نگاه کلی
زمانی که سلول های سرطانی از محل اولیه خود به مغز منتقل شوند، متاستاز مغزی رخ داده است. هر سلول سرطانی در هر جایی از بدن می تواند به مغز منتقل شود اما بیشتر سلول های سرطانی ریه، پستان، روده ی بزرگ، کلیه و ملانوم به مغز متاستاز می دهند (منتشر می شوند).
متاستاز مغز یا تومورهای ثانویه در 10 تا 30 درصد از افراد بزرگسال مبتلا به سرطان اتفاق می افتد. رشد تومورهای متاستاتیک در مغز، بافت های اطراف مغز را تحت فشار قرار و عملکرد آن را تغییر داده و در نهایت باعث بروز علائم و نشانه هایی می شود.
درمان متاستاز مغزی، جراحی، پرتو درمانی و یاهر دوی آن ها می باشد. در بعضی موارد شیمی درمانی و ایمونوتراپی می تواند باعث کاهش علائم ناشی از بیماری شود.
علائم
علائم تومور مغزی به اندازه، تعداد، محل قرار گیری و سرعت رشد آنها بستگی دارد.
علائم و نشانه های متاستاز مغز عبارتند از:
• سردرد، بعضی مواقع به همراه استفراغ یا حالت تهوع
• مشکلات ذهنی، مانند اختلال حافظه
• تشنج
• سرگیجه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر تداوم علائم و نشانه ها نگران کننده بود باید به پزشک مراجعه نمود. در صورت داشتن سابقه ابتلا به سرطان، باید این موضوع به پزشک اطلاع داده شود.
علل بیماری
زمانی که سلولهای سرطانی از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی، از محل اولیه تومور حرکت کرده و به مغز می رسند و در آن جا تکثیر می شوند، متاستاز مغزی رخ می دهد. سرطان های متاستاتیکی که منتشر شده اند با توجه به محل اولیه تومور نامگذاری می شوند. به عنوان مثال، سرطانی که از پستان به مغز گسترش می یابد سرطان متاستاتیک پستان نامیده می شود و سرطان مغز نمی باشد.
نظریه های متعددی برای عوامل و چرایی انتقال سلول های سرطانی از بافت های دیگر به مغز وجود دارد. متاستاز مغزی ناشی از سرطان ریه نسبت به سرطان پستان زودتر مشخص می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
هر نوع سرطانی می تواند به مغز منتشر شود، اما ابتلا به یکی از سرطان های زیر فرد را بیشتر در معرض خطر متاستازهای مغزی قرار می دهد:
• سرطان ریه
• سرطان پستان
• سرطان کولون (روده بزرگ)
• سرطان کلیه
• ملانوم
تشخیص
اگرپزشک به متاستاز مغزی مشکوک شود، انجام آزمایش و تست هایی را تجویز می کند.
• معاینه عصبی. معاینه عصبی شامل ارزیابی قدرت بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی اندام های بدن، قدرت و واکنش می باشد. اختلال در یک یا چند ناحیه می تواند نشان دهنده تومور مغزی باشد.
• آزمایش های تصویربرداری. معمولاً از ام آر آی برای تشخیص متاستاز مغزی استفاده می شود. در طول انجام آن ممکن است ماده ای رنگی از طریق ورید بازو تزریق شود.
برخی از انواع تخصصی اسکن ام آر آی در ارزیابی تومور و درمان مخصوص آن به پزشک کمک می کند.
سایر آزمایش های تصویربرداری شامل سی تی اسکن (CT Scan) و توموگرافی انتشار پوزیترون (PET Scan) می باشند. به عنوان مثال، اگر منشأ تومور اصلی ایجاد کننده متاستازهای مغزی مشخص نباشد، ممکن است برای بررسی احتمال سرطان ریه، سی تی اسکن ناحیه قفسه سینه تجویز شود.
• نمونه برداری از بافت غیر طبیعی (بیوپسی). بیوپسی را می توان در حین جراحی تومور یا با استفاده از سوزن انجام داد.
