نگاه کلی
تبخال - که تب تاولی (fever blister) نیز نامیده می شود - نوعی عفونت ویروسی شایع است که طی آن تاول های کوچک و پر از مایع در اطراف لب ها ایجاد می شوند. این تاول ها اغلب به صورت دسته ای در کنار یکدیگر به وجود می آیند. معمولاً زخم و دلمه ناشی از ترکیدن تاول، تا چند روز باقی می ماند. معمولاً تبخال طی دو تا سه هفته بدون باقی گذاشتن جای زخم بهبود می یابد.
این ویروس هنگام تماس نزدیک با فرد آلوده، مانند بوسیدن گسترش می یابد. تبخال معمولاً توسط ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 (HSV-1)، و به ندرت در نتیجه آلودگی هرپس سیمپلکس نوع 2 (HSV- 2) ایجاد می شود. هر دوی این ویروس ها می توانند دهان یا دستگاه تناسلی را آلوده کرده و با رابطه جنسی دهانی انتقال پیدا کند. تبخال بیماری مسری است حتی اگر زخمی هم مشاهده نشود.
هیچ علاجی برای تبخال وجود ندارد، اما بعضی درمان ها می تواند از عود و انتشار آن را کنترل کنند. تجویز داروهای ضد ویروس یا کرم به بهبود سریع تر زخم ها کمک کرده و می تواند تکرر، ماندگاری تبخال و شدت عود های بعدی بیماری را کاهش دهد.
علائم
دوره تبخال شامل چندین مرحله است:
خارش و احساس مور مور. حدود یک روز پیش از بروز دانه هایی کوچک، سفت و دردناک که در نهایت تبدیل به تاول می شوند، بیمار در اطراف دهان خود احساس سوزش، خارش یا سوزن سوزن شدن می کند.
تاول ها. معمولا ًدر امتداد دور لب تاول هایی کوچک پر از مایع ظاهر می شوند. گاهی اوقات این تبخال ها را در اطراف بینی، گونه ها یا داخل دهان می بینیم.
ترشح و تشکیل دَلَمه. تاول های کوچک ادغام می شوند و پس از آن می ترکند، در این حالت زخم های سطحی ایجاد شده که ترشحاتی دارد و سپس روی آن پوسته ای خشن (دَلَمه) تشکیل می شود.
بسته به اینکه آیا این اولین ابتلای فرد به تبخال است یا عود این بیماری، علامت ها و نشانه ها متفاوت می باشد. گاهی تا 20 روز پس از آلودگی با ویروس علائمی مبنی بر ابتلا بیماری مشاهده نمی شود. زخم های ناشی از تاول ممکن است تا چندین روز باقی بمانند، معمولاً تاول ها طی دو الی سه هفته به طور کامل بهبود می یابند. عود تبخال معمولاً در همان ناحیه قبلی رخ داده و شدت آن نسبت به دفعات قبل کمتر خواهد بود.
در اولین ابتلا علائم زیر مشاهده می شود:
تب
لثه های دردناک
گلودرد
سردرد
دردعضلانی
تورم غدد لنفاوی
ممکن است در کودکان زیر ۵ سال تبخال در داخل دهان ایجاد شود که معمولاً زخم های آن با آفت های دهانی اشتباه می شود. آفت های دهانی فقط غشای مخاطی را درگیر می کنند و توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد نمی شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
به طور کلی تبخال بدون درمان بهبود می یابد. در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
سیستم ایمنی فرد ضعیف شده باشد
زخم های تبخال در عرض دوهفته درمان نشده باشند
علائم شدید باشند
عود مجدد و دائم تبخال
احساس سوزش و التهاب در چشم
علل بیماری
تبخال در نتیجه آلودگی با سویه های خاصی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می شود. معمولاً HSV-1 باعث تبخال می شود و HSV-2 عامل ابتلا به هرپس تناسلی است. اما هر دو نوع می توانند از طریق تماس نزدیک با صورت یا دستگاه تناسلی مانند بوسیدن یا رابطه جنسی دهانی انتقال یابند. استفاده از ظروف مشترک برای غذای خوردن، تیغ و حوله آلوده نیزمی تواند باعث انتقال HSV-1 شود.
حداکثر واگیری بیماری زمانی است که تاول ها ترشح داشته باشند چرا که در این حالت ویروس از طریق تماس با مایعات آلوده بدن منتقل می شود. اما حتی در حالتی که تاولی هم وجود نداشته باشد نیز ممکن است ویروس انتقال یابد. بسیاری از افرادی که به ویروس تبخال آلوده می شوند، هیچ علائمی را تجربه نمی کنند.
