نگاه کلی
واکنش سیستم ایمنی بدن به یک ماده خارجی -مانند گرده گل، سم زنبور عسل، پوستة بدن حیوان خانگی- یا مادة غذایی که در اکثر افراد واکنشی ایجاد نمی کند، آلرژی نام دارد.
سیستم ایمنی بدن موادی به نام آنتی بادی تولید می کند. آلرژی سبب می شود که سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی تولید کند که آلرژن خاصی را با وجود بی ضرر بودن، آسیب رسان تشخیص دهد. واکنش سیستم ایمنی بدن در تماس با ماده حساسیت زا باعث التهاب پوست، سینوس ها، مجاری تنفسی یا دستگاه گوارش می شود.
شدت آلرژی در افراد مختلف، متفاوت می باشد و طیف گسترده ای از واکنش های بدن را از تحریک مختصر تا شوک آنافیلاکسی -وضعیت اورژانسی و حتی کشنده) را دربرمی گیرد. در حالی که بیشتر آلرژی ها درمان قطعی ندارند، اما درمان هایی برای تسکین علائم بیماری وجود دارند.
علائم
علائم آلرژی که به ماده حساسیت زا بستگی دارد می تواند بر روی مجاری تنفسی، سینوس ها، حفرة بینی، پوست و دستگاه گوارش تأثیر بگذارد. شدت واکنش های آلرژیک از خفیف تا شدید را شامل می شود. در برخی از موارد شدید، واکنش آنافیلاکسی رخ می دهد که بسیار خطرناک و حتی گاه کشنده می باشد.
تب یونجه (رینیت آلرژیک)، می تواند موجب:
عطسه کردن
خارش بینی، چشم یا سقف دهان
آبریزش و گرفتگی بینی
آبریزش، قرمزی یا تورم چشم ها (التهاب ملتحمه/کنژونکتیویت)،
حساسیت غذایی می تواند باعث:
گزگز و مور مور شدن درون دهان
تورم لب، زبان، صورت یا گلو
کهیر
آنافیلاکسی،
آلرژی به نیش حشرات می تواند منجر به
تورم ناحیه گسترده ای در محل گزیدگی (اِدِم)
خارش یا کهیر سراسر بدن
سرفه، احساس فشار روی قفسه سینه، خس خس سینه یا تنگی نفس
آنافیلاکسی،
حساسیت دارویی می تواند موجب:
کهیر
خارش پوست
راش (عارضه های پوستی)
تورم صورت
خس خس سینه
آنافیلاکسی،
درماتیت آتوپیک (یک بیماری آلرژیک پوستی که اگزما نیز نامیده می شود) می تواند باعث:
خارش پوست
سرخی شدید پوست
پوسته پوسته شدن، یا بلند شدن قسمت وسیعی از پوست
شود.
آنافیلاکسی
برخی از انواع آلرژی مانند حساسیت به مواد غذایی و نیش حشرات می توانند باعث واکنش شدید آنافیلاکسی شوند. در موارد بسیار خطرناک، آنافیلاکسی به بدن شوک وارد می کند. علائم آنافیلاکسی عبارتند از:
کاهش سطح هوشیاری
افت فشار خون
تنگی نفس شدید
راش پوستی (عارضه های پوستی)
سرگیجه
نبض تند اما ضعیف
تهوع و استفراغ
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهدة علائم آلرژی و عدم بهبودی آن ها با داروهای معمول بدون نسخه باید به پزشک مراجعه کرد. اگر علائم آلرژی بعد از مصرف داروی جدیدی بروز کرد، باید فوراً به پزشک اطلاع داد.
در واکنش های شدید آلرژیک (آنافیلاکسی) با مراکز فوریت های پزشکی تماس گرفته و از آنها کمک بخواهید. اگر دستگاه تزریق خودکار اپی نفرین دارید، فوراً آن را به فرد مبتلا تزریق کنید.
حتی اگر پس از تزریق اپی نفرین علائم بهبود یافت، باید به اورژانس مراجعه کرد تا پس از از بین رفتن اثر دارو علائم واکنش دوباره بروز نمی کنند.
اگر در گذشته دچار حمله شدید آلرژیک یا هرگونه علامت از واکنش آنافیلاکسی شده اید، به پزشک مراجعه کنید. ارزیابی، تشخیص و کنترل طولانی مدت آنافیلاکسی، فرآیندی پیچیده و زمان بر است، بنابراین بهتر است به یک متخصص آلرژی یا ایمونولوژی مراجعه کرد.
علل بیماری
زمانی که سیستم ایمنی بدن ماده ای بی خطر را آسیب رسان تلقی کند، آلرژی بروز می کند. پس از آن، سیستم ایمنی در مقابله ماده حساسیت زا آنتی بادی هایی را تولید کرده که در برابر آن ماده به حالت آماده باش قرار می گیرند. هنگامی که فرد مجدداً در معرض ماده حساسیت زا قرار می گیرد، این آنتی بادی ها موادی مانند هیستامین را که باعث علائم آلرژی می شوند، ترشح می کنند.
