موارد مصرف داروی هیدروکورتیزون
هیدروکورتیزون دارویی است ساخته دست انسان که مشابه نوعی ماده طبیعی مترشحه از غدد فوق کلیوی بنام کورتیزول میباشد. از این دارو برای درمان بیماریهایی چون آرتروز, بیماریهای خونی/هورمونی/سیستم ایمنی, بیماریهای پوست و چشم, مشکلات تنفسی, سرطان, و آلرژیهای شدید استفاده می شود. این دارو با ضعیف کردن پاسخ سیستم ایمنی به بیماری ها سبب کاهش علائمی همچون درد، تورم و واکنش های آلرژیک می شود.
از دیگر کاربردهای هیدروکورتیزون در درمان کمبود کورتیزول ناشی از بیماریهای غدد فوق کلیوی (همچون بیماری آدیسون، نارسایی غدد فوق کلیوی) می باشد. کورتیکواستروئیدها در بسیاری موارد برای عملکرد مناسب بدن مورد نیاز می باشند و برای تعادل نمک و آب و نرمال نگه داشتن فشار خون مهم هستند.
اَشکال دارویی هیدروکورتیزون
قرص (10 میلی گرم، 20 میلی گرم، 5 میلی گرم)
زمان و نحوه مصرف قرص هیدروکورتیزون
این دارو باید طبق دستور پزشک به صورت خوراکی همراه با غذا یا شیر(بمنظور جلوگیری از ناراحتی معده) مصرف شود. بعلاوه هیدروکورتیزون باید همراه با یک لیوان پر آب(8 اونس در 240 میلی لیتر) خورده شود مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد.
مقدار مصرف و مدت زمان درمان بر اساس وضعیت بیمار و پاسخ او به درمان تعیین می شود. پزشک ممکن است مصرف هیدروکورتیزون را 1 تا 4 بار در روز و یا یک روز درمیان یک وعده تجویز کند. می توان برای جلوگیری از فراموشی دارو، از یادآور تقویم و یا جعبه یادآوری دارو استفاده کرد.
حتی پس از بهبودی علائم نیز مصرف دارو نباید بدون مشورت با پزشک قطع شود. قطع ناگهانی دارو، می تواند باعث تشدید برخی عارضه ها شود، بنابراین لازم است ابتدا میزان دوز دارو به تدریج کاهش یابد.
قطع ناگهانی این دارو سبب ایجاد علائمی چون ضعف، کاهش وزن، حالت تهوع، درد عضلات، سردرد، خستگی، و سرگیجه می شود. برای جلوگیری از ایجاد این عوارض، پزشک دز مصرفی را کم کم کاهش می دهد. در صورتی که هیدروکورتیزون به مدت طولانی و یا در دوزهای بالا مصرف شده باشد احتمال ایجاد عوارض قطع افزایش می یابد. در صورت بروز عوارض قطع دارو، پزشک یا داروساز را در جریان قرار دهید. همچنین قسمت موارد احتیاطی را نیز مطالعه بفرمایید. درصورت بدتر شدن و یا تداوم عارضه ها پزشک را در جریان قرار دهید.
عوارض جانبی قرص هیدروکورتیزون
تهوع، احساس سوزش درد قفسه سینه، سردرد، مشکلات خواب، افزایش تعریق یا آکنه می تواند از عوارض این دارو باشند. در صورت وخامت یا تداوم این عوارض، فورا پزشک یا داروساز را در جریان قرار دهید.
به یاد داشته باشید که پزشک معالجتان این دارو را برای شما تجویز کرده چرا که بر این باور است که منافع این دارو بیشتر از عوارض آن است. بیشتر افراد با مصرف این دارو، دچار عوارض جانبی جدی نمی شوند.