پس از آن، برای بررسی سرطانی یا غیر سرطانی بودن تومور و متاستاتیک یا اولیه بودن سلول های سرطانی، نمونه بیوپسی زیر میکروسکوپ بررسی می شود. این اطلاعات برای تشخیص، پیش آگهی بیماری و تنظیم برنامه درمان بسیار کمک کننده می باشند.
درمان
تشخیص به موقع بیماری باعث می شود درمان به خوبی روی آن اثر می کند. این روش های درمانی می توانند باعث کاهش شدت علائم، کند شدن رشد تومور و افزایش طول عمر شود.
روش های درمانی برای افراد مبتلا عبارت است از: دارو درمانی، جراحی، رادیوسرجری استرئوتاتیک، پرتودرمانی کل مغز یا ترکیبی از همه آن ها. گاهی شیمی درمانی و ایمونوتراپی نیز می توانند کمک کننده باشند. ممکن است، پس از درمان بیماری مجدداً عود کند.
بهترین روش درمان به اندازه، تعداد و محل تومورها و همچنین علائم و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. باید با پزشک در مورد اهداف درمان صحبت کرد.
دارو
می توان برای کاهش تورم در اطراف تومورها و کاهش علائم و نشانه های عصبی، از دوزهای بالای کورتیکواستروئید استفاده کرد.
عمل جراحی
اگر جراحی به عنوان گزینه ای مطرح باشد و متاستازهای مغزی در قسمت های قابل دسترسی باشند، جراحی انجام می شود. حتی برداشتن بخشی از تومور می تواند به کاهش علائم و نشانه ها کمک کند.
جراحی برای برداشتن متاستازهای مغزی، می تواند خطراتی مانند نقص عصبی، عفونت و خونریزی را به همراه داشته باشد. سایر خطرات به قسمت درگیر مغز بستگی دارد. به عنوان مثال، جراحی بر روی یک تومور در نزدیکی اعصاب چشم، می تواند باعث کاهش خطر بینایی باشد.
پرتو درمانی
در این روش از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس برای از بین بردن سلول های آلوده به سرطان استفاده می شود. در درمان متاستازهای مغزی، یک یا هر دو روش پرتودرمانی زیر می تواند مناسب باشد:
• پرتو درمانی کل مغز. در این روش به منظور از بین بردن سلولهای سرطانی، پرتو به طور کامل به مغز تابانیده می شود. در این روش معمولاً طی دو تا سه هفته 10 تا 15 جلسه درمان انجام می شود.
عوارض جانبی آن می تواند به صورت خستگی، حالت تهوع و ریزش مو بروز کند. تابش در طولانی مدت و کامل به مغز با کاهش هوش شناختی همراه می باشد.
• رادیوسرجری استرئوتاکتیک (SRS): در SRS، از آن جا که هر پرتوی از تابش آن به تنهایی قدرت ندارد ، چند دسته از این پرتو ها به یک نقطه ی متمرکز برای از بین بردن سلول های تومور مغزی استفاده می شود.این روش یک درمان حساب می شود و در مدت یک جلسه کامل انجام می شود و شما بعد از آن می توانید به منزل بر گردید .
عوارض جانبی ممکن است شامل حالت تهوع ، سردرد ، تشنج و یا سرگیجه باشد. خطر کاهش حافظه ی طولانی مدت پس از انجام این شیوه کمتر از تابش کامل به مغز می باشد.
در سال های اخیر ، پزشکان و محققان در زمینه ی تابش کامل پرتوی به مغز ، جراحی رادیو استاتیک و نحوه تأثیر این دو روش بر بهبودی فرد وکیفیت زندگی ، پیشرفت چشمگیری داشته اند. در مورد انتخاب نوع پرتودرمانی ، شما و پزشک بسیاری از عوامل را که، شامل روشهای درمانی و احتمال اوج گیری سرطان بعد از درمان هست راباید در نظر بگیرید .
