نگاه کلی
تشنج ناشی از تب درکودکان بر اثر افزایش ناگهانی دمای بدن -که اغلب ناشی از عفونت می باشد- اتفاق می افتد. این تشنج ها در کودکانی با رشد طبیعی و بدون هیچگونه سابقه ای از علائم عصبی اتفاق می افتد. این موضوع می تواند بسیار وحشت آور باشد به طوری که چند دقیقه تشنج بسیار طولانی به نظر برسد. خوشبختانه در اغلب موارد آسیبی به کودک نمی رسد و معمولاً نشان دهنده مشکل خاصی در وضعیت سلامت کودک نمی باشند.
می توانید با ایمن نگه داشتن کودک خود در حین تشنج و آرام کردن او پس از آن، به او کمک کنید. پس از تشنج برای بررسی وضعیت سلامت کودک با پزشک خود تماس گرفته یا به مراکز درمانی مراجعه کنید.
علائم
معمولاً در تشنج کودکان، تمام بدن شروع به لرزیدن کرده و سطح هوشیاری کاهش می یابد. گاهی فقط قسمتی از بدن کودک دچار انقباض یا تکان های شدید می شود.
کودکی که دچار تشنج شده است ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
• تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد
• از دست دادن هوشیاری
• لرزش و تکان های ناگهانی بازوها و پاها
تشنج به دو دسته ساده و پیچیده طبقه بندی می شود:
• تشنج ساده. این نوع که بیشتر اتفاق می افتد، ممکن است از چند ثانیه تا حدود ۱۵ دقیقه به طول بیانجامد.
• تشنج پیچیده. این نوع تشنج بیشتر از ۱۵ دقیقه طول کشیده و بیشتر از یک بار درطول ۲۴ ساعت اتفاق می افتد یا محدود به یک سمت از بدن کودک می باشد.
معمولاً تشنج در طی ۲۴ ساعت پس از شروع تب اتفاق می افتد و می تواند اولین نشانه مبنی بر بیمار بودن کودک باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
بلافاصله پس از اولین تشنج کودک – حتی اگر تنها چند ثانیه طول کشیده باشد- باید به پزشک مراجعه کرد.
اگرتشنج بیشتر از ۵ دقیقه طول کشیده و یا همراه با علائم زیر بود فورا با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید:
• استفراغ
• انقباض و سفت شدن عضلات گردن
• مشکلات تنفسی
• خواب آلودگی بیش از حد
علل بیماری
معمولاً دمایی بالاتر از دمای طبیعی بدن باعث تشنج می شود. حتی یک تب ضعیف هم می تواند محرک یک تشنج باشد.
عفونت
معمولاً منشأ تب های عامل تشنج عفونت های ویروسی بوده و به ندرت در نتیجه یک عفونت باکتریایی ایجاد می شوند. آنفولانزا و ویروس عامل سرخ جوش که معمولاً همراه با تب بالا می باشند نیز می توانند باعث تشنج شوند.
تشنج پس از ایمن سازی (واکسیناسیون)
برخی از واکسن های خردسالی نیز خطر تشنج را افزایش می دهند. این واکسن ها عبارتند از سه گانه (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه) یا ام ام آر (سرخک، اوریون، سرخجه). ممکن است کودک پس از واکسیناسیون دچار تب خفیفی شود، باید توجه داشت که تب ناشی از واکسیناسیون باعث تشنج می شود نه خود واکسیناسیون.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که خطر تشنج را افزایش می دهند عبارتند از:
• سن کم. بیشتر تشنج های ناشی از تب در دوران کودکی و بین ۶ ماهگی تا ۵ سالگی اتفاق می افتند، ولی خطر تشنج بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی بیشتر است.
• سابقه خانوادگی. بعضی از کودکان تشنج همراه با تب را از خانواده به ارث می برند. علاوه بر آن، محققان چندین ژن مرتبط با تشنج ناشی از تب را شناسایی کرده اند.
عوارض بیماری
اکثر تشنج های ناشی از تب اثرات و عوارض ماندگاری ندارند. تشنج های ساده باعث آسیب مغزی، کم توانی های ذهنی و اختلال یادگیری نمی شوند و وجود این تشنج ها اصلا به معنی ابتلای فرزند به بیماری های زمینه ای جدی نمی باشد.
