موارد مصرف
این دارو برای کمک به تسکین درد شدید و مداوم (برای مثال به دلیل سرطان) استفاده می شود. فنتانیل متعلق به دسته ای از داروها است که به عنوان مسکن های افیونی شناخته می شوند. این دارو در مغز تاثیر می گذارد و نحوه احساس بدن و میزان پاسخ دهی به درد را تغییر می دهد. این دارو را برای تسکین درد خفیف و یا دردی که طی چند روز از بین خواهد رفت، مصرف نکنید. این دارو برای استفاده گاه به گاه ("در صورت لزوم") نمی باشد. در این یادداشت به بررسی عملکرد فنتانیل پرداخته و نوع برچسب پوستی (پچ) آن را توضیح می دهیم.
زمان و نحوه مصرف
پیش از شروع مصرف این دارو و در هر بار شروع مجدد آن، برگه راهنما دارو را، در صورت موجود بودن، مطالعه نمایید.همچنین با نحوه استفاده صحیح، نگهداری و دور انداختن پچ ها نیز آشنا شوید. در صورت وجود هرگونه سوالی، آن را از پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه بپرسید.
این دارو را طبق برنامه منظم که توسط پزشک تجویز شده است، مصرف کنید نه هنگام ایجاد دردهای ناگهانی.
پیش از شروع مصرف این دارو، از پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه سوال کنید که آیا می بایست مصرف داروی (های) اعتیاد آور دیگر را متوقف کنید و یا تغییر دهید یا خیر. ممکن است ۲۴ ساعت طول بکشد تا تسکین درد ناشی از این دارو حاصل شود بنابراین ممکن است مسکن های دیگری (مانند استامینوفن، ایبوپروفن) نیز تجویز شوند. در مورد نحوه استفاده بی خطر از پچ فنتانیل با پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه مشورت کنید
این دارو طبق دستور پزشک می بایست بر روی پوست قرار گیرد. از قرار دادن آن بر روی پوستی که دچار سوختگی، بریدگی، التهاب و یا پوستی که در معرض تابش قرار گرفته است (درمان با اشعه ایکس)، خودداری نمایید. ناحیه ای خشک و بدون مو را در یک قسمت مسطح از بدن مانند سینه، پهلوها، پشت یا بازوها انتخاب کنید. در کودکان خردسال یا در افرادی که قادر به تفکر واضح نیستند (مثلاً به دلیل زوال عقل)، پچ را در قسمت فوقانی پشت قرار دهید تا احتمال برداشتن یا قرار دادن آن در دهان توسط آنها، کاهش یابد. در صورت وجود مو بر روی پوست، از قیچی برای کوتاه کردن مو استفاده کنید. موها را اصلاح نکنید زیرا ممکن است باعث تحریک پوست شود. در صورت نیاز، از آب برای پاکسازی ناحیه مورد نظر استفاده کنید. در آن ناحیه از صابون، روغن، لوسیون یا الکل استفاده نکنید. قبل از استفاده از پچ پوست تان را به خوبی خشک کنید.
پچ معمولاً باید هر ۷۲ ساعت یکبار تعویض شود. برای جلوگیری از تحریک، پچ را هر بار بر روی ناحیه دیگری از بدن قرار دهید. پیش از استفاده از پچ جدید، حتماً پچ قدیمی را بردارید. پچی که استفاده کرده اید، هنوز به اندازه کافی فنتانیل دارد تا آسیب جدی وارد کند و حتی کودکان یا حیوانات خانگی را به کشتن دهد بنابراین آن را از وسط با دو طرف چسبناکش تا کنید و به درستی دور بریزید. اجازه ندهید که هنگام تعویض پچ، کودکتان شما را ببیند زیرا مواردی وجود داشته است که کودکان، پچ هایی را که بزرگسالان دور انداخته اند و یا از بدنشان در حال خواب افتاده است را پیدا کرده اند و آنها را در دهان یا بدن خود گذاشته اند که منجر به نتایج مهلک شده است.
