نگاه کلی
خشکی دهان، به حالتی گفته می شود که در آن بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی شود.
خشکی دهان اغلب به دلیل ایجاد عارضه جانبی توسط برخی از داروها یا پیری یا در نتیجه پرتودرمانی جهت درمان سرطان ایجاد می شود.
درموارد کمتری ، خشکی دهان ناشی از بیماری ایجاد میشود که مستقیماً بر غدد بزاقی تأثیر دارد.
بزاق با خنثی سازی اسیدهای تولید شده توسط باکتری ها ، محدود کردن رشد باکتری ها و شستشوی ذرات غذا ، از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند. بزاق همچنین توانایی حس چشایی را افزایش می دهد و جویدن و بلعیدن را آسان می کند. علاوه بر این ، آنزیم های موجود در بزاق به هضم غذا کمک می کنند.
کاهش بزاق و خشکی دهان می تواند تأثیر عمده ای در سلامت عمومی و سلامت دندان ها و لثه ها و همچنین تاثیر در اشتها و لذت بردن از غذا دارد.
درمان خشکی دهان به علت آن بستگی دارد.
علائم
اگر بزاق کافی تولید نمی شود ، احتمالا همه یا بیشتر این علائم و نشانه ها را تجربه می کنید:
- خشکی یا احساس چسبندگی در دهان
- بزاق ضخیم و رشته ای
- بوی بد دهان
- مشکل جویدن ، گفتار و بلعیدن
- خشکی یا گلو درد و گرفتگی صدا
- زبان خشک یا شیاردار
- تغییر حس چشایی
- مشکلات استفاده از دندان مصنوعی
علاوه بر این ، خشکی دهان می تواند منجر به چسبیدن رژ لب به دندان شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم و نشانه های خشکی دهان به صورت مداوم مشاهده شد، با پزشک خود وقت تماس بگیرید.
علل بیماری
خشکی دهان زمانی ایجاد می شود که غدد بزاقی دهان بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان شما ایجاد نکنند. این غدد ممکن است به درستی کار نکنند:
خشکی دهان زمانی که غدد بزاقی دهان بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نکنند ایجاد می شود. این غدد ممکن است به علل زیر به درستی کار نکنند:
داروها: بسیاری از داروها، از جمله بسیاری از داروهایی که بدون نسخه تهیه می شوند، عارضه ی خشکی دهان ایجاد می کنند،برخی داروها احتمال بالاتری وجود دارد که مشکل ساز باشند مثل دارو هایی مانند: درمان افسردگی، فشار خون بالا و اضطراب و همچنین ضد حساسیت ها، ضداحتقان ها، ریلکس کننده های عضلات و داروهای ضد درد هستند.
افزایش سن: بسیاری از افراد مسن با افزایش سن خشکی دهان را تجربه می کنند. فاکتورهای دخیل در این موضوع شامل استفاده از داروهای خاص، تغییر در توانایی بدن برای پردازش دارو در بدن، تغذیه ی ناکافی و بیماری های طولانی مدت می باشد
درمان سرطان: داروهای شیمی درمانی می توانند ترکیب بزاق و مقدار تولیدی آن را تغییر دهند. این اتفاق می تواند موقتی باشد و جریان طبیعی بزاق بعد از تکمیل درمان باز می‌گردد. به علاوه پرتو درمانی سر و گردن می تواند به غدد بزاقی آسیب رسانده و باعث کاهش قابل توجه در تولید بزاق شود. این مشکل بسته به دوز پرتو و منطقه ی درمان، ممکن است موقتی یا دائمی باشد.
آسیب عصبی: آسیب یا جراحی که باعث ایجاد مشکل عصبی در ناحیه سر و گردن شود می تواند منجر به خشکی دهان شود.
سایر مشکلات سلامتی: دهان خشک می تواند به دلیل برخی بیماری های خاص از جمله دیابت، سکته مغزی، عفونت قارچی (برفک) در دهان یا بیماری آلزایمر یا به دلیل بیماری های خودایمنی مانند سندرم شوگرن یا ایدز باشد. خروپف کردن و خوابیدن با دهان باز نیز می توانند منجر به خشکی دهان شوند.
مصرف تنباکو و الکل: نوشیدن الکل و سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو می تواند علائم خشکی دهان را تشدید کند.
مصرف تفریحی مواد: مصرف مت آمفتامین میتواند منجر به خشکی شدید دهان و خرابی دندانها شود مانند بیماری که به آن "دهان مت"گفته می شود،ماری جوانا نیز میتواند از عوامل خشکی دهان باشد
عوارض بیماری
کمبود بزاق و خشکی دهان می توان منجر به:
- افزایش پلاک ، پوسیدگی دندان و بیماری لثه
- زخم های دهان
- عفونت قارچی در دهان (برفک)
- زخم یا شکاف پوست در گوشه های دهان ، یا ترک خوردن لب ها
- تغذیه نامناسب به علت مشکل در جویدن و بلعیدن
تشخیص
برای تعیین علت خشکی دهان ، پزشک سابقه پزشکی و تمام داروهای مصرفی از جمله داروهای بدون نسخه را بررسی کرده و دهان را معاینه می کند.
بعضی اوقات نیاز به آزمایش خون ، اسکن تصویربرداری از غدد بزاقی یا آزمایش هایی جهت برسی میزان بزاق تجویز میشود تا علت خشکی دهان مشخص شود.
اگر پزشک احتمالی مبنی بر خشکی دهان به علت سندرم شوگرن بدهد ، ممکن است نمونه کوچکی از سلول های غدد بزاقی لب به آزمایشگاه ارسال کند.