از آن جایی که اثر گذاری هیدروکورتیزول بر پایه ضعیف کردن سیستم ایمنی می باشد، مصرف آن می تواند توانایی بدن را در مبارزه با عفونت ها کاهش دهد و در نتیجه احتمال ابتلا به عفونت های جدی (به ندرت مرگبار) و یا وخیم تر کردن عفونت های موجود را افزایش دهد. بروز هر کدام از علائم عفونت (همچون سرفه، گلودرد، تب، لرز) فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. مصرف طولانی مدت و یا تکرار دوره های مصرف این دارو می تواند سبب ایجاد برفک دهان و یا عفونت های قارچی شود. در صورتی که متوجه ایجاد لکه های سفید در دهان و یا تغییراتی در ترشحات واژن شدید، با پزشک خود تماس بگیرید.
در موارد نادر مصرف هیدروکوتیزون ممکن است باعث افزایش قند خون و در نتیجه ابتلای فرد به دیابت و یا بدتر شدن بیمار دیابتی گردد. در صورتی که دارای علائم قند خون بالا مانند افزایش احساس تشنگی و ادرار هستید فوراً پزشک را در جریان قرار دهید. اگر بیمار دیابتی می باشید باید قند خون خود را به طور منظم چک کرده و نتایج را در اختیار پزشک خود قرار دهید تا در صورت نیاز داروهای دیابت، برنامه های ورزشی، یا رژیم غذایی شما تغییر یابد.
در صورت مشاهده هرکدام از عوارض جانبی زیر فوراً به پزشک خود اطلاع دهید: خستگی غیر عادی، تورم مچ پا/پاها، افزایش غیرعادی وزن، مشکلات بینایی، کبودی/خونریزی آسان، پف صورت، رشد غیرعادی موها، تغییرات خلقی/روحی (همچون افسردگی، نوسانات خلقی، بیقراری)، ضعف/درد عضلات، نازک شدن پوست، کند شدن ترمیم زخم، تغییراتی در عادت ماهیانه، درد استخوان، تشنج، علائم خونریزی معده/روده (همچون درد معده/ شکم، مدفوع سیاه رنگ/سیاه و چسبنده، استفراغی که مشابه تفاله قهوه باشد).
واکنش های آلرژیک بسیار جدی به این دارو بسیار نادر است. با این حال در صورت ایجاد هر کدام از علائم واکنش آلرژیک جدی، فورا به مراکز درمانی مراجعه نمایید. این علائم عبارتند از ضایعات پوستی، خارش/ تورم (به خصوص در ناحیه صورت/ زبان/ گلو)، سرگیجه شدید، سخت شدن تنفس.
البته موارد گفته شده شامل تمامی عوارض جانبی محتمل نمی شود و اگر فرد عارضه جانبی بجز این موارد را مشاهده کرد، باید پزشک یا داروساز را مطلع سازد.
موارد احتیاطی و منع مصرف قرص هیدروکورتیزون
پیش از مصرف دارو، در صورت حساسیت به آن یا هر نوع حساسیت دیگری، پزشک خود یا پزشک داروخانه را در جریان قرار دهید. این محصول ممکن است دارای اجزای غیر فعالی باشد که موجب واکنش های آلرژیک و یا مشکلات دیگر شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک داروخانه صحبت کنید.
همچنین قبل از مصرف این دارو، پزشک یا پزشک داروخانه را از سوابق پزشکی خود به خصوص سابقه شخصی ابتلا به بیماری های چشم (همچون آب مروارید، آب سیاه(گلوکوما))، مشکلات قلبی (مانند نارسایی قلبی، و یا حمله اخیر قلبی)، فشار خون بالا، بیماری های کبدی، بیماری های کلیوی، مشکلات تیروئید، دیابت، مشکلات معده/روده (همچون دیورتیکولیت، زخم)، پوکی استخوان، عفونتی که در حال حاضر یا قبلاً دچار بوده اید (همچون بیماری سل، تست مثبت بیماری سل، تبخال (هرپس)، قارچ)، اختلالات انعقاد خون، لخته شدن خون، اختلالات روحی/خلقی(همچون جنون، اضطراب، افسردگی) پایین بودن نمک های خون (همچون پایین بودن سطح پتاسیم یا کلسیم)، تشنج مطلع سازید.