اگر پچ شکسته، برش خورده یا آسیب دیده بود، از استفاده از آن، صرف نظر کنید. هنگام استفاده از پچ، ابتدا آن را از بسته بندی مهر و موم شده اش خارج کنید سپس لایه محافظ را جدا کرده و بلافاصله آن روی پوست تان قرار دهید. برای اطمینان از کامل شدن تماس (مخصوصاً در اطراف لبه ها) با کف دست خود، پچ را به مدت ۳۰ ثانیه محکم فشار دهید. اگر دوز تجویز شده بیش از یک پچ است، اطمینان حاصل کنید که لبه های پچ، یکدیگر را لمس نمی کنند و یا با یکدیگر همپوشانی ندارند. دستان خود را پس از استفاده از پچ بشویید.
در صورت نچسبیدن پچ در ناحیه مورد نظر، می توانید لبه ها را با نوار کمک های اولیه در محل خود بچسبانید. در صورت تداوم این مشکل، از پزشک خود راهنمایی بخواهید. اگر قبل از ۷۲ ساعت، پچ بیفتد، ممکن است نیاز باشد تا پچ جدیدی را در ناحیه مذکور بچسبانید. در صورت وقوع این امر حتماً پزشکتان را مطلع سازید.
اگر به طور تصادفی لایه چسبنده پچ بر روی پوستتان باقی ماند و یا پچ مورد استفاده تان، بریده شده یا آسیب دیده بود، ناحیه مورد نظر را با آب زلال به خوبی بشویید. اگر پچ جدا شد و به طور تصادفی به پوست فرد دیگری چسبید، بلافاصله آن را بردارید، آن ناحیه را با آب بشویید و به دنبال امدادهای فوری پزشکی باشید. برای شستشوی آن ناحیه از صابون، الکل یا سایر محصولات استفاده نکنید.
دوز مصرفی دارو بر اساس شرایط پزشکی فرد بیمار و میزان پاسخ دهی او به درمان، تعیین خواهد شد. از تعداد بیشتری از پچ بر خلاف دستورالعمل، استفاده نکنید، آنها را مرتباً عوض نکنید و یا برای مدت زمان طولانی تر از زمان تجویز شده، آنها را مصرف نکنید.
قطع ناگهانی این دارو منجر به ایجاد علائم ترک اعتیاد خواهد شد مخصوصاً اگر مدت طولانی یا در دوزهای بالا در حال استفاده از آن بوده اید. پزشک برای جلوگیری از ایجاد این علائم، دوز آن را به آرامی کاهش می دهد. در صورت بروز علائم ترک اعتیاد مانند بی قراری، تغییرات ذهنی / خلقی (از جمله اضطراب، اختلال در خواب، فکر خودکشی)، خیس شدن چشم، آبریزش بینی، حالت تهوع، اسهال، تعریق، دردهای عضلانی یا ایجاد تغییرات ناگهانی در رفتار، فوراً پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه را مطلع سازید.
مصرف طولانی مدت این دارو، موجب عدم عملکرد مناسب آن می شود. در صورت بروز این اتفاق، با پزشک خود صحبت کنید.
اگرچه این دارو به بسیاری از افراد کمک کرده است اما گاهی اوقات ممکن است باعث اعتیاد شود. در صورت ابتلا به اختلال مصرف مواد (مانند استفاده بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر /نوشیدنی های الکل دار) این خطر، افزایش خواهد یافت. از این دارو دقیقاً طبق دستورالعمل استفاده کنید تا خطر اعتیاد، کاهش یابد. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه مشورت کنید.
در صورت تشدید درد یا عدم بهبودی آن، با پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه مشورت کنید.
عوارض جانبی
حالت تهوع، استفراغ، یبوست، سبکی سر، گیجی، خواب آلودگی یا سردرد، التهاب خفیف، خارش یا قرمزی در محل تزریق ممکن است رخ دهد. برخی از این عوارض پس از مدتی استفاده از این دارو کاهش خواهند یافت. در صورت تداوم یا تشدید هر یک از این عوارض، فوراً پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه را مطلع سازید.
برای جلوگیری از یبوست، فیبر غذایی بخورید، آب کافی بنوشید و ورزش کنید. همچنین ممکن است نیاز به مصرف ملین نیز داشته باشید.از پزشک داروخانه بپرسید که کدام نوع ملین برای شما مناسب است.