درمان
درمان این بیماری به علت آن بستگی دارد. پزشک یا دندانپزشک ممکن است:
- داروهایی که باعث خشکی دهان می شوند را تغییر دهید. اگر دلیل این کار داروهای بیمار باشد ، دوز را تنظیم کرده یا به بیمار داروی دیگری تجویز کرده که باعث خشکی دهان نشود.
- محصولاتی را برای مرطوب سازی دهان توصیه کند. این موارد می تواند شامل دهانشویه های بدون نسخه ، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده هایی جهت روانکاری دهان باشد.
دهان شویه هایی که برای خشکی دهان طراحی شده اند ، به خصوص آنهایی که دارای زایلیتول هستند ، در درمان موثر اند ، مانند دهان شویه دهان خشک بیوتن، که محافظت در برابر پوسیدگی دندان را نیز ارائه می دهند.
همچنین پزشک یا دندان پزشک می تواند:
- دارویی برای تحریک بزاق تجویز کند. پزشک برای تحریک تولید بزاق پیلوکارپین، سالاژن یا سویملین اوزاک تجویز کند.
- از دندان های خود محافظت کنید. برای جلوگیری از پوسیدگی ، دندانپزشک محلولی حاوی فلوراید پیشنهاد میدهد یا جهت کنترل پوسیدگی استفاده هفتگی از محلول کلرهگزیدین را توصیه کند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
علاوه بر توصیه های پزشکی، برخی اقدامات می تواند به کاهش علائم خشکی دهان کمک کند:
در طول روز جرعه جرعه آب بنوشید یا نوشیدنی های بدون شکر مصرف کرده و قطعات یخ در دهانتان بمکید.
آدامس های بدون قند بجوید یا آبنبات بدون شکر مصرف کنید، محصولاتی که زایلیتول دارند به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کنند.
با این حال ، در بعضی از افراد ، زایلیتول که اغلب در آدامس های بدون قند یا آب نبات های بدون قند یافت می شود ، در صورت مصرف زیاد باعث نفخ یا اسهال می شود.
- جایگزین های بزاق بدون نسخه را که حاوی زایلیتول یا هیدروکسی اتیل سلولز هستند استفاده کنید
- از طریق بینی نفس بکشید. اگر علتی باعث خروپف در شب میشود باید شناسایی شود
- شب با استفاده از مرطوب کننده رطوبت را به هوا اضافه کنید.
- لب های خود را مرطوب کنید تا مناطق خشک یا ترک خورده را تسکین دهید.
برخی محصولات شرایط را بدتر میکنند از مصرف این موارد خودداری کنید. که شامل:
- کافئین و الکل. این محصولات می توانند باعث خشکی و تحریک شوند. از دهان شویه حاوی الکل استفاده نکنید.
- تمام تنباکوها. از سیگار کشیدن یا جویدن توتون اجتناب کنید، زیرا محصولات دخانیات می توانند دهان را خشک کرده و تحریکاتی ایجاد کنند.
- آنتی هیستامین ها و ضد احتقان های بدون نسخه. این موارد می توانند خشکی دهان را بدتر کنند.
- غذاهای قندی ،اسیدی و آب نبات. این موارد احتمال پوسیدگی دندان را افزایش می دهد. همچنین از غذاهای پرادویه یا شور پرهیز کنید زیرا باعث تحریک می شوند.
بزاق برای حفظ سلامت دهان و دندان اهمیت دارد. انجام این مراحل برای محافظت از دندان ها به وضعیت خشکی دهان کمک می کند:
- با خمیر دندانهای حاوی فلوراید مسواک بزنید و دندانها را نخ دندان بکشید. با دندانپزشک درباره سودمند بودن استفاده از خمیردندان های حاوی فلوراید،بتادین یا ژل دندان جهت خنثی سازی اسید های باکتریایی مشورت کنید
- قبل از خواب از شستشوی فلوراید یا برس حاوی ژل فلوراید استفاده کنید.
- حداقل دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندان ها معاینه و پلاک برداشته شود تا از پوسیدگی دندان جلوگیری کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک جهت آمادگی برای زمان ویزیت پزشک آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
قبل از زمان ویزیت ، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم خود را بنویسید، حتی آن دسته که به نظر ربطی به بیماری ندارند.
- اطلاعات شخصی مهم، مانند استرسهای عمده یا تغییرات اخیر زندگی ، که ممکن است به خشکی دهان منجر شود
- نام و مقدار داروها ، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
- سوالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید
برخی از سؤالاتی که بهتر است درباره ی خشکی دهان از پزشک بپرسید عبارتند از:
- چه عواملی باعث خشکی دهان می شود؟
- دلایل احتمالی دیگر چیست؟
- آیا شرایط من موقتی است یا طولانی مدت؟
- بهترین اقدام چیست؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم. آیا این بیماری میتواند به آنها مربوط شود؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که لازم باشد آنها را انجام دهم؟
- آیا دارویی که تجویز می کنید جایگزین عمومی دارد؟
چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً چندین سوال می پرسد. آمادگی برای پاسخ به این سوالات موجب صرفه جویی دروقت خواهد شد. پزشک سوالاتی ممکن است بپرسد:
- علائم از چه زمانی آغاز شدند؟
- آیا علائم مداوم یا گاه به گاه بوده است؟
- آیا اخیراً شروع به مصرف داروی جدید کرده اید؟
- سیگار میکشید یا تنباکو مصرف میکنید؟
- چه مقدار الکل می نوشید؟
- آیا چیزی علائم را بهبود می بخشد یا جریان بزاق را تحریک می کند؟
- چه چیزی علائم را بدتر میکند؟