که نشان دهنده خطر ایجاد سرطان در آینده است، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
مرحله بندی سرطان
به محض تشخیص سرطان دهان، پزشک سعی می کند تا میزان (مرحله) سرطان را تشخیص دهد. آزمایش های مرحله بندی سرطان دهان عبارتند از:
استفاده از یک دوربین کوچک برای بررسی گلو. پزشک در روشی به نام آندوسکوپی، یک دوربین کوچک و انعطاف پذیر را که مجهز به یک چراغ نیز هست، به سمت پایین گلو هدایت می کند تا نشانه های شیوع سرطان در خارج از دهان را پیدا کند.
آزمایش های تصویربرداری. آزمایش های تصویربردار تعیین خواهند کرد که آیا سرطان از دهان به سایر نواحی گسترش یافته است یا خیر.این آزمایش ها شامل رادیوگرافی، ام آر آی، سی تی اسکن و توموگرافی(اسکن پت)می باشند.البته همه افراد به انجام تمامی این آزمایش ها احتیاج ندارند. پزشک با توجه به شرایط هر بیمار تشخیص می دهد که کدام یک از این‌آزمایش ها برای او مناسب هست.
مراحل سرطان دهان با استفاده از اعداد رومی (یک)I تا IV (چهار) نشان داده می شوند.مراحل ابتدایی مانند مرحله I نشان دهنده سرطان کوچکی است که تنها محدود به یک ناحیه است. یک مرحله بالاتر مانند مرحله IV نشان دهنده بزرگتر بودن سرطان و یا گسترش سرطان به سر و گردن و سایر نواحی بدن، می باشد. مرحله سرطان به پزشک در تعیین گزینه های درمانی، کمک خواهد کرد.
درمان
درمان سرطان دهان به محل و مرحله سرطان و همچنین سلامت عمومی و ترجیحات شخصی فرد بیمار بستگی دارد. همچنین ممکن است فقط از یک نوع از این درمان ها یا ترکیبی از آنها برای مبتلایان استفاده شود.گزینه های درمانی شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی می باشد. گزینه های مورد نظر خود را با پزشکتان در میان بگذارید.
عمل جراحی
جراحی های سرطان دهان عبارتند از:
جراحی برداشتن تومور. جراح، تومور و قسمتی از بافت های سالم اطراف آن را برمی دارد تا اطمینان حاصل کند که تمامی سلول های سرطانی برداشته شده اند. سرطان های کوچکتر ممکن است با جراحی جزئی برداشته شوند اما تومورهای بزرگتر ممکن است به اقدامات گسترده تری نیاز داشته باشند. به عنوان مثال برداشتن یک تومور بزرگ شامل برداشتن بخشی از استخوان فک یا بخشی از زبان نیز می شود.
جراحی از بین بردن سرطانی که به گردن گسترش یافته است. اگر سلول های سرطانی به غدد لنفاوی گردن گسترش یافته باشند یا اگر با توجه به اندازه یا عمق سرطان، این امکان وجود داشته باشد، جراح روشی را برای برداشتن غدد لنفاوی و بافتهای مرتبط در گردن (تشریح گردن) توصیه خواهد کرد.روش تشریح گردن، سلول های سرطانی که به غدد لنفاوی گسترش یافته اند را نیز از بین خواهد برد.این روش همچنین برای تعیین اینکه آیا فرد مبتلا بعد از جراحی به درمان اضافی نیاز دارد یا خیر، مفید است.
جراحی بازسازی دهان. پس از انجام عمل جراحی برای از بین بردن سرطان، جراح انجام جراحی ترمیمی برای بازسازی دهان را که به ، بدست آوردن توانایی در گفتگو و غذا خوردن کمک می کند، توصیه خواهد کرد. جراح ممکن است پیوند پوست، عضله یا استخوان را از سایر قسمت های بدن برای بازسازی دهان، انجام دهد. از روش کاشت دندان نیز برای جایگزینی دندان های طبیعی استفاده می شود.
جراحی، خطر خونریزی و عفونت را به همراه دارد. جراحی برای سرطان دهان نیز اغلب بر ظاهر فرد و همچنین توانایی صحبت کردن، خوردن و بلعیدن او نیز تاثیر خواهد گذاشت.
فرد بیمار ممکن است که به یک لوله برای کمک به غذا خوردن، نوشیدن و مصرف دارو نیاز داشته باشید. برای استفاده کوتاه مدت، لوله از طریق بینی به معده و در طولانی مدت، از طریق پوست به معده وارد می شود.
پزشک ممکن است شما را به متخصصانی که می توانند در کنار آمدن با این تغییرات به شما کمک کنند، ارجاع دهد.
