نگاه کلی
خشکی چشم یک عارضه رایج است و زمانی اتفاق می افتد که اشک ها قادر به روان کردن محیط داخلی چشم نیستند. کمبود اشک می تواند ناشی از دلایل متعدد باشد.برای مثال اگر چشم ها به اندازه کافی اشک تولید نکنند و یا اشک هایی با کیفیت پایین تولید کنند، خشکی چشم به وجود می آید.
خشکی چشم باعث بوجود آمدن احساسی ناخوشایندی و سوزش و تیر کشیدن ناحیه چشم می شود. خشکی چشم ممکن است که در موقعیت ها و شرایط مختلفی مانند،هنگام سوار شدن هواپیما، در یک اتاق با سیستم تهویه هوا، هنگام دوچرخه سواری یا پس از خیره شدن طولانی مدت به صفحه ی رایانه، تجربه شود.
درمان خشکی چشم، آسایش و راحتی را برایتان به ارمغان می آورد.درمان شامل تغییرات سبک زندگی و انواع قطره های چشمی می شود.
علائم
علائم و نشانه هایی که معمولاً هر دو چشم را تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از:
• احساس تیر کشیدن، سوزش و خراشیدگی در ناحیه چشم ها
• تشکیل مخاطی چسبناک در داخل یا اطراف چشم ها
• حساسیت به نور
• قرمزی چشم ها
• احساس می کنید که یک جسم خارجی در چشم هایتان فرو رفته است.
• به سختی می توانید از لنز استفاده کنید.
• به سختی می توانید در هنگام شب، رانندگی کنید.
• آبریزش چشم ها که واکنش بدن نسبت به عارضه خشکی چشم است.
• تاری دید یا خستگی چشم
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر شما علائم و نشانه های خشکی چشم مانند:قرمزی ، التهاب، خستگی و درد را به مدت طولانی داشتید، باید به پزشک مراجعه کنید. او می تواند مشخص کند که دلیل ایجاد این عارضه چه بوده است و در غیر این صورت، شما را به یک متخصص ارجاع خواهد داد.
علل بیماری
خشکی چشم می تواند ناشی از عدم وجود اشک کافی در داخل چشم ها باشد.اشک یک ترکیب پیچیده از آب، اسید های چرب یا موکوس ها هستند. این ترکیب به شفاف و صیقلی ماندن سطح چشم کمک می کند و چشم ها را در برابر عفونت حفظ خواهد کرد.
در بسیاری از افراد علت خشکی چشم، کم بودن اشک تولید شده توسط چشم و در سایر افراد افزایش تبخیر اشک تولید شده و عدم تعادل در ترکیب شیمیایی آن است.
کاهش تولید اشک
خشکی چشم زمانی اتفاق می افتد که چشم ها قادر به تولید اشک کافی نیستند.اصطلاح پزشکی این عارضه التهاب قرنیه و ملتحمه است. دلایل شایع کاهش تولید اشک عبارتند از:
• افزایش سن
• مبتلا بودن به یک سری بیماری های خاص مانند دیابت، روماتیسم مفصلی، سل پوستی، مرض پینه خوردگی پوست، سندرم شوگرن، بیماری های تیروئید و کمبود ویتامین آ
• مصرف یک سری از داروهای خاص مانند آنتی هیستامین ها، دکونژستانت ها(ضد احتقان ها)، داروهای جایگزینی هورمون، داروهای ضد افسردگی و داروهایی که برای فشار خون بالا، آکنه، جلوگیری از آبستنی و بیماری پارکینسون مصرف می شوند.
• جراحی های چشم که توسط لیزر انجام می شوند البته خشکی چشم ناشی از این جراحی ها، موقتی است.
• آسیب به غده های اشکی در اثر التهاب یا اشعه
افزایش تبخیر اشک
دلایل افزایش تبخیر اشک عبارتند از:
• وجود باد، دود سیگار و هوای خشک
• زمانی که بر روی کار خاصی مانند مطالعه، رانندگی و کار با کامپیوتر تمرکز کرده اید و در نتیجه بسیار کم مژه می زنید.