علاوه بر این ها هیدروکورتیزون می تواند باعث خونریزی معده شود. مصرف روزانه الکل همزمان با درمان با این دارو احتمال خونریزی معده را افزایش می دهد. در نتیجه در حین دوره درمانی با هیدروکورتیزون، مصرف نوشیدنی های الکلی را محدود کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک یا دکتر داروساز صحبت کنید.
تمام داروهای مصرفی خود را (از جمله داروهای با نسخه، بی نسخه و محصولات گیاهی) پیش از جراحی به پزشک و یا دندان پزشک خود اطلاع دهید.
مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئیدی، باعث دشوار شدن پاسخ بدن در برابر استرس های فیزیکی می شود. بنابراین درصورت استفاده از این دارو و یا مصرف آن در 12 ماه گذشته، پیش از جراحی یا درمان های اورژانسی و یا بروز یک بیماری یا جراحت جدی، حتماً این نکته را به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید. در صورتی که دچار کاهش وزن یا خستگی مفرط/غیرعادی شدید فورا پزشک خود را در جریان قرار دهید. اگر قصد دارید این دارو را برای مدت طولانی استفاده کنید، کارت هشدار یا دستبند شناسایی پزشکی که بیانگر مصرف این دارو توسط شما می باشد را همراه خود داشته باشید.
گاهی این دارو باعث نهفته شدن علائم عفونت می شود، در نتیجه این اتفاق، احتمال ابتلای فرد به عفونت و یا بدتر شدن عفونت های فعلی افزایش می یابد. بنابراین برای جلوگیری از سرایت عفونت دست های خود را بشویید و از تماس با افراد مبتلا به بیماری های مسری (همچون آبله مرغان، سرخک، آنفولانزا) خودداری کنید. اگر در معرض یک عفونت قرار گرفته اید و یا تمایل دارید اطلاعات بیشتری در این خصوص کسب کنید با پزشک خود مشورت کنید.
هیدروکوتیزون می تواند باعث عدم/کاهش تاثیر واکسن ها شود. بنابراین در هنگام مصرف این دارو بدون موافقت پزشک از واکسیناسیون خودداری کنید. از برخورد با افرادی که بتازگی واکسن حاوی ویروس زنده (همچون واکسن آنفولانزای استنشاقی) دریافت کرده اند خودداری کنید.
مصرف مداوم این دارو سبب کاهش رشد کودکان می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک یا پزشک داروخانه مشورت کنید. قد و رشد کودک باید به طور منظم توسط پزشک چک شود.
معمولاً افراد مسن به آثار این دارو به ویژه درد/ تخریب استخوان، خونریزی معده/روده، و تغییرات خلقی/ روحی (همچون گیجی) حساس تر می باشند.
در دوران بارداری، فقط در صورت لزوم هیدروکورتیزون مصرف شود و درباره عوارض و فواید مصرف آن با پزشک مشورت شود. ممکن است نوزادان متولد شده از مادرانی که به مدت طولانی هیدروکورتیزون مصرف می کرده اند، دچار مشکلات هورمونی شوند.
در صورت مشاهده علائمی همچون تهوع/استفراغ، اسهال شدید، یا ضعف در نوزاد تازه متولد شده پزشک را در جریان قرار دهید.