برای کاهش خطر سرگیجه و سبکی سر، هنگام برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده، به آرامی بلند شوید.
به یاد داشته باشید که پزشک معالجتان این دارو را برایتان تجویز کرده است چرا که بر این باور است که منافع این دارو از عوارض آن بیشتر است. بیشتر مصرف کنندگان این دارو دچار عوارض جانبی جدی نمی شوند.
در صورت وقوع هر یک از عوارض جانبی جدی: وقفه تنفسی در هنگام خواب (آپنه خواب)، تغییرات ذهنی / خلقی (مانند اضطراب، گیجی، توهم)، درد شدید معده/ شکم، دشواری در دفع ادرار، ضربان قلب کند / سریع / تپش قلب، نشانه هایی از عدم عملکرد مناسب غدد فوق کلیوی (مانند از دست دادن اشتها، خستگی غیرمعمول، کاهش وزن) فوراً پزشک معالجتان را مطلع سازید.
در صورت وقوع هر یک از عوارض جانبی بسیار جدی از جمله موارد: بیهوش شدن، تشنج، تنفس آرام/ کم عمق، خواب آلودگی شدید / مشکل در بیدار شدن، به دنبال امدادهای فوری پزشکی باشید.
این دارو، سروتونین را افزایش می دهد و بندرت باعث ایجاد بیماری بسیار جدی به نام سندرم/سمیت سروتونین خواهد شد. در صورت مصرف داروهای دیگری که باعث افزایش سروتونین می شوند، این خطر افزایش خواهد یافت بنابراین نام تمامی داروهای مصرفی تان را به اطلاع پزشک پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه برسانید.در صورت مشاهده هر یک از علائم: ضربان قلب سریع، توهم، از دست دادن هماهنگی، سرگیجه شدید، شدید تهوع / استفراغ / اسهال، کشش عضلات، تب با علت ناشناخته، تحریک / بی قراری غیر معمول به دنبال امدادهای فوری پزشکی باشید.
واکنش بسیار جدی آلرژیک نسبت به این محصول به ندرت رخ می دهد. با این وجود در صورت مشاهده علائم واکنش های جدی آلرژیک از جمله موارد: راش، خارش/ تورم (مخصوصاً صورت/ زبان/ گلو)، سرگیجه شدید و دشواری در تنفس به دنبال امدادهای فوری پزشکی باشید.
موارد احتیاطی و منع مصرف
پیش از مصرف فنتانیل، در صورت وجود حساسیت به آن یا به چسب ها و یا هرگونه حساسیت دیگری، پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه را مطلع سازید. این محصول حاوی اجزا غیرفعالی می باشد که می تواند منجر به ایجاد واکنش های آلرژیک یا سایر مشکلات شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک داروخانه صحبت کنید.
پیش از مصرف این دارو، پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه را از سوابق پزشکی خود مخصوصاً موارد: اختلالات مغزی (مانند ضربه به سر، تومور، تشنج)، مشکلات تنفسی (مانند آسم، آپنه خواب، بیماری انسداد ریوی مزمن)، بیماری کلیوی و کبدی، اختلالات روحی / خلقی (مانند گیجی، افسردگی)، داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال مصرف مواد (مانند استفاده بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر/ نوشیدنی های الکل دار)، مشکلات معده / روده (مانند انسداد، یبوست، اسهال به دلیل عفونت، فلج ایلئوس)، مشکل در ادرار کردن (مانند بزرگ شدن پروستات)، بیماری لوزالمعده (پانکراتیت)، بیماری کیسه صفرا، ضربان قلب آهسته / سریع / نامنظم مطلع سازید.
این دارو ممکن است باعث سرگیجه یا خواب آلودگی شود. نوشیدنی های الکل دار یا ماری جوانا (شاهدانه)این سرگیجه یا خواب آلودگی را تشدید خواهند کرد. تا زمانی که نتوانسته اید فعالیت هایی مانند رانندگی، کار با ماشین آلات و یا هر فعالیت دیگری که نیاز به هوشیاری دارد را با خیال راحت انجام دهید، از انجامشان اجتناب کنید.همچنین از مصرف نوشیدنی های الکل دار خودداری نمایید. در صورت استفاده از ماری جوانا (شاهدانه) با پزشک خود صحبت کنید.
