نگاه کلی
خار پاشنه یکی از عوامل درد در پاشنه پا بوده و باعث التهاب فاشیای پلانتار (نیام کف پایی/نوار ضخیمی در کف پا که انگشتان را به پشت پا متصل می کند)، می شود.
خار پاشنه، با اولین قدمی که برداشته می شود به صورت تیر کشیدن بروز پیدا می کند. البته بعد از حرکت دادن پا، درد کاهش پیدا می کند اما با زیاد ایستادن و یا برخاستن از جای خود، درد دوباره باز می گردد.
این مشکل در دوندگان متداول می باشد، اما احتمال بروز خار پاشنه در افرادی که اضافه وزن دارند و کفش های نامناسب می پوشند، افزایش پیدا می کند.
علائم
خار پاشنه باعث تیر کشیدن کف پا در نزدیکی پاشنه می شود، اوج این درد در چند قدم ابتدایی پس از برخاستن از خواب می باشد، هرچند ایستادن طولانی مدت و یا برخاستن از جان خود پس از نشستن نیز این درد را تشدید می کند. با انجام فعالیت درد ایجاد نمی شود بلکه بعد از انجام فعالیت درد تشدید می شود.
علل بیماری
نیام کف پا به شکل کمان می باشد و زمان راه رفتن از پاشنه محافظت کرده و مانع ایجاد تنش در پاها می شود. اگر کشش و فشار بر روی قوس پا افزایش یابد، شکاف های کوچکی در فاشیا به وجود می آید. تکرار این کشش و شکاف ها می تواند باعث التهاب و تحریک فاشیا شود، هرچند علت بروز بیشتر موارد خارپاشنه نامشخص باقی می ماند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
خار پاشنه می تواند بی هیچ دلیل مشخصی ایجاد شود، اما بعضی عوامل احتمال بروز آن را افزایش می دهند:
سن. خار پاشنه معمولا بین سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی اتفاق می افتد.
برخی فعالیت ها. فعالیت هایی که می تواند باعث افزایش فشار بر روی پاشنه و بافت های متصل به آن شود -مانند دویدن در مسافت طولانی، رقص باله و ایروبیک- می تواند احتمال ایجاد خار پاشنه را در افراد افزایش دهد.
ساختار پاها. صافی یا قوس زیاد کف پا، و یا حتی نحوه راه رفتن، بر روی چگونگی تحمل وزن توسط پاها اثر گذاشته و می تواند احتمال بروز این مشکل را افزایش دهد.
چاقی. اضافه وزن می تواند فشار مضاعفی را بر روی نیام کف پا وارد کند.
مشاغلی که در آنها باید برای طولانی مدت ایستاد. احتمال آسیب دیدگی فاشیای پلانتار در کارگران کارخانه، معلمان و افرادی که وقت زیادی را به صورت ایستاده کار می‌کنند، بسیار بیشتر است.
عوارض بیماری
نادیده گرفتن این مشکل می تواند باعث درد های شدید کف پا شده و بر روی فعالیت های روزمره اثر بگذارد. تغییر نحوه راه رفتن برای کاهش درد پاشنه ی پا، می تواند منجر به درد در پاها، زانو، ران و مشکلات دیگر شود.
تشخیص
تشخیص این مشکل ، با بررسی سابقه ی پزشکی و انجام معاینه های جسمی امکان پذیر می باشد. در حین معاینه، پزشک ناحیه دردناک را بررسی می کند. تعیین محل درد به تشخیص علت آن کمک می کند.
آزمایش های تصویربرداری
معمولاً انجان تصویربردرای لازم نمی باشد، با این وجود، پزشک انجام رادیوگرافی یا ام آر آی را برای رد کردن احتمال آسیب های دیگر مانند شکستگی ها و ترک های استخوانی، توصیه می کند.
گاهی رادیوگرافی، تکه استخوانی را نشان می دهد که از پاشنه بیرون زده است، در گذشته گمان می رفت درد پاشنه ناشی از آن می باشد و به همین دلیل آن را با عمل جراحی برمی داشتند. اما بعضی افراد با همین مشکل هیچ گونه دردی ندارند.
درمان
اغلب افراد با درمان های ساده ای همچون، استراحت، خنک کردن ناحیه ی دردناک و کشش بهبود می یابند.
داروها
دارو های مسکِن مانند ایبوبروفن و ناپروکسن سدیم می توانند التهاب ناشی از خار پاشنه را کاهش دهند.
تسکین
انجام حرکات کششی و یا فعالیت های تقویت کننده ی عضلات و استفاده از تجهیزات مخصوصی می تواند علائم این بیماری را کاهش دهد، این روش ها و وسایل عبارتند از :
فیزیوتراپی. فیزیوتراپیست، برای کشش فاشیای پلانتار و زردپی آشیل و تقویت عضلات ضعیف پاها تمریناتی را به فرد آموزش می دهد.