عوامل محرک آلرژی عباتند از:
مواد حساسیت زای موجود در هوا، مانند گرده، پوستة بدن حیوانات، ریزگردها و کپک
غذاهای خاص، به ویژه بادام زمینی، انواع آجیل، گندم، سویا، ماهی، صدف، تخم مرغ و شیر
نیش حشرات، مانند نیش زنبور عسل یا زنبور زرد
داروها، به ویژه پنی سیلین یا آنتی بیوتیک های با پایه پنی سیلین
لاتکس یا یا سایر موادی که با لمس آنها واکنش های آلرژیک بروز می کند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
در موارد زیر احتمال بروز آلرژی بیشتر می باشد:
سابقه خانوادگی آسم یا آلرژی، مانند تب یونجه، کهیر یا اگزما
خردسال بودن
ابتلا به آسم یا بیماری آلرژیک دیگر
عوارض بیماری
آلرژی خطر بروز برخی بیماری های دیگر را افزایش می دهد، از این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آنافیلاکسی. حساسیت های شدید، فرد را بیشتر در معرض خطر این واکنش آلرژیک خطرناک قرار می دهد. غذاها، داروها و نیش حشرات شایع ترین عوامل محرک آنافیلاکسی می باشند.
آسم. آلرژی می تواند نشان دهنده ابتلای فرد به آسم (واکنش سیستم ایمنی بدن که بر مجاری تنفسی و قدرت تنفس تأثیر می گذارد) باشد. در بسیاری از موارد، آسم در اثر قرار گیری در معرض ماده حساسیت زا در محیط بروز می کند (آسم آلرژیک)
سینوزیت و عفونت گوش و ریه ها. در صورت ابتلا به تب یونجه یا آسم، خطر بروز این عارضه ها بیشتر است.
پیشگیری از بروز بیماری
پیشگیری از بروز واکنش های آلرژیک به نوع آلرژی بستگی دارد. راهکارهای زیر می توانند در پیشگیری از بروز آنها مؤثر باشند:
دوری از عوامل محرک. حتی اگر تحت درمان آلرژی هستید، باز هم سعی کنید در معرض عوامل تحریک کننده قرار نگیرید. به عنوان مثال اگر به گرده گیاهان حساسیت دارید، هنگامی که مقدار آن در هوا زیاد است، در و پنجره ها را ببندید. اگر به مایت گرد و غبار حساسیت دارید، محیط زندگی خود را گردگیری و جارو کنید و ملحفه ها را بشویید.
دفترچه ای برای ثبت. برای پی بردن به عوامل ایجاد یا تشدید کننده علائم آلرژی، فعالیت هایی که انجام می دهید، مواد غذایی که مصرف کنید، زمان بروز علائم و مواردی که به نظر کمک کننده می باشند را یادداشت کنید. این کار می تواند به شما و پزشک در شناسایی عوامل محرک کمک کند.
دستبند هشدار پزشکی. در صورت بروز علائم شدید آلرژیک و ناتوانی در برقراری تماس، این دستبند (یا گردنبند) شرایط شما را به پزشک یا نزدیکانتان اطلاع می دهد.
تشخیص
معمولاً اقداماتی که برای ارزیابی آلرژی انجام می شوند عبارتند از:
پزشک برای بررسی دقیق علائم، سوال های زیادی می پرسد
معاینه بیمار
درخواست از بیمار برای یادداشت علائم و عوامل محرک
در صورت وجود حساسیت غذایی اقداماتی که پزشک انجام می دهد عبارتند از:
درخواست یادداشت جزئیات غذاهایی که مصرف می شود از بیمار
پرسش در رابطه با عدم مصرف غذایی که به نظر می رسد مشکل ساز باشد.
گاهی پزشک انجام یک یا هر دو آزمایش زیر را تجویز می کند. با این حال، باید توجه داشت که نتایج آزمایش های آلرژی می توانند مثبت یا منفی کاذب باشند.
تست پوستی. پزشک یا پرستار پوست را خراش داده و آن را در معرض مقدار کمی از پروتئین های موجود در مواد حساسیت زا قرار می دهد. حساسیت به ماده باعث ایجاد کهیر در محل آزمایش می شود.
تست خون. آزمایش اختصاصی بررسی ایمنوگلوبولین E (sIgE) که آزمایش رادیوآلرگوسوربنت (Radioallergosorbent/RAST) یا آزمایش ایمونوکپ (ImmunoCAP) نامیده می شود، میزان آنتی بادی های ایجاد کننده آلرژی را (آنتی بادی های ایمونوگلوبین E) در جریان خون اندازه گیری می کند. نمونه خون به آزمایشگاه ارسال شده و برای تشخیص حساسیت به آلرژن های احتمالی آزمایش می شود.
اگر پزشک به عامل دیگری غیر از آلرژی شک کند، انجام آزمایش های دیگری را برای تشخیص یا رد علل احتمالی تجویز می کند.