در صورت وجود تب، فوراً پزشکتان را مطلع سازید زیرا این افزایش درجه حرارت بدن ممکن است باعث سوء مصرف شود. همچنین از انجام فعالیت هایی که باعث افزایش دمای بدن می شوند، خودداری نمایید. (مانند انجام کار سنگین / ورزش در هوای گرم).
پیش از انجام جراحی، نام تمامی دلروهای مصرفی تان (از جمله داروهای با نسخه، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) را به اطلاع پزشک یا دندانپزشک خود برسانید.
در صورتی که قصد انجام آزمایش ام آر آی را دارید، به پرسنل آزمایش کننده بگویید که از این پچ استفاده می کنید زیرا برخی از پچ ها حاوی فلزاتی می باشند که می توانند باعث سوختگی جدی هنگام ام آر آی شوند. از پزشک خود بپرسید که آیا لازم است قبل از آزمایش، پچ خود را بردارید و بعد از آن پچ جدیدی استفاده کنید و اگر چنین است، چگونه می بایست این کار را به درستی انجام دهید.
افراد مسن نسبت به عوارض جانبی این دارو مخصوصاً گیجی، خواب آلودگی و تنفس آرام / کم عمق، حساسیت بیشتری نشان می دهند.
این دارو در دوران بارداری می بایست تنها در مواقع ضروری مصرف شود زیرا ممکن است به جنین آسیب برساند. درباره خطرات و فواید مصرف این دارو با پزشکتان صحبت کنید.
این دارو می تواند به شیر مادر منتقل شود و اثرات نامطلوبی بر نوزاد شیرخوار بگذارد. اگر فرزندتان دچار خواب آلودگی غیرعادی شده است و یا مشکلاتی در تغذیه و تنفس دارد، فوراً پزشکتان را مطلع سازید.حتماً قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی
تداخلات دارویی، نحوه عملکرد داروها را تغییر می دهند و یا خطرات ناشی از عوارض جانبی جدی را افزایش خواهند داد. این یادداشت حاوی همه تداخلات دارویی احتمالی نیست. لیستی از تمامی داروهای مصرفی تان (از جمله داروهای بدون نسخه، داروهای با نسخه و محصولات گیاهی) بنویسید و آن را در اختیار پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه قرار دهید. بدون تأیید پزشک، مصرف هیچ دارویی را شروع یا تمام نکنید و همچنین دوز آنها را نیز تغییر ندهید.
برخی از محصولاتی که ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند عبارتند از: برخی از داروهای مخصوص درد ( آنتاگونیست مخلوط آگونیست افیونی مانند پنتازوسین، نالبوفین، بوتورفانول)، نالترکسون.
سایر داروها نیز می توانند بر حذف فنتانیل از بدن تأثیر بگذارند که این امر بر عملکرد فنتانیل تأثیر خواهد گذاشت. برخی از این داروها عبارتند از: ضد قارچ آزول (مانند ایتراکونازول، کتوکونازول)، کلسیم مسدود کننده های کانال (مانند دیلتیازم، وراپامیل)، اچ آی وی مهار کننده (مانند نلفیناویر، پروتئاز، ریتوناویر)، آنتی بیوتیک های ماکرولید (مانند اریترومایسین)، نفازودون، میفپریستون، ریفامایسین (مانند ریفابوتین)، داروهای خاصی که برای درمان تشنج استفاده می شود (مانند کاربامازپین، فنی توئین) و غیره.
مصرف بازدارنده های اکسیداز تک آمین همراه با این دارو ممکن است باعث ایجاد تداخل دارویی جدی (احتمالاً کشنده) شود. بنابراین در طول مصرف این دارو می بایست از مصرف بازدارنده های اکسیداز تک آمین ( ایزوکاربوکسازید، لینزولید، متیلن آبی، موکلوبماید، فنلزین، پروکاربازین، راساژیلین، سافینامید، سلجیلین، ترانیل سیپرومین) خودداری نمایید. بیشتر بازدارنده های اکسیداز تک آمین نیز نباید به مدت دو هفته قبل از درمان با این دارو مصرف شوند. از پزشک خود در مورد زمان شروع یا قطع مصرف این دارو سوال کنید.
