نگاه کلی
آپاندیسیت التهاب آپاندیس می باشد. آپاندیس کیسه ای انگشت مانند است که از روده بزرگ بیرون زده و در سمت راست قسمت پایین شکم قرار دارد.
آپاندیسیت باعث درد در سمت راست پایین شکم می شود. هرچند در بیشتر افراد، درد از نواحی اطراف ناف شروع شده و کم کم به سمت راست حرکت می کند. با بیشتر شدن التهاب، درد آپاندیسیت هم افزایش یافته و در نهایت شدید می شود.
گرچه هر کسی می تواند دچار آپاندیسیت شود، اما در اغلب موارد افراد بین ۱۰ تا ۳۰ سال به آن مبتلا می شوند. درمان استاندارد آن برداشتن آپاندیس با جراحی می باشد.
علائم
علائم و نشانه های التهاب آپاندیس عبارتند از:
• دردی ناگهانی که از قسمت راست پایین شکم آغاز می شود.
• شروع دردی ناگهانی اطراف ناف که اغلب به سمت پایین و راست شکم حرکت می کند.
• دردی که با سرفه، راه رفتن و یا هر تکان دیگری تشدید می شود.
• حالت تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• تب خفیف که ممکن است با پیشرفت بیماری شدید شود.
• یبوست یا اسهال
• نفخ شکمی
• دفع باد معده
ممکن است در افراد مختلف بسته به سن و موقعیت آپاندیس در بدن، محل درد متفاوت باشد.
معمولاً در دوران بارداری، درد در ناحیه بالایی شکم احساس می شود چرا که در این دوران محل آپاندیس بالاتر از حد معمول قرار دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در موارد مشاهده علائم و نشانه های نگران کننده باید به پزشک مراجعه کرد. در موارد درد شدید شکمی باید با مرکز فوریت های پزشکی تماس گرفت.
علل بیماری
انسداد لایه داخلی آپاندیس که منجر به عفونت می شود، محتمل ترین علت بروز آپاندیسیت است. تکثیر سریع باکتری ها باعث التهاب و تورم آپاندیس و پر شدن آن با چرک می شود. عدم درمان به موقع آن، می تواند منجر به پارگی آپاندیس شود.
عوارض
آپاندیسیت می تواند عوارض جدی ایجاد کند، از جمله:
• پارگی آپاندیس. یک پارگی کوچک در آپاندیس باعث انتشار عفونت در حفره شکمی (پریتونیت/التهاب صفاق) شده و می تواند کشنده باشد. در این شرایط برداشتن پانکراس و استریل سازی حفره شکمی ضروری می باشد
• تشکیل کیسه ای از چرک در داخل شکم. پس از ترکیدن آپاندیس، کیسه ای عفونی (آبسه) تشکیل می شود. در اکثر موارد، جراح با از راه دیواره شکم لوله ای به داخل آبسه وارد کرده و آن را تخلیه می کند. لوله به مدت ۲ هفته در محل باقی مانده و آنتی بیوتیک تجویز می شود تا عفونت از بین برود.
پس از از بین بردن عفونت، آپاندیس جراحی شده و برداشته می شود. در برخی افراد آبسه به سرعت تخلیه و فوراً جراحی انجام می شود.
تشخیص
برای تشخیص آپاندیسیت، پزشک سابقه علائم را بررسی کرده و شکم را معاینه می کند.
تست ها و روش هایی که برای تشخیص آپاندیسیت کاربرد دارند به شرح ذیل اند:
• معاینه فیزیکی جهت ارزیابی درد بیمار. ممکن است پزشک به آهستگی ناحیه دردناک را فشار دهد. به محض برداشتن فشار از روی شکم، درد آپاندیسیت بیشتر حس می شود، که نشان دهنده التهاب بافت صفاقی مجاور می باشد.
