نگاه کلی
بارداری با تخمک بارور شروع می شود. به طور معمول، تخمک بارور شده به پوشش رحم متصل می شود. حاملگی خارج رحمی زمانی اتفاق می افتد که تخمک بارور شده، کاشته شود و در خارج از حفره اصلی رحم رشد کند.
حاملگی خارج رحمی غالباً در لوله رحمی (تخمک ها را از تخمدان ها به رحم منتقل می کند) اتفاق می افتد. به این نوع از حاملگی خارج رحمی ،حاملگی لوله ای گفته می شود. گاهی اوقات، بارداری خارج رحمی در مناطق دیگر بدن مانند تخمدان، حفره شکم یا قسمت تحتانی رحم (دهانه رحم که به واژن متصر می شود)، رخ می دهد.
حاملگی خارج زحمی با روند طبیعی پیش نمی رود. تخمک بارور شده زنده نمی ماند و در صورت عدم درمان، بافت در حال رشد باعث خونریزی حاد می شود.
علائم
در ابتدا ممکن است هیچ گونه علائمی مشاهده نشود. با این حال، برخی زنانی که بارداری خارج رحمی دارند، علائم اولیه مانند از دست رفتن یک دوره، حساسیت به پستان و حالت تهوع را تجربه می کنند.
اگر تست بارداری بدهید، نتیجه مثبت خواهد بود. اما باز هم بارداری خارج رحمی به طور طبیعی پیش نمی رود.
با رشد تخمک بارور شده در مکان نامناسب، علائم بیشتر مورد توجه قرار می گیرند.
هشدار زود هنگام بارداری خارج رحمی
غالباً، اولین علائم هشدار دهنده بارداری خارج رحمی، خونریزی واژن و درد لگن می باشد.
اگر لوله فالوپ خونریزی کند، شانه درد یا تسریع در دفع مدفوع را به دنبال دارد. علائم خاص به محل جمع شدن خون و تحریک اعصاب بستگی دارد.
علائم اضطراری
اگر تخمک بارور شده در لوله رحمی رشد کند، باعث پارگی لوله می شود و منجر به خونریزی شدید در داخل شکم می شود. علائم این واقعه، سرگیجه شدید، غش و شوک می باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
در صورت مشاهده علائم بارداری خارج رحمی که در زیر ذکر شده اند، به پزشک مراجعه کنید:
• درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژینال
• سرگیجه شدید یا غش کردن
• درد شانه
علل بیماری
حاملگی لوله ای (متداول ترین نوع حاملگی خارج رحمی) هنگامی اتفاق می افتد که در اثر التهاب یا آسیب و از بین رفتن لوله رحم، تخمک بارور شده در لوله ای که به سمت رحم می باشد گیر می کند. عدم تعادل هورمونی یا رشد غیرطبیعی تخمک بارور شده در این امر مؤثر می باشد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
مواردی که احتمال بارداری خارج رحمی را بیشتر می کنند عبارتند از:
• تجربه حاملگی خارج رحمی در گذشته. اگر قبلاً این نوع بارداری را تجربه کرده باشید، بارداری بعدی هم دچار این اتفاق خواهید شد.
• التهاب یا عفونت. عفونت های منتقله از راه جنسی مانند سوزاک یا کلامیدیا باعث التهاب در لوله ها و سایر اندام های مجاور می شوند و خطر بارداری خارج رحمی را افزایش می دهند.
• درمان های باروری. برخی تحقیقات نشان می دهند، زنانی که لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا روش های درمانی مشابه را تجربه کرده اند، به بارداری خارج رحمی مبتلا می شوند. ناباروری، خود به خود خطر این اتفاق را افزایش می دهد.
• جراحی لوله رحمی. جراحی اصلاح لوله رحمی بسته یا آسیب دیده، خطر بارداری خارج رحمی را افزایش می دهد.
• روش های پیشگیری از بارداری. احتمال بارداری هنگام استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD)، نادر است. با این حال اگر با وجود IUD باردار شوید، بارداری خارج رحمی را به دنبال خواهد داشت. بستن لوله های رحمی، روشی دائمی برای جلوگیری از بارداری می باشد، اگر با این حال باردار شوید، خطر بارداری خارج رحمی افزایش می یابد.
• استعمال دخانیات. سیگار کشیدن قبل بارداری، خطر بارداری خارج رحمی را افزایش می دهد. هرچه بیشتر سیگار بکشید، خطر هم بیشتر خواهد بود.
