نگاه کلی
بیماری ریفلاکس معده (GERD) زمانی اتفاق می افتد که اسید معده مکرراً به داخل مری باز می گردد. این ریفلاکس اسیدی می تواند مخاط مری را تحریک کند.
بسیاری از افراد هر از گاهی ریفلاکس اسید را تجربه می کنند. ریفلاکس خفیف، یک بار در هفته و ریفلاکس متوسط یا شدید، حداقل دو بار در هفته اتفاق می افتد.
اکثر افراد می توانند ناراحتی ناشی از GERD را با تغییر سبک زندگی و داروهای بدون نسخه کنترل کنند. اما برخی از افراد مبتلا به ریفلاکس ممکن است برای تسکین علائم به داروهای قوی یا جراحی نیاز داشته باشند.
علائم
علائم رایج GERD عبارت است از:
• احساس سوزش در سینه (سوزش سر دل)، معمولاً بعد از غذا خوردن، که ممکن است در شب بدتر شود
• درد قفسه سینه
• مشکل در بلع
• برگشت غذا یا مایع ترش به دهان
• احساس وجود توده در گلو
اگر ریفلاکس اسید در شب اتفاق می افتد ، ممکن است موارد زیر نیز تجربه شود:
• سرفه مزمن
• لارنژیت
• تشدید یا بروز آسم
• اختلال در خواب
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
در صورت داشتن درد در قفسه سینه، به ویژه همراه با تنگی نفس یا درد در فک یا بازو، سریعاً باید به مراکز فوریت های پزشکی مراجعه نمود، چرا که ممکن است علائم حمله قلبی باشند.
در صورت تجربه موارد زیر باید به پزشک مراجعه نمود:
• تجربه ی علائم شدید یا مکرر GERD
• استفاده از داروهای بدون نیاز نسخه برای تسکین علائم سوزش معده بیش از دو بار در هفته
علل بیماری
GERD در اثر بازگشت مکرر اسید معده به مری ایجاد می شود.
هنگام بلع، اسفنکتر تحتانی مری (حلقه ی عضلانی در انتهای مری) سست شده و باعث می شود مواد غذایی و مایعات وارد معده شوند. سپس اسفنکتر دوباره بسته می شود.
شل یا ضعیف شدن غیرطبیعی اسفنکتر می تواند منجر به برگشت اسید معده به داخل مری شود. این برگشت مداوم اسید، مخاط مری را تحریک کرده و باعث التهاب آن می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
شرایطی که می تواند خطر ابتلا به GERD را افزایش دهد عبارت است از:
• چاقی
• برآمدگی و وارد شدن قسمت بالای معده به داخل دیافراگم (فتق هیاتال)
• بارداری
• اختلالات بافت همبند (بافت پیوندی)، مانند اسکلرودرمی
• تأخیر و اختلال در تخلیه معده
عواملی که می توانند ریفلاکس اسید به معده را تشدید کنند عبارتند از:
• استعمال دخانیات
• خوردن حجم زیادی غذا یا غذا خوردن در اواخر شب
• خوردن غذاهای چرب یا سرخ شده
• آشامیدن برخی نوشیدنی ها مانند الکل یا قهوه
• مصرف بعضی داروها مانند آسپیرین
عوارض
با گذشت زمان، مری دچار التهاب مزمن می شود:
• باریک شدن مری (تنگی مری). اسید معده باعث آسیب به بافت مری و ایجاد زخم و شکاف در آن می شود. بافت آسیب دیده مسیر غذا را باریک کرده و منجر به مشکلات بلع می شود.
• زخم باز در مری (زخم مری). اسید معده می تواند بافت مری را از بین برده و باعث ایجاد زخم باز شود. ممکن است زخم مری خونریزی و درد ایجاد کرده و بلع را مختل کند.
• تغییرات پیش سرطانی در بافت مری (مری بارت). آسیب ناشی از اسید می تواند باعث تغییراتی در بافت پوشاننده قسمت انتهایی مری شود. این تغییرات با افزایش خطر سرطان مری همراه است.