ممکن است پزشک میزان سفتی شکم را و قدرت انقباض عضلات شکم در برابر فشار وارده به آپاندیس ملتهب بررسی کند (مقاومت/گاردینگ)
گاهی پزشک با استفاده از دستکش انگشتی چرب به معاینه مقعدی می پردازد(معاینه انگشتی مقعد/توش رکتال).خانم هایی که در سنین باروری هستند، تحت معاینه لگنی نیز قرار می گیرند، زیرا ممکن است این درد ناشی از بیماری های دستگاه تناسلی باشد.
• آزمایش خون. برای بررسی تعداد بالای گلبول های سفید که نشان دهنده ی وجود عفونت است به کار می رود.
• آزمایش ادرار. جهت اطمینان از عدم وجود عفونت مجاری ادراری یا سنگ های کلیوی که ممکن است علت درد باشند.
• آزمایش های تصویر برداری. برای کمک به تشخیص قطعی آپاندیسیت و یا هر عامل دیگری که باعث درد شده است، رادیوگرافی ساده از شکم، سونوگرافی شکمی، سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری/CT Scan) یا ام آر آی (تصویر برداری تشدید مغناطیسی/MRI) انجام می شود.
درمان
معمولاً درمان آپاندیسیت، جراحی و برداشتن آپاندیس ملتهب است. ممکن است قبل از جراحی، برای از بین بردن عفونت آنتی بیوتیک تجویز شود.
جراحی برای برداشتن آپاندیس (آپاندکتومی)
این جراحی می تواند به صورت یک جراحی باز و به صورت ایجاد یک برش به طول 10-5 سانتی متر در محوطه شکمی (لاپاروتومی) ویا از طریق چند برش کوچک در محوطه شکمی انجام گیرد (جراحی لاپاروسکوپیک). در آپاندکتومی به وسیله لاپاراسکوپی، جراح ابزار مخصوص و یک دوربین را وارد محوطه شکمی می کند تا آپاندیس را بردارد.
به طور کلی، جراحی لاپاراسکوپی همراه با بهبودی و التیام سریع تر و در عین حال درد کمتر و جای زخم کوچک تری می باشد. این روش جراحی برای افراد میانسال و چاق بهتر است.
اما لاپاراسکوپی برای همه مناسب نمی باشد. در شرایطی که آپاندیس پاره شده و عفونت از آپاندیس خارج و در نقاط دیگر پخش شده است یا زمانی که آبسه ایجاد شده است، به جراحی باز آپانداکتومی برای پاکسازی و استریل کردن محوطه شکمی نیاز است.
بعد از آپانداکتومی بهتر است فرد یک یا دو روز در بیمارستان بستری باشد.
تخلیه آبسه قبل از جراحی آپاندیس
در مواردی که آپاندیس ترکیده و اطراف آن آبسه تشکیل شده است، با وارد کردن لوله به داخل آبسه از راه پوست می توان آن را تخلیه کرد. می توان چند هفته بعد از کنترل عفونت، آپاندکتومی را انجام داد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
مدت زمان بهبودی بعد از آپاندکتومی -درشرایطی که آپاندیس ترکیده باشد- حداقل چند هفته می باشد. به منظور بهبودی سریع تر می توان اقدامات زیر را انجام داد:
• قبل از هرکار، انجام فعالیت های شدید پرهیز کنید. اگر جراحی آپاندیس به صورت لاپاراسکوپیک بوده است، فعالیت های بدنی باید برای حداقل سه تا پنج روز کم شوند و اگر آپاندکتومی به صورت جراحی باز باشد، این زمان به ۱۴-۱۰ روز افزایش می یابد. حتماً باید در مورد محدودیت های حرکتی و فعالیت ها و زمان شروع مجدد فعالیت های روزمره بعد از جراحی، با پزشک مشورت کنید.
• هنگام سرفه مراقب حرکات شکم خود باشید. با قرار دادن یک بالش روی شکم و وارد کردن فشار به آن قبل از سرفه، خنده و یا حرکت می توان درد را کاهش داد.
• اگر مسکن ها به کاهش درد کمک نکرد، به پزشک مراجعه کنید. درد، استرس زیادی را به بدن تحمیل کرده و روند بهبودی را کند می کند. اگر همچنان با وجود مصرف مسکن درد داشتید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
• اگر احساس می کنید آمادگی حرکت دارید به آرامی آن را شروع کنید. هنگامی که احساس کردید آمادگی لازم را به دست آورده اید به آهستگی فعالیت های روزمره خود را آغاز کنید. بهتر است این مرحله را با قدم زدن های کوتاه آغاز کنید.