امکان انتقال این دارو از طریق شیرمادر به نوزاد نامشخص است. با وجود آن که آسیب زا بودن هیدروکورتیزون برای نوزاد شیرخوار غیر محتمل است، اما قبل از شیردادن به نوزاد در این زمینه با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی قرص هیدروکورتیزون
تداخل های دارویی می تواند نحوه ی عملکرد دارو را تغییر داده و خطر بروز عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. این یادداشت تمامی تداخلات دارویی هیدروکورتیزون را پوشش نمی دهد بنابراین بهتر است نام تمام داروهایی که مصرف می کنید (از جمله داروهای با نسخه و بی نسخه و محصولات گیاهی) را با پزشک خود و پزشک داروخانه در میان بگذارید و بدون تایید پزشک، مصرف هیچ دارویی را شروع یا تمام نکنید، همچنین به هیچ وجه میزان دارو را تغییر ندهید.
محصولاتی که با این دارو تداخل دارند عبارتند از: آلدسلوکی، میفپریستون، سایر داروهایی که می توانند باعث خونریزی/کبودی شوند(مانند داروهای ضد پلاکتی همچون کلوپیدوگرل، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی(NSAIDs) مانند ایبوپروفن/ناپروکسن، داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین/دابیگاتران).
در صورت مصرف همزمان آسپیرین و هیدروکورتیزون خطر خونریزی افزایش می یابد. با این وجود در صورت تجویز پزشک به مصرف دز پایین آسپیرین برای پیشگیری از حمله قلبی یا سکته (معمولا دزهای 81 تا 325 میلی گرم در روز)، باید به مصرف آن ادامه دهید مگر پزشک دستور دیگری دهد. برای جزییات بیشتر در این زمینه با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
هیدروکورتیزون می تواند با برخی تست های آزمایشگاهی (مانند آزمایش های پوستی) تداخل داشته و منجر به جواب های اشتباه گردد. پرسنل آزمایشگاه و پزشکان را در جریان استفاده خود از هیدروکورتیزون قرار دهید.
سوء مصرف قرص هیدروکورتیزون
در صورت مصرف بیش از حد دارو (اووردوز) و مشاهده علائم جدی چون غش کردن یا مشکلات تنفسی سریعا با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.
توجه
این دارو را به صورت سرخود به دیگران تجویز نکنید.
در صورت استفاده طولانی مدت از این دارو، انجام منظم تست های پزشکی و/یا آزمایشگاهی (مانند تست های قند خون/ سطح مواد معدنی، شمارش سلول های خون، فشار خون، سنجش تراکم استخوان، سنجش بینایی، اندازه گیری وزن/ قد، رادیوگرافی) برای بررسی عوارض جانبی لازم می باشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت نمایید.
مصرف هیدروکورتیزون می تواند باعث ایجاد عارضه های استخوانی( پوکی استخوان) شود. اقداماتی که به منظور کاهش خطر آسیب به استخوان ها در حین درمان طولانی مدت با این دارو می توان انجام داد عبارتند از انجام ورزش های متناسب، مصرف کافی کلسیم و ویتامین دی، ترک سیگار و محدود کردن استفاده از مشروبات الکلی. در مورد سایر اقدامات کمک کننده در این زمینه با پزشک خود صحبت کنید.
دوز فراموش شده
اگر یک دوز از دارو را فراموش کردید، به محض به خاطر آوردن آن را مصرف کنید، اما اگر نزدیک زمان مصرف دوز بعدی بود، از مصرف دوز فراموش شده صرف نظر کنید. همچنین دوز بعدی را به موقع مصرف کرده و برای جبران فراموشی، دوز دارو را دو برابر نکنید. اگر این دارو را یک روز درمیان استفاده می کنید، در مورد اقدامات لازم در هنگام فراموشی یک وعده دارویی با پزشک یا دکتر داروساز مشورت کنید.
نگهداری
در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت در ظرف اصلی دارو نگهداری شود. از نگهداری دارو در حمام خودداری شود. تمام داروها باید از دسترس کودکان و حیوانات دور بمانند.
دارو ها را به درون توالت و فاضلاب نریزید، مگر آن که دستورالعملی برای انجام آن ذکر شده باشد. در صورت منقضی شدن دارو و یا عدم نیاز به آن، با یک روش مناسب آن را دور بریزید