تشخیص
پزشک براساس معاینه و سابقه علائم، ریفلاکس را تشخیص می دهد.
برای تشخیص GERD یا بررسی عوارض آن، پزشک انجام آزمایش های زیر را تجویز می کند:
• آندوسکوپی فوقانی. پزشک لوله باریک و انعطاف پذیری مجهز به نور و دوربین (اندوسکوپ) را وارد گلو می کند تا درون مری و معده را بررسی کند. ممکن است در این بررسی التهاب مری (ازوفاژیت) یا سایر عوارض مشخص شود. همچنین از آندوسکوپی برای جمع آوری نمونه ای از بافت (نمونه برداری) استفاده می شود تا بروز عوارضی مانند مری بارت بررسی شود.
• آزمایش PH مری. مانیتوری در مری قرار داده می شود تا زمان و مدت برگشت اسید معده به درون آن را تشخیص دهد. این مانیتور به یک کامپیوتر کوچک متصل می شود که دور کمر بسته شده یا با بندی روی شانه قرار می گیرد. مانیتور می تواند لوله نازک و انعطاف پذیری (کاتتر) باشد که از طریق بینی به مری فرستاده می شود، یا ابزاری گیره مانند باشد که در طی آندوسکوپی در مری قرار می گیرد و پس از حدود دو روز از طریق مدفوع دفع می شود.
• مانومتری مری. این روش، آهنگ انقباضات عضلانی در مری را هنگام بلع اندازه گیری می کند. همچنین مانومتری مری هماهنگی و نیروی وارد شده توسط عضلات مری را اندازه گیری می کند.
• رادیوگرافی از دستگاه گوارش فوقانی. عکس رادیوگرافی بعد از نوشیدن مایع گچی که لایه داخلی دستگاه گوارش را پر می کند، گرفته می شود. این پوشش به پزشك اجازه می دهد تا تصویری کلی از مری، معده و بخش فوقانی روده را ببیند. همچنین ممکن است برای تشخیص باریک شدن مری (ایجاد اختلال در بلع) نیاز به بلع قرص باریم باشد.
درمان
پزشک در ابتدا اصلاح سبک زندگی و مصرف داروهای بدون نسخه را توصیه می کند. اگر در عرض چند هفته علائم تسکین نیافتند، پزشک دارو یا انجام جراحی را تجویز می کند.
داروهای بدون نیاز به نسخه
این داروها عبارتند از:
• آنتی اسیدهایی که اسید معده را خنثی می کنند. آنتی اسیدها فوراً علائم را تسکین می دهند، اما به تنهایی مری ملتهب را درمان نمی کنند. استفاده بیش از حد از برخی آنتی اسیدها می تواند عوارضی مانند اسهال یا گاهی مشکلات کلیوی را ایجاد کند.
• داروهایی برای کاهش تولید اسید. این داروها که به عنوان مسدود کننده های گیرنده H2 شناخته می شوند، شامل سایمتیدین (Tagamet HB) ، فاموتیدین (Pepcid AC) و نیزاتیدین (Axid AR) می باشند. مسدود کننده های گیرنده H2 به سرعت ضد اسیدها عمل نمی کنند اما علائم را برای مدت طولانی تری تسکین داده و تولید اسید معده را تا 12 ساعت کاهش می دهند. داروهای قوی تر باید با تجویز پزشک مصرف شوند.
• داروهایی که از تولید اسید جلوگیری کرده و بافت مری را بهبود می بخشند. این داروها که به عنوان مهارکننده های پمپ پروتون شناخته می شوند، از مسدود کننده های گیرنده H2 قوی تر بوده و در طول زمان بافت آسیب دیده مری را بهبود می بخشند. مهار کننده های پمپ پروتون بدون نیاز به نسخه شامل لانزوپرازول (Prevacid 24 HR) و امپرازول (Prilosec OTC ، Zegerid OTC) می باشند.