مراقبت و توانبخشی پس از درمان
از آنجا که تومورهای مغزی می توانند در قسمت هایی از مغز که مهارت های حرکتی ، گفتاری ، بینایی و تفکر را کنترل می کنند ، ایجاد شوند توان بخشی می تواند برای بهبودی ضروری باشد. پزشک شما را برای بهبودی به موارد زیر ارجاع دهد:
• فیزیوتراپی می تواند به شما در بازگشت مهارت های حرکتی و قدرت عضلانی ، کمک کند.
• کاردرمانی می تواند به شما کمک کند تا بعد از درمان تومور مغزی یا بیماری دیگری به فعالیت های روزمره ی خود مانند کار برگردید.
• اگر در گفتار خود بعد از درمان مشکل دارید گفتاردرمانی می تواند به شما کمک کند.
مراقبت های حمایتی
مراقبت حمایتی ، نوعی مراقبت می باشد که باعث تسکین درد و علائم ناشی از بیماری می شود. متخصصان چنین اقداماتی را برای شما ، قرار می دهند تا مکملی بر سایر روشهای درمانی باشد.
مراقبت های حمایتی توسط متخصصان ، روانشناسی ، مراقبت های معنوی و کارهای اجتماعی انجام می شود. این تیم برای بهبودی کیفیت زندگی افراد مبتلا و خانواده هایشان تلاش می کند.
درمان های جایگزین
هیچ روش جایگزین برای درمان این بیماری هنوز به اثبات نرسیده است. اما دارو های مکمل و دارویی جایگزین می توانند به شما کمک کند تا باعوارض جانبی درمانی که انجام می دهید کنار بیایید.با پزشک خود در مورد راهکارهای درمانی خود مشورت کنید. نمونه هایی ازاین راهکارهای مکمل شامل موارد زیر می باشد:
• انجام ورزش های ملایم: با هماهنگی با پزشک ، چند بار در هفته با ورزش ملایم شروع کنید و در صورت احساس بهبودی،چند مرتبه به آن اضافه کنید. پیاده روی ، یوگا یا تای چی نیز می تواند شامل این ورزشها باشد.
• کنترل کردن استرس: در زندگی روزمره خود استرس راکاهش دهید. تکنیک های کاهش استرس مانند شل شدن عضلات و مدیتیشن را نیزمی توانید امتحان کنید.
راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری
مقابله با متاستاز مغز بیش از تحمل علائم شما نیاز دارد. همچنین فرد باید با خبر گسترش سرطانش و متاستاز آن به مغز مقابله کند.
درمان سرطان پیشرفته می تواند بسیار سخت باشد. افراد مبتلا به یک متاستاز مغزی که تحت درمان موثر قرار می گیرند شانس بیشتری نسبت به افراد با تومورهای متاستاتیک متعدد برای زنده ماندن طولانی مدت دارند. پزشک در تلاش می باشد تا درد شما را کاهش دهد تا بتوانید عملکرد و فعالیت های خود را حفط کنید و به فعالیتهای روزمره خود ادامه دهید. هر فرد روش مخصوص برای تشخیص و درمان سرطان دارد. تا زمانی که به نتیجه مطلوب خود نرسید ، سعی کنید موارد زیر را انجام دهید:
• به اندازه کافی درباره بیماری اطلاعات کسب کنید تا بتوانید برای درمان خود تصمیم گیری کنید: در مورد بیماری ، روش های درمان و منابع معتبر اطلاعات از این بیماری، از پزشک خود سوال بپرسید. اگر به تنهایی در حال بررسی و کسب اطلاعات از بیماری خود هستید ، موسسه ملی سرطان و انجمن سرطان آمریکا مکان های مناسبی برای این کار می باشد.
• از محدودیت هایی که در رانندگی برای شما وجوددارد ، آگاهی پیدا کنید: با پزشک خود درمورد اینکه آیا رانندگی برای شما مشکلی ندارد ، صحبت کنید. تصمیم شما می تواند بستگی به آزمایش عصبی و واکنش داشته باشد.