• وجود مشکلاتی در هنگام پلک زدن مانند اکتروپیون (اختلال ایجاد شده در پلک به طوری که پلک ضعیف شده و به سمت خارج، چرخیده باشد) و انتروپیون (اختلال پلک معمولاً پلک پایینی که در آن پلک به سمت داخل و به درون چشم می چرخد.)
عدم تعادل در ترکیب شیمیایی اشک
لایه اشک خود از ۳لایه اصلی تشکیل شده است:چربی، آب و موکوس.وجود اشکال در هر یک از این لایه ها منجر به خشکی چشم خواهد شد.برای مثال لایه چربی توسط غده های کوچک کنار پلک (غدد میبومیا) تولید می شود.این غده ها ممکن است که مسدود بشوند.انسداد غدد میبومیا بیشتر در افراد مبتلا به التهاب کناره ی پلک چشم(آماس پلک چشم)، روزاسه یا سایر بیماری های پوستی رایج است.
عوامل خطرساز(ریسک فاکتورها)
عواملی که باعث می شوند که افراد بیشتر در معرض خطر خشکی چشم قرار بگیرند عبارتند از:
• سن بالاتر از ۵۰.تولید اشک با افزایش سن، کاهش می یابد.خشکی چشم در افراد بالای ۵۰سال بیشتر شایع است.
• زن بودن.کمبود اشک در زنان نسبت به مردان شایع تر است. مخصوصاً در صورت تجربه کردن تغییرات هورمونی در دوران بارداری، استفاده از قرص های ضد بارداری یا یائسگی
• کمبود ویتامین آ در رژیم غذایی. جگر، هویج و کلم بروکلی منشاء این ویتامین هستند یا کمبود امگا۳ و اسید های که در مواد غذایی مانند ماهی، گردو و روغن های گیاهی یافت می شوند.
• استفاده از لنز های طبی.
عوارض بیماری
افرادی که مبتلا به خشکی چشم هستند، عوارض زیر را تجربه خواهند کرد:
• عفونت های چشمی. اشک ها از سطح چشم در برابر عفونت ها محافظت می کنند.بدون وجود اشک کافی خطر ابتلا به عفونت های چشمی افزایش خواهد یافت.
• تخریب سطح کره ی چشم.در صورت عدم درمان، خشکی شدید چشم منجر به عفونت های چشمی، سایش سطح قرنیه، زخم قرنیه و سایر مشکلات بینایی می شود.
• کاهش کیفیت زندگی.خشکی چشم می تواند مانع از انجام فعالیت های روزمره مانند مطالعه شود.
پیشگیری از بروز بیماری
در صورت ابتلا به خشکی چشم، به موقعیت هایی که باعث بوجود آمدن علائم این عارضه می شوند، توجه کنید.سپس کمتر خودتان را در این موقعیت ها قرار دهید. برای مثال:
• از دمیدن هوا در چشمان خود جلوگیری کنید.سعی کنید که چشم های تان در معرض مستقیم باد سشوار، بخاری ماشین، دستگاه تهویه هوا و پنکه قرار نگیرند.
• افزودن رطوبت به هوا.در فصل زمستان با استفاده از دستگاه بخور، می توان هوای خشک داخل منزل را مرطوب کرد.
• اطراف عینک آفتابی را کاملاً ببندید.یک سری از شیلد ها را می توانید به بالا و کناره های عینک آفتابی اضافه کنید تا جلوی ورود باد به چشم هایتان را بگیرد.شیلد ها را می توانید از همان جایی که عینک تان را می خرید، تهیه کنید.
• در حین انجام فعالیت های طولانی مدت، به چشم هایتان استراحت بدهید.اگر در حال مطالعه یا هر گونه فعالیت دیگری که مستلزم تمرکز بصری است، هستید، گهگاهی استراحت کنید.چشم هایتان را برای چند دقیقه ببندید یا برای چند دقیقه پشت سر هم مژه بزنید این امر به پخش شدن مساوی اشک بر روی هر دو چشم ،کمک می کند.