درمان
درمان های آلرژی عبارتند از:
اجتناب از تماس با آلرژن. پزشک به بیمار در تشخیص عوامل محرک و راه های اجتناب از قرارگیری در معرض آن ها کمک می کند. این کار مهم ترین مرحله در پیشگیری از بروز واکنش های آلرژیک و کاهش علائم آن می باشد.
داروها. بسته به نوع حساسیت، داروها می توانند واکنش سیستم ایمنی بدن را کاهش داده و علائم را تسکین دهند. داروها به اشکال مختلف قرص یا شربت، اسپری بینی یا قطره چشم موجود بوده و تجویز می کند.
ایمونوتراپی. گاهی برای درمان/بهبود حساسیت های شدید یا آلرژی هایی که به کمک سایر روش های درمانی برطرف نشده اند، ایمنی درمانی با آلرژن تجویز می شود. این درمان به صورت رشته ای از تزریقات منظم عصاره مواد حساسیت زا برای چندین سال می باشد.
یکی دیگر از اشکال ایمونوتراپی، استفاده از قرصی است که زیر زبان قرار می گیرد تا حل شود. از داروهای زیرزبانی برای درمان برخی از حساسیت ها به گرده گیاهان استفاده می شود.
اپی نفرین. در موارد ابتلا به حساسیت های شدید همواره بیمار باید سرنگ تزریق اپی نفرین به همراه خود داشته باشد. با توجه به واکنش های شدید آلرژی، اپی نفرین می تواند تا زمانی که بیمار تحت مراقبت فوریت های پزشکی قرار می گیرد، علائم را کاهش دهد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
برخی علائم آلرژی با درمان خانگی بهبود می یابند.
گرفتگی سینوس و علائم تب یونجه. این موارد با شستشوی بینی و سینوس ها با محلول آب و نمک بهبود می یابند. می توان از نتی پات ها یا بطری های مخصوصی جهت تخلیه ترشحات مخاطی و محرک ها از بینی استفاده کرد. با این وجود استفاده نادرست از نتی پات یا دستگاه های دیگر می تواند منجر به عفونت شود.
علائم آلرژی به ذرات معلق در هوای خانه. شستشوی مکرر ملحفه ها و عروسک های پارچه ای با آب گرم، کاهش رطوبت هوا، جارو و گردگیری خانه و استفاده از کف پوش به جای فرش ها باعث کاهش میزان مایت های گرد و غبار یا پوستة بدن حیوانات خانگی در منزل می شود.
علائم حساسیت به کپک. با تهویه مناسب و رطوبتگیر ها، می توان رطوبت نواحی مرطوب خانه مانند حمام و آشپزخانه را کاهش داد. نشتی های داخل و خارج خانه باید برطرف شوند.
درمان های جایگزین
دستورالعمل های بالینی نشان می دهد که در موارد ابتلا به رینیت آلرژیک، طب سوزنی می تواند کمک کننده باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
بهتر است در صورت مشاهده علائم ناشی از آلرژی به پزشک مراجعه کرد. در صورت لزوم بیمار به متخصص آلرژی ارجاع داده می شود.
آن چه می توانید انجام دهید
از پزشک خود درباره مصرف یا توقف مصرف داروها پیش از ملاقات سوال کنید. به عنوان مثال، آنتی هیستامین ها نتایج تست پوستی آلرژی را تحت تأثیر قرار می دهند.
فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
علائم، و زمان بروز آن ها، حتی آن دسته که به نظر ارتباطی با بیماری ندارند.
سابقه آلرژی و آسم در خانواده
نام و مقدار داروها ، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید.
سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید
برخی سوالات اساسی که بهتر است از پزشک خود بپرسید عبارت است از:
احتمالاً چه عاملی باعث بروز این علائم در من شده اند؟
آیا علل احتمالی دیگری نیز وجود دارد؟
آیا به آزمایش های آلرژی احتیاج دارم؟
آیا باید به متخصص آلرژی مراجعه کنم؟
چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
بیماری های دیگری هم دارم، چگونه می توانم آن ها را باهم به بهترین وجه مدیریت کنم؟
چه علائمی خطرناک هستند؟ آیا باید به خانواده و دوستان خود اطلاع دهم؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:
آیا اخیراً به سرماخوردگی یا عفونت تنفسی دیگری مبتلا شده اید؟
آیا علائم در ساعات مشخصی بدتر می شوند؟
چه چیزهایی علائم را بهبود بخشیده یا تشدید می کنند؟
آیا علائم در قسمت هایی از خانه یا محل کار تشدید می شوند؟
آیا حیوان خانگی دارید؟ و آیا وارد اتاق خواب می شود؟
آیا هوای منزل یا محل کار مرطوب بوده و یا در آن ها نشتی آب وجود دارد؟
آیا سیگار می کشید یا در معرض دود سیگار یا سایر آلاینده ها قرار دارید؟
تاکنون چه روش های درمانی را امتحان کرده اید؟ آیا مؤثر بوده اند؟