نگاه کلی
آفت دهانی نوعی بیماری است که در آن قارچ کاندیدیا آلبیکنز روی مخاط دهان انباشته می شود. کاندیدا یک ارگانیسم طبیعی در دهان است(فلور نرمال)، اما گاهی اوقات می تواند بیش از حد رشد کند و علائمی را ایجاد کند.
آفت دهان ضایعات سفید رنگ خامه ای ایجاد می کند و معمولاً روی زبان یا گونه های داخلی قرار دارند. گاهی اوقات آفت دهانی می تواند به سقف دهان، لثه ها یا لوزه ها یا پشت گلو گسترش یابد.
گرچه آفت می تواند هر فردی را تحت تاثیر قرار دهد، اما در نوزادان و افراد مسن به علت کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن شان، در سایر افراد با سیستم ایمنی سرکوب شده یا بیماری های مشخص یا افرادی که داروهای خاصی مصرف می کنند، بیشتر اتفاق می افتد. آفت دهان در صورت سالم بودن فرد یک مشکل جزئی است، اما اگر سیستم ایمنی ضعیف باشد، علائم ممکن است شدیدتر و کنترل آن ها دشوار باشد.
علائم
کودکان و بزرگسالان
در ابتدا ممکن است حتی متوجه علائم آفت دهان نشوید. علائم و نشانه های آفت دهانی می توانند از جمله موارد زیر باشند:
• ضایعات خامه ای سفید روی زبان، گونه های داخلی و گاهی اوقات روی سقف دهان، لثه ها و لوزه ها
• ضایعات کمی برجسته با ظاهری شبیه پنیر کاتیج(نوعی پنیر که از دلمه بستن شیر ایجاد می شود.)
• قرمزی، سوختگی یا درد ممکن است به حدی باشد که باعث سختی در خوردن یا بلع شود
• در صورت مالش یا خراشیده شدن ضایعات، خونریزی جزئی اتفاق بیفتد
• ترک و قرمزی در گوشه های دهان
• احساس وجود پنبه در دهان
• از بین رفتن حس چشایی
• قرمزی، تحریک و درد در زیر دندان مصنوعی (استوماتیت پروتز)
در موارد شدید ، معمولاً مرتبط با سرطان یا ضعف سیستم ایمنی ناشی از ایدز HIV/، ضایعات می توانند به سمت پایین به طرف مری گسترش یابند - لوله عضلانی طویل از قسمت خلفی دهان به معده کشیده می شود (ازوفاژیت کاندیدا). در صورت بروز این مشکل، ممکن است در بلع و درد دچار مشکل شوید یا احساس کنید که غذا در گلو گیر کرده است.
نوزادان و مادران شیرده
علاوه بر ضایعات متمایز سفید دهان، نوزادان ممکن است در تغذیه مشکل داشته باشند یا کلافه و تحریک پذیر باشند. آنها می توانند عفونت را در دوران شیرخوارگی به مادران خود منتقل کنند. سپس عفونت می تواند بین سینه های مادر و دهان کودک به عقب و جلو حرکت کند.
زنانی که پستانشان به کاندیدا آلوده است ممکن است این علائم و نشانه ها را داشته باشند:
• نوک پستان های غیرمعمول قرمز، حساس، ترک خورده یا خارش دار
• پوست براق یا لکه دار در ناحیه گرد و تیره تراطراف نوک پستان (آرئول)
• دردهای غیرمعمول در هنگام شیردهی یا نوک پستان دردناک حین شیردهی
• دردهای عمیق و تیر کشنده در داخل پستان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر در دهان شما یا فرزندتان ضایعات سفید بروز یافت، به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.
آفت در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان سالم شایع نیست، بنابراین در صورت بروز آفت، به پزشک خود مراجعه کنید تا بررسی کند که آیا جهت بررسی وضعیت پزشکی زمینه ای یا علت دیگری به ارزیابی بیشتری نیاز است.
علل بیماری
به طور معمول، سیستم ایمنی بدن جهت دفع ارگانیسم های مهاجم مضر، مانند ویروس ها، باکتری ها و قارچ ها عمل می کند، در حالی که تعادل بین میکروب های "خوب" و "بد" را که به طور معمول در بدن ساکن هستند، حفظ می کند. اما گاهی اوقات این مکانیسم های محافظ از کار می افتند، تعداد قارچ کاندیدا را افزایش می دهند واجازه حفظ عفونت آفت دهانی را می دهند.
متداول ترین نوع قارچ کاندیدا، کاندیدا آلبیکنس است. عوامل مختلفی مانند ضعف سیستم ایمنی بدن، می تواند خطر آفت دهان را افزایش دهد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
اگر هر یک از این موارد اعمال شوند می توانند خطر ابتلا به عفونت آفت دهان را افزایش دهند:
• ضعف ایمنی. آفت دهان به دلیل کاهش ایمنی در نوزادان و افراد مسن بیشتر اتفاق می افتد. برخی ازبیماری ها و درمان ها می توانند سیستم ایمنی بدن شما را سرکوب کنند، مانند سرطان و درمان های آن، پیوند اعضا و داروهای مورد نیاز جهت سرکوب سیستم ایمنی .HIV / AIDS
• دیابت. اگر مبتلا به دیابت هستید و بیماری درمان یا بیماری به خوبی کنترل نشده باشد، ممکن است بزاق شما حاوی مقادیر زیادی قند باشد که رشد کاندیدا را تشویق می کند.