بستن پاها به کمک نوار های مخصوص (آتل های شبانگاهی). فیزیو تراپیست و یا پزشک استفاده از این آتل ها را برای کشش پا در خواب توصیه می کنند. این شیوه می تواند باعث افزایش توان کششی فاشیای پلانتار و زردپی آشیل شود.
ارتوزها. پزشک استفاده از این وسیله را برای کاهش فشار روی پا، توصیه می کند.
جراحی و شیوه های دیگر درمانی
اگر روش های مذکور موثر واقع نشد، پزشک موارد زیر را توصیه می کند:
تزریقات. تزریق دارو های استروئیدی در ناحیه ی دردناک می تواند درد را به طور موقت کاهش دهد. چندین تزریق ، باعث تضعیف فاشیای پلانتار و حتی پاره شدن آن می شود و به طور کلی توصیه نمی شود. به کمک عکس سونوگرافی و تزریق پلاسمای خود بیمار به ناحیه ی دردناک می توان بهبود بافت را تسریع کرد.
درمان ESWT. در این روش (شوک ویو اکستراکورپورال)، امواج مستقیما به ناحیه ی درد در پاشنه ی پا فرستاده می شود این روش معمولا برای موارد شدید خارپاشنه که به درمان های دیگر واکنش نشان نداده اند، استفاده می شود. برخی مطالعات اثر مثبت این روش را اثبات می کنند ولی هنوز همیشگی بودن نتیجه این درمان ثابت نشده است.
جراحی. تعداد اندکی از افراد با این مشکل، به عمل جراحی نیاز دارند تا فاشیا پلانتار را از پاشنه پا جدا کنند. این روش زمانی انجام پذیر می باشد که درد آنقدر شدید باشد که درمان های دیگر پاسخگو نباشند. در جراحی، با بی حسی موضعی شکاف کوچک یا بزرگی روی پا ایجاد می شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
برای کاهش درد خار پاشنه، اقدامات زیر می تواند کمک کننده باشد:
حفظ وزن مناسب. اضافه وزن می تواند فشار را بر فاشیای پلانتار افزایش دهد.
کفش های طبی. کفش مناسب با پاشنه ی متوسط، کفی ضخیم، و محافظ قوس پا می تواند موثر باشد. هیچگاه پابرهنه راه نروید.
عدم استفاده از کفش های نا مناسب ورزشی. کفش های خود را پیش از آن که به کف پا آسیب بزنند، عوض کنید.
ورزش دیگری انجام دهید. فعالیتی که به پا فشار وارد می کند، مانند دوندگی و پیاده روی را با ورزش هایی مانند شنا و دوچرخه سواری عوض کنید.
سرد نگه داشتن موضع. ۳ یا ۴ بار در طول روز و به مدت ۱۵ دقیقه، منطقه دردناک را سرد نگه دارید، این کار می تواند التهاب ناحیه مورد نظر را کاهش دهد.
کشش قوس های پا. تمرینات مخصوص کشش می تواند فاشیای پلانتار، زردپی آشیل و ماهیچه ها را تقویت کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
معمولاً در ابتدا به پزشک عمومی مراجعه می شود، وی در صورت صلاحدید بیمار را به پزشک متخصص ارجاع دهد.
آن چه می توانید انجام دهید
بهتر است فهرستی از موارد زیر را تهیه کنید.
علائم خود و زمان بروز آنها
اطلاعات شخصی از جمله سابقه ی پزشکی خانواده و فعالیت هایی که ممکن است منجر به بروز خار پاشنه شود.
تمامی داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف می کنید و مقدار آن ها.
سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید.
سوالاتی که بهتر است در مورد خارپاشنه از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
چه عواملی باعث این علائم شده است؟
علاوه بر عواملی که از بقیه محتمل تر می باشند، چه عوامل دیگری باعث بروز این مشکل می شود؟
چه آزمایش هایی باید انجام دهم؟
آیا مشکل من موقتی است و یا دائمی می باشد؟
بهترین روش درمانی چه می باشد؟
چه روش های دیگر درمانی را توصیه می کنید؟
چه کارهایی نباید انجام دهم؟
آیا لازم هست که به پزشک متخصص مراجعه کنم؟
آیا بروشور ها و یا مجله هایی با این محتوا در دسترس می باشد؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
علاوه بر این سوالات در پرسیدن سوالات دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسد:
آیا علائم در زمان خاصی رخ می دهند؟
اغلب اوقات از چه نوع کفشی استفاده می کنید؟
آیا دونده هستید و یا ورزشی می کنید که دوندگی در آن زیاد باشد؟
آیا شغلی دارید که باید فعالیت فیزیکی زیادی داشته باشد؟
آیا تا به حال بیماری دیگری در پاهای خود داشته اید؟
آیا غیر از پا، ناحیه دیگری نیز دردناک می باشد؟
چه مواردی باعث بهبودی علائم می شود؟
چه مواردی باعث بدتر شدن علائم می شود؟