عوارض بیماری
بارداری خارج رحمی باعث از هم پاشیدن لوله رحمی خواهد شد و اگر درمان نشود، منجر به خونریزی حاد خواهد شد.
پیشگیری از بروز عارضه
راهی برای جلوگیری از بارداری خارج رحمی وجو د ندارد، اما روش های کاهش خطر این امر عبارتند از:
• محدود کردن تعداد شرکای جنسی و استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی به جلوگیری از عفونت های مقاربتی و کاهش خطر التهاب لگن، کمک می کند.
• سیگار نکشید. اگر این کار را انجام دادید، قبل از اقدام به بارداری ترک کنید.
تشخیص
پزشک با معاینه، مناطقی را که درد دارند، به لمس حساس می باشند یا قسمت هایی از تخمدان و لوله رحمی که توده ای می باشند را شناسایی می کند. با این حال، پزشک با معاینه نمی تواند بارداری خارج رحمی را تشخیص دهد و با آزمایش خون و سونوگرافی به تشخیص می پردازد.
آزمایش بارداری
پزشک برای آزمایش بارداری، آزمایش خون هورمون گنادوتروپین جفت انسانی (HCG) را تجویز می کند. سطح این هورمون در دوران بارداری افزایش می یابد. آزمایش خون تا زمانی تکرار می شود که سونوگرافی، بارداری خارج رحمی را تأیید یا رد کند (حدود پنج تا شش هفته پس از بارداری).
سونوگرافی
پزشک با سونوگرافی از طریق واژن، محل دقیق بارداری را معاینه می کند. برای این آزمایش، دستگاهی گرز مانند را درون واژن قرار می دهد. از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از رحم، تخمدان ها و لوله های رحمی استفاده می شود و تصاویر را به مانیتور ارسال می کند.
سونوگرافی شکمی، با استفاده از وسیله ای که روی شکم حرکت داده می شود، به تأیید بارداری یا ارزیابی خونریزی داخلی می پردازد.
سایر آزمایش های خون
شمارش سلول های خونی برای بررسی کم خونی یا سایر علائم از دست دادن خون، انجام می شود. اگر حاملگی خارج رحمی تشخیص داده شود، در صورت نیاز به تزریق، پزشک آزمایش هایی را برای بررسی گروه خونی تجویز می کند.
درمان
تخمک بارور شده در خارج از رحم نمی تواند به طور طبیعی رشد کند. برای جلوگیری از عوارض حاد، لازم است بافت خارج رحم برداشته شود. بسته به علائم و زمان بارداری خارج رحمی، دارو، جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی شکم، انجام می شود.
دارو
بارداری خارج رحمی زود هنگام و بدون خونریزی ناپایدار ،با دارویی به نام متوترکسات درمان می شود به طوری که رشد سلول را متوقف کرده و سلول های موجود را از بین می برد. داروهای تزریقی تجویز می شوند. تشخیص حاملگی خارج رحمی قبل از دریافت این روش درمانی، بسیار مهم است که قطعی باشد.
پس از تزریق دارو، پزشک در صورت نیاز، آزمایش HCG دیگری را برای تعیین میزان عملکرد درمان تجویز می کند.
روش های لاپاروسکوپی
سالپینگوستومی و سالپینژکتومی دو عمل جراحی لاپاروسکوپی هستند که برای درمان برخی حاملگی های خارج رحمی مورد استفاده قرار می گیرند. در این روش، شکاف کوچکی در شکم، نزدیک یا داخل ناف ایجاد می شود. در مرحله بعد، پزشک از لوله ای نازک مجهز به لنز دوربین و نور (لاپاراسکوپ)، برای مشاهده ناحیه لوله ای رحم، استفاده می کند.
در سالپینگوستومی، حاملگی خارج رحمی را برطرف می کنند و لوله رحمی، خود به خود بهبود می یابد. در سالپینژکتومی، حاملگی خارجی رحمی برطرف و لوله رحمی برداشته می شود.
روش انتخابی به میزان خونریزی، آسیب و پارگی لوله رحمی بستگی دارد. فاکتور دیگری که در انتخاب روش تأثیر گذار است، سالم بودن یا داشتن علائم آسیب های قبلی در لوله رحمی دیگر می باشد.
جراحی اضطراری
اگر حاملگی خارج رحمی باعث خونریزی شدید شود، به جراحی فوری نیاز می باشد. این کار را می توان از طریق لاپاراسکوپی یا برش شکم (لاپاراتومی)، انجام داد که ممکن است لوله رحمی بهبود یابد، اما اگر لوله رحمی پاره شده باشد، باید برداشته شود.