داروهای تجویزی
داروهای تجویز شده توسط پزشک عبارتند از:
• مسدود کننده های گیرنده H2. از این دسته می توان به فاموتیدین و نیزاتیدین اشاره کرد. استفاده طولانی مدت این داروها ممکن است خطر کمبود ویتامین B12 و شکستگی استخوان را کمی افزایش دهد.
• بازدارنده های پمپ پروتون. اینها شامل ازومپرازول (Nexium)، لانزوپرازول (prevacid)، امپرازول (prtilosec, zegerid)، پنتوپرازول (protonox)، رابپرازول (aciphex) و دکس لانزوپرازول (dexilant) می باشد. این داروها می توانند باعث اسهال، سردرد، حالت تهوع و کمبود ویتامین B12 شوند. استفاده دائم، خطر شکستگی مفصل ران را افزایش می دهد.
• دارویی برای تقویت اسفنکتر تحتانی مری. باکلوفن با کاهش دفعات شل شدن اسفنکتر انتهایی مری، ریفلاکس را کاهش می دهد. عوارض جانبی آن شامل خستگی یا حالت تهوع می باشد.
جراحی و سایر اقدامات
معمولاً GERD با دارو قابل کنترل می باشد. اگر داروها به تسکین علائم کمکی نکردند یا تمایلی به مصرف طولانی مدت دارو وجود ندارد، پزشک اقدامات درمانی زیر را توصیه می کند:
• فوندوپلیکاسیون. جراح، قسمت بالای معده را به اطراف اسفنکتر پایین مری می بندد تا عضله سفت شده و از ریفلاکس جلوگیری کند. فوندوپلیکاسیون با روش حداقل تهاجمی (لاپاراسکوپی) انجام می شود. بستن قسمت بالای معده می تواند جزئی یا کامل باشد.
• جراحی لینکس. حلقه ای از دانه های مغناطیسی کوچک به دور محل اتصال معده و مری بسته می شود. جاذبه مغناطیسی بین دانه ها به اندازه کافی قوی است که محل اتصال را در برابر اسید ریفلاکس بسته نگه دارد، اما به قدری هم سست است که اجازه عبور غذا را می دهد. کاشت دستگاه لینکس با جراحی حداقل تهاجمی انجام می شود.
• فوندوپلیکاسیون ترانس اورال بدون برش (TIF). این روش جدید به صورت تنگ تر کردن اسفنکتر انتهایی مری با بستن بخشی از ناحیه تحتانی مری به کمک اتصال دهنده های پلی پروپیلن می باشد. TIF از طریق دهان با و با استفاده از آندوسکوپ انجام می شود و نیازی به برش جراحی ندارد. از مزایای آن می توان به بهبودی سریع و اثر طولانی مدت آن اشاره کرد.
در صورت ابتلا به فتق هیاتال، TIF به تنهایی پاسخگو نیست. با این حال ، ترکیب TIF با ترمیم لاپاراسکوپیک فتق هیاتال می تواند موثر باشد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
تغییر سبک زندگی به کاهش تعداد ریفلاکس کمک کند. مواردی که باعث بازگشت اسید معده به مری می شوند عبارتند از:
• حفظ وزن سالم. وزن اضافی به شکم فشار وارد کرده، معده را بالا برده و باعث برگشت اسید به مری می شود.
• ترک دخانیات. استعمال دخانیات، عملکرد صحیح اسفنکتر انتهایی مری را مختل می کند.
• بالا آوردن زیر سر هنگام خواب. اگر دائماً هنگام خواب دچار سوزش سر دل می شوید، بلوک های چوبی یا سیمانی را زیر پایه های تخت قرار دهید تا زیر سر حداقل 15 تا 22 سانتی متر بالاتر بیاید. بالا بردن سر با بالش های اضافی اثربخش نمی باشد.
• بعد از غذا خوردن دراز نکشید. فاصله غذا خوردن تا خوابیدن باید حداقل سه ساعت باشد.
• غذا را به آرامی بخورید و کاملاً بجوید. بعد از هر لقمه قاشق را زمین بگذارید و پس از جویدن و بلعیدن کامل غذا، دوباره آن را بردارید.