پرتو درمانی
در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. پرتودرمانی غالباً از دستگاهی خارج از بدن انجام می شود (تابش پرتوی خارجی) اگرچه می توان دانه ها و سیم های رادیواکتیو را در نزدیکی محل سرطان نیز قرار داد(براکی تراپی).
پرتودرمانی اغلب بعد از جراحی استفاده می شود. اما در صورت ابتلا به سرطان دهان در مراحل اولیه بیماری ممکن است به تنهایی استفاده شود. در موقعیت های دیگر، پرتودرمانی ممکن است با شیمی درمانی ترکیب شود. این ترکیب اثربخشی پرتودرمانی و همچنین عوارض جانبی ناشی از آن را نیز افزایش خواهد داد.در موارد سرطان پیشرفته دهان، پرتودرمانی به تسکین علائم و نشانه های ناشی از سرطان مانند درد کمک می کند.
عوارض جانبی پرتودرمانی دهان عبارتند از:خشکی دهان، پوسیدگی دندان و آسیب به فک.
پزشک به بیماران توصیه می کند که پیش از شروع پرتودرمانی به دندانپزشک مراجعه نمایند تا مطمئن شوند که دندان هایشان تا حد ممکن سالم هستند.هر دندان ناسالم نیاز به درمان یا کشیده شدن دارد. همچنین دندانپزشک به بیماران کمک خواهد کرد تا متوجه شوند که چگونه از دندان های خود در طول پرتودرمانی و بعد از آن مراقبت کنند تا خطرات ناشی از عوارض را کاهش دهند.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی با استفاده از مواد شیمیایی، سلول های سرطانی را از بین می برند. داروهای شیمی درمانی را می توان به تنهایی، در ترکیب با سایر داروهای شیمی درمانی یا سایر درمان های سرطان، تجویز کرد. شیمی درمانی تأثیر پرتودرمانی را افزایش خواهد داد بنابراین این دو روش اغلب اوقات با یکدیگر ترکیب می شوند.
عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع داروها بستگی دارد. عوارض جانبی شایع شامل حالت تهوع، استفراغ و ریزش مو می شود. از پزشک خود درباره احتمال بروز عوارض جانبی داروهای شیمی درمانی مصرفی تان، سوال کنید.
درمان دارویی هدفمند
داروهای هدفمند با تغییر در جنبه های خاص سلول های سرطانی که به رشد آنها دامن می زنند، سرطان دهان را درمان می کنند. از داروهای هدفمند می توان به تنهایی یا در ترکیب با شیمی درمانی یا پرتودرمانی استفاده کرد.
ستوکسیماب(اربیتوکس)، یکی از داروهای درمان هدفمند است که برای درمان سرطان دهان در شرایط خاص استفاده می شود.این دارو عملکرد پروتئینی را که در بسیاری از انواع سلول های سالم یافت می شود اما در انواع خاصی از سلول های سرطانی شیوع بیشتری دارد، متوقف می کند.عوارض جانبی شامل راش، خارش، سردرد، اسهال و عفونت است.
در صورت عدم کارکرد درمان های استاندارد، سایر داروهای هدفمند یک گزینه خواهند بود.
ایمنی درمانی
ایمنی درمانی از سیستم ایمنی بدن برای مقابله با سرطان استفاده می کند. سیستم ایمنی بدن که علیه بیماری مبارزه می کند، گاهی اوقات ممکن است که نتواند به سرطان حمله نکند زیرا سلول های سرطانی پروتئین هایی تولید می کنند که سلول های سیستم ایمنی، نتوانند آنها را تشخیص دهند. ایمنی درمانی در این روند اختلال ایجاد می کند.
ایمنی درمانی عموماً مختص افرادی است که به سرطان پیشرفته دهان مبتلا هستند و به درمان های استاندارد پاسخ نمی دهند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
ترک دخانیات
سرطان های دهان ارتباط نزدیکی با مصرف دخانیات مانند سیگار، سیگار برگ، پیپ، تنباکوی جویدنی و دود کردنی دارند. همه افراد مبتلا به سرطان دهان، دخانیات مصرف نمی کنند اما اگر فرد مبتلایی از دخانیات استفاده می کند، به دلایل زیر باید مصرف آن را متوقف کند:
استعمال دخانیات باعث کاهش یا حتی از بین رفتن تاثیر درمان خواهد شد.
استعمال دخانیات باعث ایجاد شرایط سختی برای بدن، پس از جراحی می شود.
استعمال دخانیات خطر عود سرطان و همچنین ابتلا به سایر سرطان ها در آینده را افزایش خواهد داد.
ترک دخانیت بسیار دشوار است مخصوصاً اگر فرد در حال کنار آمدن با یک وضعیت استرس زا مانند تشخیص و درمان سرطان باشد.پزشک می تواند در مورد تمامی گزینه های درمانی مانند داروها، محصولات جایگزین نیکوتین و مشاوره، صحبت کند.