• عفونت های قارچی واژن. عفونت های قارچی واژن به دلیل همان قارچی ایجاد می شوند شود که باعث آفت دهان می شود. می توانید عفونت را به کودک خود منتقل کنید.
• داروها داروهایی مانند پردنیزون، کورتیکواستروئیدهای استنشاقی یا آنتی بیوتیک هایی که تعادل طبیعی میکروارگانیسم ها را در بدن مختل می کنند، می توانند خطربروز آفت دهانی را بیشتر کنند.
• سایر عارضه های دهان و دندان. استفاده از پروتزهای مخصوص، به خصوص پروتزهای فوقانی، یا داشتن شرایطی که باعث خشکی دهان می شود، می تواند خطر آفت دهانی را افزایش دهد.
عوارض بیماری
آفت دهان به ندرت برای کودکان و بزرگسالان سالم مشکل ایجاد می کند.
در افرادی که ایمنی کمتری دارند، ناشی از درمان سرطان یا ایدز، آفت دهانی می تواند جدی تر باشد. آفت دهان درمان نشده می تواند منجر به جدی تر شدن عفونت های سیستمیک کاندیدیایی شود. اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، آفت ممکن است تا مری یا سایر قسمت های بدن گسترش یابد.
پیشگیری از بروز بیماری
این اقدامات می توانند به شما در کاهش خطر ابتلا به عفونت کاندیدا کمک کنند:
• دهان خود را بشویید. در صورت نیاز به استفاده از دستگاه استنشاقی کورتیکواستروئید، پس از مصرف داروی خود حتما دهان خود را با آب بشویید و یا مسواک بزنید.
• حداقل دو بار در روز دندان های خود را مسواک بزنید یا به همان تعداد دفعاتی که دندانپزشک توصیه میکند.
• دندان مصنوعی خود را بررسی کنید. پروتزهای خود را شب ها بردارید. مطمئن شوید که پروتزها به درستی قرار گرفته اند و باعث تحریک نمی شوند. دندان های مصنوعی خود را روزانه تمیز کنید. بهترین راه تمیز کردن نوع پروتزهای دندانی خود را را از دندانپزشک خود بپرسید.
• به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید، به خصوص اگر مبتلا به دیابت هستید یا از دندان مصنوعی استفاده می کنید. از دندانپزشک خود بپرسید که هر چند وقت یک بار نیاز به معاینه دارید.
• مراقب آنچه می خورید باشید. سعی کنید مقدار غذاهای حاوی قند را محدود کنید. این غذاها می توانند رشد کاندیدا را تحریک کند.
• در صورت ابتلا به دیابت، قند خون خود را به درستی کنترل کنید. قند خون کنترل شده می تواند باعث کاهش میزان قند در بزاق شود و از رشد کاندیدا جلوگیری شود.
• در اسرع وقت عفونت مخمر واژن را درمان کنید.
• خشکی دهان را درمان کنید. در مورد راههای جلوگیری از خشکی دهان یا درمان آن از پزشک خود سوال کنید.
تشخیص
تشخیص آفت بستگی به محل آن و تشخیص علت اصلی آن دارد.
اگر آفت محدود به دهان باشد
برای تشخیص آفت دهان، پزشک یا دندانپزشک شما می توانند کارهای زیر را انجام دهند:
• دهان شما را معاینه کنند تا ضایعات را ببینند
• یک خراش کوچک از ضایعات را گرفته تا زیر میکروسکوپ بررسی کنند
• در صورت نیاز، معاینه بدنی و آزمایش های خونی خاصی انجام می شود تا بیماری زمینه ای احتمالی را که می تواند دلیل آفت دهان باشد، شناسایی کنند.
اگر آفت در مری باشد
برای کمک به تشخیص آفت در مری، پزشک ممکن است یک یا همه این موارد را توصیه کند:
• نمونه برداری. نمونه بافت را روی یک محیط خاص کشت می دهند تا به شما جهت تشخیص اینکه کدام باکتری یا قارچ ، در صورت وجود،علائم شما را ایجاد می کند، کمک کند.
• معاینه آندوسکوپی. در این روش، پزشک مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک (اثنی عشر) شما را با استفاده از یک لوله انعطاف پذیر روشن و دوربین در نوک (آندوسکوپ) معاینه می کند.
• معاینه بدنی. در صورت لزوم معاینه بدنی و آزمایش های خونی خاصی ممکن است انجام شوند تا بتوان هر بیماری زمینه ای احتمالی را که می تواند آفت در مری ایجاد کند، شناسایی کرد.