تشنج ناشی از تب تنها باعث لرزش می شود و حملاتی مشابه صرع ایجاد نمی کند. صرع عارضه ای است که با تشنج های مکرر و بدون دلیل همراه است که در نتیجه اختلال در سیگنال های الکتریکی در مغز به وجود می آید.
تشنج های مکرر ناشی از تب
بیش ترین و رایج ترین عارضه تشنج خطر تکرار آن است. احتمال این خطر در موارد زیر افزایش پیدا می کند:
• اولین تشنج کودک در نتیجه یک تب خفیف ایجاد شده باشد.
• فاصله زمانی بین شروع تب و ایجاد تشنج کوتاه باشد.
• یکی از خویشاوندان نزدیک کودک سابقه تشنج ناشی از تب داشته باشد.
• سن کودک در اولین تشنج کمتر از ۱۸ ماه باشد.
پیشگیری از بروز بیماری
اغلب تشنج های ناشی از تب در ساعات ابتدایی شروع تب اتفاق می افتند (درهنگام افزایش اولیه دمای بدن)
دارو دادن به کودکان
هنگام شروع تب، استامینوفن یا ایبوبروفن می تواند حال کودکان یا نوزادان را بهتر کند ولی این داروها نمی توانند مانع از تشنج شوند.
برای کودکان و نوجوانانی باید با احتیاط آسپیرین تجویز شود. اگر چه مصرف آسپیرین برای کودکان بزرگتر از ۳ سال مورد تایید است ولی این دو گروه در دوره بهبودی از علائم شبه آنفولانزا و آبله مرغان هرگز نباید آسپیرین مصرف کنند. چرا که آسپیرین با سندرم ری که یک بیماری نادر اما بسیار خطرناک برای چنین کودکانی هست مرتبط بوده و می تواند به طور بالقوه کشنده باشد.
تجویز داروهای پیشگیری کننده
به ندرت از دارو های ضد تشنج در پیشگیری از تشنج ناشی از تب استفاده می شود چرا که گاهی ضرر آن ها از منفعتشان بیشتر می شود.
دیازپام مقعدی یا میدازولام استنشاقی در کودکانی که تشنج طولانی مدت داشته اند -به خصوص در مواردی که تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشیده یا بیشتر از یک بار در طی ۲۴ ساعت رخ داده است- استفاده می شود. به طور معمول از این داروها برای پیشگیری از تشنج استفاده نمی شود.
تشخیص
تشنج ناشی از تب در کودکانی با رشد و نمو طبیعی اتفاق می افتد. پزشک سابقه پزشکی و همچنین مراحل رشد کودک را بررسی می کند تا مطمئن شود تشنج ناشی از صرع نمی باشد. در کودکان با رشد طبیعی، اولین قدم پس از تشنج، تشخیص و بررسی علت تب می باشد.
تشنج ساده ناشی از تب
ممکن است کودکانی که در دوره واکسیناسیون هستند تشنج ساده ای را تجربه کنند که در این حالت نیازی به انجام آزمایش نمی باشد و پزشک می تواند از سوابق و علائم بیمار، بیماری را تشخیص دهد.
در کودکانی که سیستم ایمنی کند یا ضعیفی دارند، پزشک برای بررسی عفونت های شدید آزمایش های زیر را تجویز می کند:
• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
• نمونه برداری از مایع مغزی-نخاعی، برای تشخیص عفونت در سیستم عصبی مرکزی (مانند مننژیت)
تشنج پیچیده ناشی از تب
برای تشخیص علت این نوع تشنج، بهتر است یک نوار مغزی (الکتروانسفالوگرام/ EEG-آزمایشی که در آن فعالیت مغز سنجیده می شود) گرفته شود.
معمولاً اگر کودک دچار علائم زیر باشد، پزشک توصیه می کند یک ام آر آی (MRI) نیز گرفته شود:
• بزرگی غیر معمول سر
• نتایج غیر عادی در ارزیابی اعصاب
• علائم و شواهدی مبنی بر افزایش فشار درون جمجمه
• تشنجی که به طور غیر معمول طولانی شود.