• نسبت به محیط اطرافتان، آگاه باشید. هوا در ارتفاعات، نواحی بیابانی و داخل هواپیماها، به شدت خشک است.زمانیکه در چنین محیط هایی هستید بارها و بارها برای به حداقل رساندن تبخیر اشک های خود، برای مدت کمی چشم هایتان را ببندید.
• صفحه رایانه را به گونه ای تنظیم کنید که پایین تر از سطح چشم هایتان قرار گیرد.اگر صفحه رایانه بالاتر از سطح چشم شما قرار بگیرد، برای دیدن آن باید چشم هایتان را بیشتر باز کنید.اما اگر صفحه رایانه پایین تر از چشم تان قرار بگیرد نیازی به باز کردن زیاد چشم نیست.این امر به کند شدن تبخیر اشک هنگام پلک زدن کمک خواهد کرد.
• سیگار کشیدن را متوقف کنید و در معرض دود سیگار نیز قرار نگیرید.اگر سیگاری هستید از پزشکتان بخواهید که استراتژی های ترک سیگار را به شما آموزش دهد و اگر سیگار نمی کشید از افرادی که در حال سیگار کشیدن هستند، دور بمانید. دود سیگار علائم خشکی چشم را تشدید می کند.
• به صورت منظم از اشک مصنوعی استفاده کنید.در صورت داشتن خشکی چشم مزمن از قطره های چشمی استفاده کنید.حتی زمانیکه احساس می کنید چشم هایتان مشکلی ندارند هم از آنها استفاده کنید زیرا این قطره ها محیط داخلی چشم را روان و مرطوب می کنند.
تشخیص
آزمایش ها و روش هایی که علت های خشکی چشم را تعیین می کنند عبارتند از:
• یک معاینه جامع از چشم.یک معاینه جامع از چشم که شامل سوابق کاملی از سلامت عمومی و سلامت چشم است،می تواند به پزشک کمک کند تا دلیل ایجاد خشکی چشم را متوجه شود.
• اندازه گیری حجم اشک.برای اندازه گیری مقدار اشک تولید شده توسط چشم، از تست اسچیرمر(اندازه گیری رطوبت داخلی چشم) استفاده می شود.برای انجام این آزمایش، نوارهایی از کاغذ بلاتینگ را در زیر پلک پایین قرار می دهند.پس از ۵دقیقه پزشک مقدار اشکی که بر روی نوار کاغذی قرار گرفته است را، اندازه گیری می کند.
• سنجیدن کیفیت اشک.در سایر آزمایش های دیگر از رنگ های مخصوص داخل قطره های چشمی برای تعیین وضعیت سطح چشم ها، استفاده می شود.پزشک در این روش به دنبال الگو های لکه بینی در قرنیه ها است و اینگونه مدت زمان لازم برای تبخیر شدن اشک را اندازه گیری می کند.
درمان
در اغلب افرادی که گاهی اوقات دچار خشکی چشم می شوند یا علائم خشکی چشم ملایم را دارند، استفاده منظم از قطره های چشمی(اشک مصنوعی) کافی است.اما اگر علائم مزمن و جدی تر بودند، بسته به آن عاملی که باعث ایجاد خشکی چشم شده، گزینه های درمانی مختلفی پیش رو است.
بعضی از درمان ها بر روی کنترل کردن یک عارضه یا فاکتوری که باعث ایجاد خشکی چشم شده است یا معکوس کردن اثر آن فاکتور، تمرکز دارند.سایر درمان ها می توانند کیفیت اشک را بهبود ببخشند یا مانع از تخلیه سریع اشک ها از چشم می شوند.
درمان علت اصلی خشکی چشم
در بعضی موارد درمان یک سری از مشکلات سلامتی دیگر می تواند بر بهبودی خشکی چشم نیز اثر بگذارد.برای مثال اگر استفاده از یک دارو موجب خشکی چشم شود، پزشک توصیه می کند که از یک داروی دیگر که فاقد اینگونه اثرات جانبی است، استفاده شود.اگر مبتلا به بیماری هایی پلکی مانند اکتروپیون باشید، پزشک شما را به یک جراح متخصص در زمینه جراحی پلاستیک پلک، ارجاع می دهد(جراحی چشم). یا اگر مبتلا به روماتیسم مفصلی هستید شما را به یک روماتولوژیست ارجاع می دهد.