پس از بروز عفونت با هرپس، این ویروس به صورت خفته در سلولهای عصبی پوست قرار گرفته و می تواند درهمان نقطه قبلی که نمایان شده است دوباره ظاهر شود. عود تبخال می تواند در نتیجه عوامل ذیل باشد:
عفونت ویروسی یا تب
تغییرات هورمونی، مانند تغییرات مربوط به قاعدگی
استرس و اضطراب
خستگی
قرار گرفتن در معرض نور خورشید و باد
تغییر قدرت سیستم ایمنی بدن
آسیب به پوست
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
تقریبا همه افراد در معرض خطر ابتلا به تبخال هستند. اکثر بزرگسالان با وجود آن که هیچ گاه علامتی نداشته اند، حامل ویروس هستند.
احتمال بروز علائم بیماری پس از آلودگی با ویروس، به دلیل تضعیف سیستم ایمنی در نتیجه شرایط زیر بیشتر است:
ابتلا به ایدز (HIV/AIDS)
التهاب پوستی اتوپیک (اگزما)
شیمی درمانی
مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای پیوند اعضا
عوارض بیماری
در برخی افراد ویروسی که باعث تبخال می شود می تواند مشکلاتی را در سایر قسمت های بدن نیز به وجود بیاورد، از جمله:
نوک انگشتان. هر دو نوع HSV-1 و HSV-2 می توانند به سمت نوک انگشتان پخش شوند. به این نوع عفونت، عقربک هرپسی (ویتلاو) می گویند. ممکن است کودکانی که شست خود را می مکند عفونت را از دهان به شست خود منتقل کنند.
چشم ها. گاهی اوقات ویروس می تواند منجر به عفونت چشم شود. عفونت های مکرر می توانند باعث زخم و آسیب در چشم شده و در نهایت منجر به اختلال یا از دست دادن بینایی شوند.
انتشار روی پوست. افرادی که مبتلا به التهاب پوستی آتوپیک (اگزما) هستند، در معرض خطر زیادی برای بروز تبخال در سراسر بدن خود هستند که می تواند به یک مورد اورژانسی تبدیل شود .
پیشگیری از بروز بیماری
در صورتی که بیمار بیشتر از نه بار در سال به این بیماری مبتلا شود یا در معرض خطر جدی ناشی از عوارض آن قرار گیرد، پزشک مصرف منظم داروهای ضد ویروسی را تجویز می کند. اگر نور خورشید باعث عود بیماری می شود، باید در محل پیشین تبخال از کرم های ضد آفتاب استفاده کرد. اگر برخی فعالیت ها مانند قرارگرفتن در معرض نور شدید خورشید باعث عود بیماری می شود با پزشکتان در مورد استفاده از یک داروی ضد ویروسی خوراکی به عنوان پیشگیری صحبت کنید.
برای کمک به جلوگیری از انتقال و گسترش تبخال به افراد دیگر یا سایر نقاط بدنتان، به هشدارهای زیر توجه کنید :
زمانی که تاول ها و زخم ها وجود دارند از بوسیدن و تماس پوستی با دیگران اجتناب کنید. درصورتی که تاول ترشح داشته باشد ویروس به راحتی منتقل می شود.
از وسایل مشترک استفاده نکنید. زمانی که تاول ها وجود دارند ظروف، حوله، پمادهای لب و دیگر وسایل شخصی می تواند باعث گسترش وانتقال ویروس شود.
دستانتان را تمیز نگه دارید. زمانی که تاول های تبخال موجود هستند، دست های خود را قبل از لمس خود یا سایر افراد علی الخصوص نوزادان، با دقت بشویید.
تشخيص
معمولاً پزشک با مشاهده علائم می تواند بیماری را تشخیص دهد. برای تأیید تشخیص، ممکن است برای تشخیص ازمایشگاهی از تاول ها نمونه برداری انجام شود.
درمان
عموماً تبخال بدون درمان طی دو تا چهار هفته بهبود می یابد. تجویز داروهای ضد ویروس می تواند روند بهبودی را سرعت ببخشد. نمونه ای از این داروها عبارت اند از:
آسیکلوویر (زوویراکس)
والاسیکلوویر (والترکس)
.jpg)
فامسیکلوویر
پنسیکلوویر (دناویر)
برخی از این داروها به صورت قرص عرضه می شود. سایر انواع آن به صورت کرم برای استعمال روی ناحیه تبخال به صورت چندبار در روز می باشند. به طور کلی، قرص ها از کرم ها مؤثرترند. در عفونت های بسیار شدید، برخی از داروهای ضد ویروسی را می توان به صورت تزریقی تجویز کرد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
استفاده از پمادهای بدون نسخه مثل پماد دوکوسانول (Abreva) می تواند بهبودی تبخال را تسریع کند. در صورت مشاهده اولین علائم، طبق دستورالعمل مندرج بر روی بسته بندی پماد را روی ناحیه تبخال بزنید. از يک سواب با سر پنبه اي (مانند گوش پاک کن) براي قرار دادن دارو روي تبخال استفاده کنید، این کار به جلوگیری از گسترش بیماری به سایر نقاط بدن کمک می کند.