درمان
هدف از هرگونه درمان آفت دهان جلوگیری از گسترش سریع قارچ است، اما بهترین روش می تواند به سن، سلامت کلی شما و علت عفونت بستگی داشته باشد. از بین بردن علل اساسی، در صورت امکان، می تواند از عود جلوگیری کند.
• بزرگسالان و کودکان سالم. احتمالا پزشک شما داروی ضد قارچی را تجویزمی کند. این دارو به اشکال مختلفی وجود دارد، از جمله قرص های لوزی، قرص یا مایعی که در دهان خود می چرخانید و سپس می بلعید. اگر این داروهای موضعی موثر نباشند، ممکن است داروهایی تجویز شود که در بدن شما به خوبی اثر می کند.
• نوزادان و مادران شیرده. اگر شیر می دهید و کودک شما آفت دهانی دارد، شما و کودک تان می توانید عفونت را به یکدیگر منتقل کنید. ممکن است پزشک شما یک داروی ضد قارچ خفیف برای کودک شما و یک کرم ضد قارچ برای پستان های شما تجویز کند.
• بزرگسالان دارای سیستم ایمنی ضعیف. در بیشتر مواقع پزشک داروهای ضد قارچی را به شما توصیه می کند.
آفت دهان می تواند عود کند حتی بعد از درمان شدن اگر علت اصلی آن، مانند پروتزهای ضد عفونی شده ضعیف یا استروئیدهای استنشاقی، برطرف نشوند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
این پیشنهادات می تواند حین شیوع آفت دهان کمک کند:
• بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. به طور مرتب مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. مسواک خود را اغلب عوض کنید تا زمانی که عفونت پاک شود. مسواک را به صورت مشترک استفاده نکنید.
• دندان های مصنوعی را ضد عفونی کنید. برای جلوگیری از عفونت مجدد، از دندانپزشک خود در مورد بهترین راه جهت ضدعفونی کردن دندان مصنوعی را سوال کنید.
• شستشو با آب گرم نمک را امتحان کنید. حدود نصف قاشق چایخوری (٥/٢میلی لیتر) نمک را در ١ فنجان (٢٣٧ میلی لیتر) آب گرم حل کنید. با چرخاندن آن در دهان شستشو را انجام دهید و سپس آن را از دهان بیرون بریزید، اما قورت ندهید.
• از پدهای پرستاری استفاده کنید. اگر شیر می دهید و به عفونت قارچی مبتلا هستید، از پد استفاده کنید تا از سرایت قارچ به لباس جلوگیری کنید. به دنبال پدهایی باشید که مانع پلاستیکی ندارند زیرا می تواند مامایی کاندیدا را تحریک کند. هر روز سوتین تمیز بپوشید. از پزشک خود در مورد بهترین روش جهت تمیز کردن نوک پستان ها، سر شیشه شیرها، پستانک و هر قسمت قابل جدا شدن پمپ پستان، در صورت مصرف، سوال کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
بهتر است با مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص اطفال شروع کنید. البته، اگر شما مبتلا به یک بیماری زمینه ای باشید که در ایجاد این مشکل نقش داشته باشد، ممکن است برای درمان به یک متخصص ارجاع داده شوید.
درذیل اطلاعاتی کمک کننده جهت کسب آمادگی لازم برای مراجعه به پزشک، آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
احتمالا پزشک چندین سوال از شما می پرسد از شما می پرسد. آماده باشید تا به آنها پاسخ دهید تا وقت خود را ذخیره کنید و وقت بیشتری را به مطلبی که لازم است با پزشک مطرح کنید اختصاص دهید. پزشک شما ممکن است سوالاتی به شرح زیر را از شما بپرسد:
• از چه زمانی علائم را تجربه کردید؟
• آیا اخیراً آنتی بیوتیکی جهت برطرف کردن عفونتی مصرف کرده اید؟
• آیا آسم دارید؟ در این صورت، آیا از استنشاق کننده استروئید استفاده می کنید؟
• آیا به بیماری مزمنی مبتلا هستید؟
• آیا علائم جدید دیگری از بیماری دارید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
احتمالا پزشک چندین سوال از شما می پرسد از شما می پرسد. آماده باشید تا به آنها پاسخ دهید تا وقت خود را ذخیره کنید و وقت بیشتری را به مطلبی که لازم است با پزشک مطرح کنید اختصاص دهید. پزشک شما ممکن است سوالاتی به شرح زیر را از شما بپرسد:
• از چه زمانی علائم را تجربه کردید؟
• آیا اخیراً آنتی بیوتیکی جهت برطرف کردن عفونتی مصرف کرده اید؟
• آیا آسم دارید؟ در این صورت، آیا از استنشاق کننده استروئید استفاده می کنید؟
• آیا به بیماری مزمنی مبتلا هستید؟
• آیا علائم جدید دیگری از بیماری دارید؟