ترک نوشیدنی های الکل دار
نوشیدنی های الکل دار مخصوصاً هنگامی که با مصرف دخانیات ترکیب شوند، خطر ابتلا به سرطان دهان را بسیار افزایش می دهند. در صورت مصرف نوشیدنی های الکل دار، می بایست آن را متوقف کنید. این امر، خطر ابتلا به سرطان دوم را کاهش خواهد داد.
درمان های جایگزین
هیچ درمان دارویی مکمل یا جایگزینی نمی تواند سرطان دهان را درمان کند. اما این نوع درمان ها به مبتلایان کمک می کنند تا با سرطان دهان و عوارض جانبی درمان سرطان مانند خستگی کنار بیایند.
بسیاری از افرادی که تحت درمان سرطان قرار دارند، خستگی را تجربه خواهند کرد. پزشک می تواند دلایل اصلی خستگی را درمان کند اما احساس فرسودگی کامل ممکن است با وجود درمان ها ادامه یابد. درمان های تکمیلی به افراد کمک می کند تا با خستگی کنار بیایید.
در مورد موارد زیر بهتر است با پزشک خود مشورت کنید:
ورزش. در اکثر روزهای هفته به مدت 30 دقیقه، ورزش ملایم کنید. ورزش متوسط مانند پیاده روی سریع در حین و بعد از درمان سرطان خستگی را کاهش خواهد داد. پیش از شروع ورزش با پزشک خود صحبت کنید تا بی خطر بودن این امر، اطمینان حاصل کنید.
ماساژ درمانی. در طول ماساژ، یک ماساژور با استفاده از دستان خود به پوست و عضلات بیماران فشار می آورد. برخی از ماساژورها به طور ویژه برای کار با افرادی که سرطان دارند آموزش دیده اند. از پزشک خود نام ماساژورها در منطقه ای که زندگی می کنید را بپرسید.
آرامش. فعالیت هایی که به افراد کمک می کند تا احساس آرامش پیدا کنند، به آنها در کنار آمدن با بیماری نیز کمک خواهد کرد. سعی کنید به موسیقی گوش دهید یا بنویسید.
طب سوزنی. در طی یک جلسه طب سوزنی، یک پزشک آموزش دیده، سوزن های نازک را به نقاط مشخصی از بدن وارد می کند. برخی از متخصصان طب سوزنی برای کار با افراد مبتلا به سرطان بطور ویژه آموزش دیده اند. از پزشک خود درخواست کنید تا یک متخصص در این زمینه در محل زندگی تان به شما معرفی کند.
راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری
همزمان با مشورت کردن با پزشکتان درمورد گزینه های درمانی، ممکن است احساس خستگی زیاد کنید. این دوران، زمان گیج کننده ای خواهد بود زیرا شما در حال کنار آمدن با بیماری خود هستید و برای تصمیم گیری در مورد درمان تحت فشار قرار گرفته اید. با کنترل آنچه می توانید با این عدم اطمینان کنار بیایید. به عنوان مثال سعی کنید:
به اندازه کافی درباره سرطان دهان بیاموزید تا بتوانید در مورد درمانتان تصمیم بگیرید. در ملاقات بعدی با پزشکتان، لیستی از سوالاتی که می خواهید بپرسید را بنویسید. یک دستگاه ضبط کننده یا یکی از دوستانتان را همراه با خود ببرید تا در یادداشت برداری کمکتان کند. از پزشک خود در مورد کتاب ها یا وب سایت های معتبری که قصد دارید برای کسب اطلاعات دقیق به آنها مراجعه کنید، سوال کنید. هرچه اطلاعات بیشتری در مورد بیماری سرطان و گزینه های درمانی آن داشته باشید، هنگام تصمیم گیری در مورد درمان اعتماد به نفس بیشتری خواهید داشت.
با سایر افرادی که در گذشته مبتلا به سرطان دهان بوده اند و اکنون بهبود یافته اند، صحبت کنید. با افرادی که درک می کنند که در حال گذراندن چه دورانی هستید، ارتباط برقرار کنید. از پزشک خود در مورد گروه های پشتیبانی افراد مبتلا به سرطان در محل زندگی تان، سوال کنید.
برای خودتان وقت بگذارید. هر روز زمانی را برای خود اختصاص دهید. از این زمان استفاده کنید تا ذهنتان را از بیماری سرطان دور کنید و آنچه را که شما را خوشحال می کند انجام دهید. حتی یک استراحت کوتاه برای بدست آوردن کمی آرامش در وسط یک روز پر از آزمایش و اسکن به کنار آمدن شما با این بیماری، کمک خواهد کرد.