داروها
داروهای تجویز شده برای درمان خشکی چشم عبارتند از:
• داروهایی که التهاب پلک را کاهش می دهند.التهاب گوشه کناری پلک می تواند باعث بشود که غدد چربی، نتوانند چربی تولید کنند و در نتیجه ساختار شیمیایی اشک نیز فاقد چربی خواهد بود. پزشک ممکن است که برای کاهش عفونت، آنتی بیوتیک تجویز کند.آنتی بیوتیک تجویز شده برای خشکی چشم معمولاً خوراکی است اگرچه بعضی از آنها بصورت قطره یا پماد نیز تجویز می شوند.
• قطره های چشمی برای کنترل التهاب قرنیه.التهاب سطح چشم (قرنیه) با قطره های چشمی تجویز شده ای که شامل داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی(سیکلوسپورین) یا کورتیکواستروئید ها می شوند. البته کورتیکواسترویید ها به دلیل ایجاد عوارض جانبی احتمالی، برای استفاده طولانی مدت توصیه نمی شوند
• اینسرت های چشمی که شبیه به اشک مصنوعی عمل می کنند.اگر علائم خشکی چشم متوسط یا شدید را دارید و اشک های مصنوعی هم نمی توانند کمک کننده باشند، راه حل درمانی دیگر، استفاده از یک اینسرت چشمی بسیار نازک است که شکلی شبیه به یک دانه شفاف برنج دارد. یک بار در روز، اینسرت هیدروکسی پروپلی سلولز را بین پلک پایینی و بالاییتان قرار دهید.اینسرت به آرامی شروع به حل شدن می کند و همزمان ماده ای را که در قطره های چشمی برای روان شدن داخل چشم بکار می رود، ترشح می کند.
• داروهای اشک آور.داروهایی که کولینرژیک نامیده می شوند(پیلوکارپین، سویم لاین) تولید اشک را افزایش می دهند.این داروها به شکل قرص، قطره های چشمی و ژل در دسترس هستند.تعریق شدید جزء اثرات جانبی این دارو است.
• قطره های چشمی با منشأ خون هر فرد.این دارو قطره سرم خون اتولوگ نامیده می شود.این دارو می تواند یک گزینه درمانی مناسب برای خشکی چشم شدید در شرایطی که این عارضه به سایر درمان ها پاسخ نمی دهد، باشد.برای ساختن این قطره، یک نمونه از خون شما پردازش می شود و گلبول های قرمزش برداشته و سپس با یک محلول نمکی ترکیب می شود.
سایر روش های درمانی
روش های زیر ممکن است که برای درمان خشکی چشم توصیه بشود:
• بستن مجرای اشکی برای جلوگیری از کاهش اشک.پزشک این درمان را برای جلوگیری از خروج سریع اشک از چشم، تجویز می کند.در این روش نیمی یا تمام مجرای اشکی که باعث تخلیه کامل اشک می شود مسدود می شود.پزشک مجراهای اشکی را با یک درپوش سیلیکونی بسیار نازک می بندد.این درپوش ها قابل برداشت نیز هستند.مسدود شدن مجراهای اشکی با گرما هم امکان پذیر است که یک راه حل دائمی تر است و میله حرارتی نامیده می شود.
• استفاده از لنزهای مخصوص.از پزشکتان درباره ی جدیدترین لنزهای طراحی شده برای عارضه خشکی چشم سوال کنید.
افراد مبتلا به خشکی چشم شدید ممکن است از انواعی از لنز های مخصوص که از سطح چشم محافظت می کنند و آن را مرطوب نگه می دارند، استفاده کنند.این لنزها، لنزهای اسکلرال یا بانداژی نامیده می شوند.