برای رفع عوارض ناشی از تبخال می توان از روش های زیر استفاده کرد:
استفاده از سایر روش های درمانی. برخی داروها که بدون نسخه نیز عرضه می شوند، حاوی عوامل خشک کننده ای مثل الکل بوده که روند بهبودی را تسریع می کنند.
استفاده از پماد یا بالم لب. با استفاده از کرم زینک اکسید ویا پماد های لب حاوی ضدآفتاب از لب های خود در برابر نور شدید آفتاب محافظت کنید. در صورتی خشکی لب ها باید از یک کرم مرطوب کننده استفاده کرد.
استفاده از کمپرس. یک پارچه سرد و نم دار، قرمزی پوست را کاهش داده و به برداشته شدن سریع تر دَلَمه های زخم و بهبودی سریع تر زخم ها کمک می کند. قرار دادن یک کمپرس گرم روی تاول باعث کم شدن درد آن می شود.
استراحت و مصرف مسکن ها. در صورت بروز تب یا دردناکی تبخال، باید از مسکن ها استفاده کرد. کرم های حاوی لیدوکائین یا بنزوکائین می توانند تسکین دهنده و کاهنده درد باشند.
درمان های جایگزین
اگر چه نتایج مطالعات متفاوت می باشند، برخی از روش های دیگر درمان تبخال به شرح زیر می باشند:
لیزین. اسید آمینه ای که به صورت مکمل خوراکی یا کرم در دسترس می باشد.
ريواس و مریم گلی. کرمی حاصل از ترکیب ریواس و مریم گلی می تواند به اندازه ی پماد آسیکلوویر (زووراکس) اثر گذار باشد.
کاهش استرس. اگر تبخال ناشی از استرس باشد بهتر است از تکنیک های آرام بخشی مثل دمنوش بادرنجبویه، تمرینات تنفس عمیق و مراقبه (مدیتیشن) استفاده کنید.
بره موم(ماده صمغی قهوه ای رنگ). که به عنوان موم مصنوعی هم شناخته می شود، به صورت پماد 3% در دسترس است. غالباً استفاده از آن روند بهبودی را سرعت می بخشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
به طور کلی تبخال بدون درمان طی دو تا چهار هفته بهبود می یابد. در صورت بروز هر کدام از شرایط زیر به پزشک مراجعه کنید:
تبخال های بسیار شدید یا باقی ماندن طولانی و عدم بهبودی آن
عود متناوب
ناراحتی های چشمی
آن چه می توانید انجام دهید
قبل از ملاقات، پاسخ سوالات زیر را در ذهن داشته باشید:
آیا تا به حال اين علائم را داشته اید؟
آیا سابقه مشکلات پوستی دارید؟
چه داروها و مکمل هایی را به طور منظم مصرف می کنید؟
برخی از سؤالات اساسی که بهتر است از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
آیا به تبخال مبتلا شده ام؟
چه روش هایی را برای درمان توصیه می کنید؟
برای کاهش علائم چه کارهایی می توانم انجام دهم؟
آیا بیماری من مسری است؟ تا چه مدت؟
چگونه می توانم خطر گسترش و انتقال این بیماری را به دیگران کاهش دهم؟
علائم تا کی بهبود خواهند یافت؟
آیا در معرض خطر عوارض ناشی از این وضعیت هستم؟
آیا می توانم هر کاری برای جلوگیری از عود دوباره ان انجام دهم؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً سوالاتی خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخ به آنها می تواند باعث صرفه جویی در وقت شود تا به سوالات و موضوعاتی که مدنظر شما هست بیشتر و عمیق تر پرداخته شود. سوالاتی که احتمالاً مطرح می شود عبارتند از:
آیا قبل از پدیدار شدن زخم، می توانستید تبخال را احساس کنید؟
آیا علائم شما شامل سوزش چشم نیز می باشد؟
آیا فکر می کنید که عامل خاصی باعث بروز علائم در شما شده است؟
آیا سابقه درمان تبخال را داشته اید؟ اگر اینطور است، چه درمانی بیشتر از همه مؤثر بوده است؟
آیا به تازگی استرس شدید یا تغییرات ناگهانی و بزرگی را در زندگی خود تجربه کرده اید؟
آیا باردار هستید؟
آیا کار یا زندگی شما طوری است که با نوزادان یا افراد بیمار سر و کار دارید؟