خانواده و دوستانتان را نزدیک نگه دارید. با گذراندن دوره درمان، دوستان و خانواده تان می توانند از نظر عاطفی و عملی از شما حمایت کنند. احتمالاً دوستان و خانواده شما از شما می پرسند که چه کمکی می توانند بکنند.ممکن است یکی از دوستتان بخواهد یک وعده غذایی برایتان تهیه کند یا از یکی از اعضای خانواده تان بخواهید که در هنگام نیاز به شخصی برای گفتگو، در کنارتان حضور داشته باشند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورت داشتن علائم یا نشانه های نگران کننده، از پزشک یا دندانپزشک خود وقت بگیرید.
اگر پزشک یا دندانپزشک احساس می کند که فردی به سرطان دهان مبتلا هست، ممکن است او را به دندانپزشکی که متخصص بیماری های لثه و بافت های مربوطه در دهان است (متخصص لثه) یا پزشکی متخصص در بیماری های گوش بینی و گلو (متخصص گوش و حلق و بینی) ارجاع دهد.
از آنجاییکه زمان ملاقات با پزشک محدود است و سوالات زیادی برای پرسش وجود دارد، بهتر است که کاملاً آماده باشید. در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک در آماده شدن و انتظاراتی که از پزشک دارید، آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
از هرگونه محدودیت های قبل از قرار ملاقات آگاه باشید. در زمان تعیین وقت حتماً سوال کنید که آیا لازم است که از قبل کاری مانند محدود کردن رژیم غذایی انجام دهید یا خیر.
علائمی را که تجربه می کنید بنویسید، حتی آن علائمی که به دلیل مراجعه تان به پزشک نامربوط هستند.
اطلاعات شخصی کلیدی تان را بنویسید.از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی.
لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه کنید.
یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را همراه با خود ببرید. گاهی اوقات ممکن است به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه شده در قرار ملاقات دشوار باشد. شخصی که شما را همراهی می کند ممکن است مطالبی که شما فراموش کرده اید را به خاطر بیاورد.
سوالاتی که می خواهید از پزشکتان بپرسید را یادداشت کنید.
زمان ملاقات با پزشک محدود است بنابراین تهیه لیستی از سوالات می تواند به شما کمک کند تا از وقت مشترک خود نهایت استفاده را ببرید. در صورت اتمام زمان، سوالاتتان را از مهمترین تا کم اهمیت ترین آنها، یادداشت کنید. در مورد سرطان دهان برخی از سوالات اساسی که باید پرسیده شود عبارتند از:
چه عاملی به احتمال زیاد باعث بروز علائم یا بیماری من شده است؟
سایر علل احتمالی علائم یا بیماری من چیست؟
دادن چه نوع آزمایش هایی ضروری است؟
بیماری من موقتی است یا مزمن؟
بهترین اقدام چیست؟
درمان های جایگزین درمان اصلی که شما پیشنهاد می کنید چیست؟
من به بیماری های دیگری نیز مبتلا هستم. چگونه می توانم آنها را به بهترین وجه و با یکدیگر مدیریت کنم؟
آیا محدودیتی وجود دارد که لازم باشد تا آن را رعایت کنم؟
آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه آن چقدر است و آیا بیمه من آن را پوشش می دهد؟
آیا بروشوری وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
چه عاملی تعیین می کند که آیا من باید دوباره به پزشک مراجعه کنم یا خیر؟
علاوه بر سوالاتی که برای پرسیدن از پزشک خود آماده کرده اید، در پرسیدن هرگونه سوال دیگری که برایتان پیش می آید، تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً از شما تعدادی سوال خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخ دادن به آنها، زمان بیشتری را برای پرسیدن سوالاتی که دارید، فراهم می کند. پزشک ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسد:
اولین بار چه زمانی علائمتان را تجربه کردید؟
علائم مداوم هستند یا گاه به گاه؟
شدت علائم در چه حد است؟
فکر می کنید که چه مواردی در صورت وجود، علائمتان را بهبود می بخشد؟
فکر می کنید که چه مواردی در صورت وجود، علائمتان را بدتر می کند؟
آیا تا به حال و یا اکنون از دخانیات استفاده کرده اید؟
آیا نوشیدنی های الکل دار می نوشید؟
آیا تا به حال در ناحیه سر یا گردن خود، پرتو درمانی انجام داده اید؟
آنچه می توانید در این مدت انجام دهید
از انجام کارهایی که علائم و نشانه هایتان را تشدید می کنند خودداری کنید. اگر در دهان خود درد دارید، از مصرف غذاهای تند، سفت یا اسیدی که م باعث تحریک بیشتر می شوند خودداری نمایید. اگر به دلیل درد در غذا خوردن مشکل دارید، نوشیدنی های مکمل غذایی را مصرف کنید زیرا می توانند تغذیه مورد نیاز شما را تا زمانی که بتوانید با پزشک یا دندانپزشک خود ملاقات کنید، فراهم کنند.