• از مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که باعث ریفلاکس می شوند خودداری کنید. عوامل محرک شامل غذاهای چرب یا سرخ شده، سس گوجه فرنگی، الکل، شکلات، نعنا، سیر، پیاز و کافئین می باشند.
• از پوشیدن لباس های تنگ خودداری کنید. لباس هایی که کاملاً به دور کمر چسبیده باشد، شکم و اسفنکتر تحتانی مری را تحت فشار قرار می دهند.
درمان های جایگزین
هیچ روش درمانی جایگزینی برای درمان ریفلاکس مری یا بهبود آسیب های وارد شده به آن ثابت نشده است. برخی از روش های درمانی مکمل و جایگزین، در صورت ترکیب با مراقبت های پزشکی، موجب تسکین می شوند.
با پزشک درمورد اینکه چه روش های درمانی جایگزین ریفلاکس بی خطر می باشد، صحبت کنید. این روش ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
• داروهای گیاهی. گاهی برای تسکین ریفلاکس از شیرین بیان و بابونه استفاده می شود. داروهای گیاهی عوارض جانبی جدی دارند و در مصرف داروها تداخل ایجاد می کنند. قبل از شروع مصرف هر داروی گیاهی با پزشک در مورد مقدار بی خطر آن مشورت کنید.
• روش های آرامش بخش. تکنیک های آرام کردن استرس و اضطراب، علائم و نشانه های GERD را کاهش می دهد. از پزشک در مورد تکنیک های آرام سازی مانند شل شدن تصاعدی عضلات یا هدایت ذهن، سوال کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
ممکن است لازم باشد تا به متخصص گوارش مراجعه شود.
آنچه می توانید انجام دهید
• از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات، مانند تغییر رژیم غذایی، آگاه باشید.
• علائم را بنویسید هرچند که به نظر ارتباطی با بیماری نداشته باشند.
• هرگونه محرک علائم، مانند غذاهای خاص را یادداشت کنید.
• لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف می کنید، تهیه کنید.
• اطلاعات پزشکی مهم، و بیماری های دیگری که مبتلا هستید را یادداشت کنید.
• اطلاعات شخصی مهم، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا در زندگی را بنویسید.
• سوالاتی را که از پزشک می خواهید بپرسید، بنویسید.
• از یکی از اقوام یا دوستان بخواهید تا در ملاقات شما را همراهی کرده تا در یادآوری توصیه های پزشک به شما کمک کند.
سوالاتی که از پزشک می توان پرسید عبارتند از:
• علت اصلی بروز علائم چیست؟
• به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟ آیا آمادگی خاصی برای آنها وجود دارد؟
• وضعیت بیماری دائم است یا گذرا؟
• چه روش های درمانی موجود است؟
• چه کارهایی نباید انجام دهم؟
• دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم این شرایط را به بهترین وجه با هم مدیریت کنم؟
علاوه بر سوالاتی که آماده کرده اید، در پرسش هر سوال دیگری که برای شما پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک سوالاتی خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخ دادن به آنها در صرفه جویی زمان برای صحبت های بیشتر در مورد سایر موارد می تواند کمک کننده باشد. سوالاتی که احتمالاً پزشک می پرسد عبارتند از:
• چه زمانی علائم شروع شد؟ شدت آنها چقدر است؟
• علائم مداوم است یا گذرا؟
• چه مواردی علائم را بهتر یا بدتر می کند؟
• آیا علائم سبب اختلال در خواب می شوند؟
• آِیا علائم بعد از غذا خوردن یا با دراز کشیدن بدتر می شوند؟
• آیا غذا یا مایع ترشی را در گلوی خود حس کرده اید؟
• آیا در بلعیدن غذا مشکل دارید یا برای کاهش مشکلات بلع مجبور شده اید رژیم غذایی خود را تغییر دهید؟
• آیا وزن شما کاهش یا افزایش یافته است؟