مصرف هم زمان این دارو با سایر محصولاتی که ممکن است باعث خواب آلودگی یا مشکلات تنفسی شوند، خطرات ناشی از عوارض جانبی جدی (مانند تنفس آرام / کم عمق، خواب آلودگی شدید / سرگیجه) را افزایش خواهد داد. در صورت استفاده از سایر محصولات مانند سایر داروهای تسکین دهنده درد یا سرفه (مانند کدئین، هیدروکودون)، الکل، ماری جوانا (شاهدانه)، داروهای خواب یا اضطراب (مانند آلپرازولام، لورازپام، زولپیدم)، شل کننده های عضلانی (مانند کاریزوپرولول، سیکلوبنزپرین) یا آنتی هیستامین ها (مانند ستریزین، دیفن هیدرامین) پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه را مطلع سازید.
برچسب روی تمامی داروهای خود را (مانند داروهای آلرژی یا محصولات سرفه و سرماخوردگی) بررسی نمایید زیرا ممکن است حاوی اجزا خواب آور باشند. نحوه مصرف صحیح این دارو را از پزشک داروخانه بپرسید.
در صورت استفاده از داروهای دیگری که باعث افزایش سروتونین می شوند، خطر سندرم / سمیت سروتونین افزایش خواهد یافت. برخی از این موارد عبارتند از: داروهای محرک مانند MDMA / "اکستازی"، گل راعی، برخی داروهای ضد افسردگی (مانند بازدارنده های انتخابی بازجذب سروتونین مانند فلوکستین/ پاروکستین، مهار کننده های بازجذب نور اپی نفرین و سروتونین مانند دولوکستین / ونلافاکسین) و غیره. خطر ابتلا به سندرم سروتونین / مسمومیت هنگام شروع یا افزایش دوز این داروها، افزایش خواهد یافت.
استفاده از پچ فنتانیل ممکن است در برخی از آزمایش های تشخیصی(از جمله سطح آمیلاز / لیپاز) اختلال ایجاد کند که احتمالاً باعث ایجاد نتایج کاذب خواهد شد. اطمینان حاصل کنید که پرسنل آزمایشگاه و کلیه پزشکان از استفاده شما از این دارو مطلع هستند.
سوءمصرف
این پچ دارویی در صورت جویدن یا بلعیده شدن، مضر واقع خواهد شد. در صورتی که فردی بیش از حد از این پچ استفاده کرده باشد، می بایست سریع آن را بردارد. در صورت وجود علائم جدی مانند از دست دادن هوشیاری یا مشکلات تنفسی، به بیمار نالوکسان بدهید، سپس با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید. سایر علائم سوء مصرف این دارو عبارتند از: تنفس کند / کم عمق، ضربان قلب کند، کما.
توجه
هرگز این دارو را به صورت سرخود به دیگران تجویز نکنید زیرا امری خلاف قانون است.
این دارو فقط برای بیماری فعلی شما تجویز شده است. از آن برای سایر بیماری ها استفاده نکنید مگر اینکه پزشک تجویز کرده باشد. در این صورت ممکن است داروی متفاوتی لازم باشد.
از پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه بپرسید که آیا برای درمان سوء مصرف این دارو می بایست همواره نالوکسان را در اختیار داشته باشید یا خیر. در مورد علائم مصرف بیش از حد مواد افیونی و چگونگی درمان آن به اعضای خانواده تان، آموزش دهید.
دوز فراموش شده
اگر بیش از ۳ روز (۷۲ ساعت) است که در حال استفاده از پچ هستید، به محض به یاد آوردن، آن را برداشته و از پچ جدیدی استفاده کنید. برای جبران فراموشی، مصرف دارو را ۲ برابر نکنید.
نگهداری
پچ را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگه دارید و آن را در فریزر قرار دهید. همچنین از آن در حمام نگهداری نکنید. همواره همه داروها را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
داروها را در داخل توالت یا چاه های فاضلاب نیندازید مگراینکه در دستورالعمل مصرف آن ذکر شده باشد.در صورت منقضی شدن محصول و یا عدم نیاز به آن، با یک روش مناسب، آن را دور بیندازید.