• احساسات خود را بیان کنید: فعالیتی را انجام دهید که به شما امکان می دهد درباره احساسات خود بنویسید یا درباره آنها بحث کنید ، مانند نوشتن در یک مجله ، صحبت با یک دوست یا مشاور یا شرکت در یک گروه پشتیبانی. برای پیدا گروه های حمایتی از سرطان در محل زندگی خود ، با انجمن سرطان آمریکا تماس بگیرید.
• با بیماری خود مقابله کنید: اگر درمان ، بیماری شما را کنترل نکند، بهتر است به پزشک خود برای راهکار دیگری برای ادامه ی زندگی مراجعه کنید.مقابله با این شرایط کار بسیار سختی است اما با داشتن ایمان قوی و توکل بر خدا این روند به راحتی طی می شود.
برخی دیگر ازافراد که چنین بیماریها را که زندگی فرد را تهدید می کند ، درک می کنند شامل ، مددکار اجتماعی پزشکی ، روانشناس یا روحانی ، می باشند. بسیاری از افراد نیز با نوشتن خواسته ها و گفتگو در مورد آنها ، با اطرافیانشان، اقداماتی را برای آنكه خواسته های پایان زندگی آنها شناخته شوند و مورد احترام قرار گیرند ، انجام می دهند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر علائم و نشانه های بیماری شما را نگران می کند به پزشک عمومی خود مراجعه کنید . اگر در گذشته دچار سرطان بوده اید، سابقه ی درمانی خود را به پزشک خود بگویید. در صورت تشخیص متاستاز مغزی ، به متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده می شوید. بسته به شدت علائم ، ممکن است لازم باشد به یک انکولوژیست پرتوی یا جراح مغز و اعصاب مراجعه کنید.
آن چه می توانید انجام دهید
• از هرگونه محدودیتی که باید قبل از قرار ملاقات انجام دهید ، آگاه باشید. در زمان تعیین وقت ، حتماً سوال کنید که آیا کاری لازم هست که از قبل انجام دهید ، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
• علائمی را که تجربه کرده اید و تمامی موارد از جمله مدت زمان علائم و عوامل موثر و مضر را به پزشک بگویید.
• اطلاعات شخصی تان را مطرح کنید ، از جمله استرسهای یا تغییرات اخیر زندگی.
• تمام داروها ، ویتامین ها یا مکمل هایی را که مصرف می کنید و مقدار آنها را، بنویسید.
• یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را با خود ببرید. گاهی اوقات ممکن است به خاطر سپردن تمام اطلاعات داده شده در هنگام قرار ملاقات سخت باشد. شخصی که شما را همراهی می کند می تواند مواردی راکه فراموش کرده اید را به یادتان بیاورد.
• سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید ، لیست کنید. می توانید لیستی از سوالاتی که از پزشک دارید تهیه کنید و از زمان خود استفاده کنید.
برخی از سوالاتی که بهتر است از پزشک بپرسید عبارتند از:
• علت اصلی علائم چیست؟
• آیا علل دیگری برای نیز وجود دارد؟
• به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارم؟
• چه روش های درمانی وجود دارد و کدام را شما توصیه می کنید؟
• از چه چیزی باید آگاهی داشته باشم ؟
• چه روشهای درمانی یا آزمایشهایی وجود دارد که باید انجام دهم؟
• به بیماری دیگری نیز مبتلا می باشم. چه تاثیری در درمان می گذارد؟
• آیا جایگزین برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
• آیا بروشوری دارید که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک شما ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسد ؟
• چه زمانی برای اولین بار علائم را در شما بروز پیدا کرد؟
• آیا علائم شما دائمی می باشد و یا مقطعی؟
• شدت علائم چقدر است؟
• چه چیزی علائم را بهبود می بخشد؟
• چیزی علائم را بدتر می کند؟