راه کارهایی برای کنارآمدن با عارضه
منحل شدن بارداری، روحیه را ویران می کند، حتی اگر فقط مدت زمان کوتاهی از آن مطلع باشید. این امر بشناسید و به خود فرصت دهید تا مدتی ناراحت باشید. درباره احساساتتان صحبت کنید و اجازه دهید تا آن ها کاملاً تجربه کنید.
به حمایت شریک زندگی، عزیزان و دوستان، اعتماد کنید. همچنین می توانید از گروه پشتیبانی این بیماری، مشاور یا بهداشت روان کمک بگیرید
بسیاری از زنانی که بارداری خارج رحمی را تجربه کرده اند، پس از آن، بارداری سالم داشته اند. بدن زن دارای دو لوله رحمی می باشد. اگر یکی از لوله ها آسیب ببیند یا برداشته شود، تخم و اسپرم در لوله ی دیگر به هم می پیوندند و به سمت رحم حرکت می کنند.
اگر هر دو لوله رحمی برداشته شوند یا آسیب ببینند، لقاح آزمایشگاهی (IVF) روشی برای بارداری می باشد. با استفاده از این روش، تخمک های بالغ، در آزمایشگاه بارور می شوند، سپس در رحم کاشته می شوند.
اگر بارداری خارج رحمی داشته باشید، خطر ابتلا به بارداری دیگر افزایش می یابد. در صورت تمایل به بارداری مجدد، به پزشک مراجعه کنید. آزمایش های اولیه خون، برای همه زنانی که بارداری خارج رحمی داشته اند، تجویز می شود. پزشک با آزمایش خون و سونوگرافی، بارداری خارج رحمی را تشخیص می دهد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورت خونریزی واژن یا درد شکم با پزشک تماس بگیرید. پزشک، مراجعه به مطب یا اورژانس را در اولویت قرار می دهد.
در صورت بروز علائم حاملگی خارج رحمی که در زیر ذکر شده است، به پزشک مراجعه کنید:
• درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژن
• سرگیجه شدید
• غش کردن
در صورت داشتن علائم فوق، با اورژانس تماس گرفته یا به بیمارستان بروید.
آنچه می توانید انجام دهید
یادداشت برداری از سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید، مفید می باشد. سوالاتی که می توانید از پزشک پرسید عبارتند از:
• به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
• روش های درمان چه چیزهایی می باشند؟
• شانس بارداری سالم در آینده چه قدر می باشد؟
• چه مدت باید منتظر بمانم تا دوباره باردار شوم؟
• آیا در صورت باردار شدن مجدد، نیاز به اقدامات احتیاطی خاصی دارم؟
علاوه بر سوالاتی که از قبل آماده کرده اید، از پرسیدن سوالات دیگر دریغ نکنید. در صورت امکان از یکی از عزیزان یا دوستان بخواهید تا همراهتان بیاید. گاهی اوقات، به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه شده به خصوص در شرایط اضطراری، دشوار می باشد.
از پزشک چه انتظاری می رود
اگر نیاز به درمان اضطراری نداشته باشید و بارداری خارج رحمی تشخیص داده نشده باشد، پزشک در مورد سابقه بیماری و علائم صحبت خواهد کرد. در مورد چرخه قاعدگی، باروری و سلامت کلی تان، سوالات زیادی پرسیده می شود.
قاعدگی
• آخرین قاعدگی چه زمانی بوده است؟
• آیا در مورد آن چیز غیر عادی مشاهده کرده اید؟
باروری
• آیا باردار هستید؟
• آیا تست بارداری داده اید؟ اگر چنین است، نتیجه مثبت بوده است؟
• آیا قبلاً باردار شده اید؟ اگر چنین است، نتیجه هر بارداری چه بود؟
• آیا تاکنون درمان های باروری را انجام داده اید؟
• قصد دارید در آینده باردار شوید؟
علائم
• درد دارید؟ اگر چنین است، کجا درد می کند؟
• آیا خونریزی واژینال دارید؟ اگر چنین است، بیشتر از دوره معمول است یا بیشتر؟
• آیا سرگیجه دارید؟
سابقه بیماری
• آیا تاکنون، جراحی باروری از جمله بستن لوله های رحمی، انجام داده اید؟
• آیا به عفونت مقاربتی مبتلا شده اید؟
• آیا برای بیماری دیگری تحت درمان هستید؟
• چه داروهایی استفاده می کنید؟