• در صورت احساس خستگی بخوابید. معمولاً زمانی که بدن در حال بهبودی می باشد، فرد بیمار بیشتر از حد معمول احساس خواب آلودگی یا خستگی می کند.
• در رابطه با بازگشت به محل کار یا مدرسه با پزشک خود مشورت کنید. هر زمان که احساس آمادگی کردید می توانید کار خود را از سر گیرید. معمولاً بچه ها کمتر از یک هفته پس از جراحی می توانند به مدرسه بازگردند. بهتر است برای حداقل دو تا چهار هفته از انجام فعالیت های شدید مانند فعالیت های ورزشی و بدنسازی پرهیز شود.
درمان های جایگزین
برای کنترل درد بیمار بعد از آپاندکتومی، داروهایی تجویز می شود. همچنین درمان های مکمل و جایگزینی در کنار داروهای معمول وجود دارند که در ذیل به چند مورد اشاره شده است. بهتر است در مورد انتخاب بهترین گزینه با پزشک خود مشورت کرد:
• انجام فعالیت هایی مانند گوش کردن به موسیقی و صحبت با دوستان که توجه فرد را نسبت به درد کم می کند. انجام فعالیت هایی که حواس را پرت کرده و باعث توجه کمتر به درد می شوند، بالاخص در کودکان خیلی مثمر به ثمر است.
• تصویرسازی های هدایت شونده مانند بستن چشم ها و فکر کردن به مکان مورد علاقه خود.
آمادگی جهت مراجعه به پزشک
قبل از مراجعه به پزشک بهتر است در مورد کارهایی که قبل از مراجعه لازم است سوال شود، مثل ناشتا بودن یا انجام یک آزمایش خاص.
بهتر است یک لیست از موارد زیر جهت مراجعه به پزشک تهیه شود:
• علائمی که وجود دارند،حتی علائمی که به علت مراجعه به پزشک مرتبط نیست.
• اطلاعات شخصی کمک کننده، استرس های شدید، تغییرات اخیردر زندگی و سوابق پزشکی خانوادگی فرد.
• تمام داروها،ویتامین ها وسایر تقویت کننده هایی که مصرف میشوند با ذکر دوز آنها
• سوالاتی که لازم است از پزشک پرسیده شوند.
بهتر است یک عضو از خانواده ویا یک دوست ،همراه بیمار باشد تا در صورت امکان جهت دادن اطلاعات به پزشک توسط بیمار، به او کمک کند.
سوالات اساسی که بهتر است در رابطه با آپاندیسیت که از پزشک پرسیده شوند عبارتند از:
• آیا فرد، مبتلا به آپاندیسیت است؟
• آیا به آزمایش های بیشتری نیاز هست؟
• علاوه بر آپاندیسیت، فرد مبتلا به چیست؟
• آیا به جراحی نیاز است و اگر هست چه زمان؟
• خطرات برداشتن آپاندیس چیست؟
• تا چه مدت بعد از جراحی نیاز به بستری بودن هست؟
• روند بهبودی چقدر طول می کشد؟
• چه مدت بعد از جراحی میتوان به فعالیت های عادی برگشت؟
• آیا آپاندیس پاره شده است؟
اگر سوالات دیگری هم وجود دارد ،پرسیده شود.
از پزشک چه انتظاری می رود
ممکن است پزشک سوالاتی از این دسته را از بیمار بپرسد:
• از چه زمانی دردهای شکمی آغاز شده اند؟
• کدام قسمت دردناک است؟
• آیا درد حرکت کرده است؟
• درد چقدر شدید است؟
• چه چیزی درد را تشدید می کند؟
• چه چیزی درد را تسکین می دهد؟
• آیا بیمار تب دارد؟
• آیا حالت تهوع دارد؟
• بیمار چه علائم و نشانه های دیگری دارد؟