درمان
در بیشتر موارد، تشنج به طور خود به خودی و پس از چند دقیقه قطع می شود. اگر کودک دچار تشنج شد خونسردی خود را حفظ کرد و اقدامات زیر انجام دهید:
• کودک را جای امنی بگذارید تا نیفتد.
• زمان کل تشنج را اندازه گیری کنید
• کنار کودک خود بمانید و او را آرام کنید.
• اشیاء سفت و تیزی که نزدیک فرزندتان هست را دور کنید.
• لباس های تنگ و دست و پا گیر او را در بیاورید.
• سعی نکنید که او را مهار کرده یا در حرکات او دخالتی بکنید.
• چیزی در دهان فرزند خود نگذارید.
اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید یا دچار تشنج های مکرر شد، با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.
موارد جدی تر
معمولاً پزشک در مواردی که تشنج بیش از ۵ دقیقه طول بکشد دارو تجویز می کند.
اگر پزشک علائم زیر را مشاهده کند کودک را بستری می کند:
• تشنج مدت زمان زیادی طول بکشد.
• تشنج همراه با یک عفونت جدی باشد.
• منشأ عفونت قابل تشخیص نباشد.
برای تشنج های ساده نیازی به بستری شدن در بیمارستان نمی باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
ابتدا باید به پزشک یا متخصص اطفال مراجعه کرد. سپس ممکن است که به یک متخصص مغز و اعصاب(نورولوژیست) ارجاع داده شوید.
در اینجا برخی از اطلاعاتی که می تواند در هنگام مراجعه به پزشک به شما کمک کند ارائه شده است:
آن چه می توانید انجام دهید
• هر آن چه را که در مورد تشنج فرزند خود به خاطر می آورید یادداشت کنید، مواردی مانند علائم و نشانه هایی مثل تب که قبل از وقوع تشنج اتفاق افتاده اند.
• لیستی از داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که فرزندتان مصرف می کند بنویسید
سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را بنویسید.
برخی از سؤالاتی که بهتر است درباره ی تشنج ناشی از تب از پزشک بپرسید عبارتند از:
• چه عاملی بیشتر از همه باعث تشنج کودک شده است؟
• فرزندم به چه آزمایش هایی نیاز دارد؟ آیا این آزمایش ها به آمادگی خاصی نیاز دارند؟
• آیا امکان تشنج مجدد وجود دارد؟
• آیا به درمان خاصی نیاز است؟
• آیا استفاده از تب برها، مانع بروز تشنج می شود؟
• اگر دوباره فرزندم دچار تب شد، چه کاری باید انجام دهم؟
• زمان تشنج چه کاری از من ساخته است؟
• فرزند من دارای بیماری های دیگری نیز هست چگونه می توانم به بهترین شکل همه آن ها را با هم مدیریت کنم؟
• چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
احتمالاً پزشک سؤالاتی از این قبیل از شما خواهد پرسید:
• پیش از تشنج، فرزندتان دچار بیماری خاصی یا تب بود؟
• آیا می توانید تشنج کودکتان را توصیف کنید؟ چه علائمی مشاهده کردید؟ تشنج چقدر طول کشید؟
• آیا این اتفاق قبلاً افتاده بود؟
• آیا شخصی در خانواده شما سابقه ابتلا به تشنج ناشی از تب و یا اختلالات تشنجی را دارد؟
• آیا فرزند شما در معرض بیماری خاصی بوده است؟
• آیا فرزند شما سابقه ضربه به سر یا اختلالات عصبی را دارد؟
در این بین چه کاری می توان انجام داد
اگر کودک مجدداً دچار تشنج پس از تب شد:
• حرکات فرزندتان را محدود نکنید، سعی کنید او را روی یک سطح صاف قرار دهید.
• فرزندتان را به پهلو بخوابانید، صورتش را به یک سمت نگاه داشته و بازویش را زیر سرش قرار دهید، تا در صورت استفراغ، راه های تنفسی بسته نشوند.
• هنگام شروع تشنج، اگر چیزی درون دهان دهان کودک بود آن را بیرون بیاورید تا باعث خفگی نشود. در هنگام تشنج هیچ چیزی در داخل دهان فرزندتان نگذارید.
• در موارد تشنج بیش از 5 دقیقه با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.