• رفع انسداد غدد چربی.استفاده روزانه از کمپرس گرم یا چشم بند می تواند به پاکسازی غدد چربی کمک کند.راه دیگر برای تخلیه این غدد، استفاده از دستگاه ضربان حرارتی است.اما هنوزمشخص نشده است که آیا این روش نسبت به کمپرس گرم مزیت های بیشتری دارد یا خیر.
• استفاده از نور درمانی و ماساژ دادن پلک ها.تکنیک نور پالس درمانی شدید و به دنبال آن ماساژ پلک ها، به افراد مبتلا به خشکی چشم شدید، کمک خواهد کرد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
با شست و شوی مکرر پلک ها و استفاده از قطره های چشمی یا سایر روان کننده های چشم، می توانید خشکی چشم را کنترل کنید.در صورت مزمن شدن این عارضه، همواره باید از قطره های چشمی حتی در صورت عدم مشکل در چشم هایتان، برای روان کردن چشم ها، استفاده کنید.
انتخاب و استفاده از داروهای بدون نسخه خشکی چشم
تعداد زیادی دارو های بدون نسخه برای خشکی چشم مانند قطره های چشمی(اشک مصنوعی)، ژل ها، اینسترت هایی از جنس ژل و پمادها. در دسترس عموم است.با پزشک درباره اینکه استفاده از کدامیک از این داروها برایتان مفید تر است، صحبت کنید.
اشک مصنوعی برای انواع خشکی چشم از خفیف تا شدید، مناسب است. بعضی از افراد باید چند نوبت در روز از قطره استفاده کنند ولی برای برخی دیگر همان یکبار در روز کافی است.
در صورت استفاده از داروهای بدون نسخه، موارد زیر را مورد توجه قرار دهید:
• قطره های دارای نگهدارنده و قطره های بدون نگهدارنده. به بعضی از قطره های چشمی برای افزایش ماندگاری، نگهدارنده، افزوده می شود.از قطره های دارای نگهدارنده، تا ۴بار در روز می توان استفاده کرد.اما استفاده از قطره های دارای نگهدارنده، می تواند باعث سوزش چشم شود.
قطره های چشمی فاقد نگهدارنده، در بسته هایی نگه داری می شوند که حاوی چندین ویال(ظروف شیشه ای کوچک) یکبار مصرف هستند.پس از استفاده از ویال ها، آن ها را دور بیندازید.اگر نیاز دارید که بیشتر از ۴بار در روز از قطره های چشمی استفاده کنید، قطره های فاقد نگهدارنده گزینه امن و مناسبی هستند.
• قطره ها و پمادها.پماد های روان کننده چشمی، چشم ها را می پوشانند و باعث تسکین طولانی مدت آن می شوند. اما به دلیل ضخیم تر بودن پماد ها نسبت به قطره های چشمی، آن ها می توانند باعث تاری و کدری دیدتان بشوند بنابراین بهتر است که از آنها در هنگامی که می خواهید بخوابید، استفاده کنید.اما قطره های چشمی در هر زمانی می توانند استفاده شوند و مشکلی در دیدتان بوجود نمی آورند.
• قطره های کاهش دهنده قرمزی چشم.بهتر است از مصرف زیاد این قطره برای درمان خشکی چشم اجتناب کنید زیرا استفاده طولانی مدت آن باعث تحریک چشم می شود.
برای جلوگیری از بوجود آمدن التهاب، پلک هایتان را شست و شو دهید.در افراد مبتلا به آماس چشم یا سایر عارضه های دیگری که باعث بوجود آمدن التهاب چشم می شوند، از ورود چربی به داخل چشم جلوگیری می شود.شست و شوی مکرر و ملایم چشم ها از بوجود آمدن این عارضه جلوگیری خواهد کرد.برای شست و شوی پلک ها:
• یک پارچه گرم را بر روی چشم هایتان قرار دهید.یک پارچه تمیز را با آب گرم مرطوب کنید و آنرا به مدت ۵ دقیقه بر روی چشم هایتان قرار دهید.زمانیکه پارچه سرد شد، دوباره آنرا با آب گرم خیس کنید.با ملایمت پارچه را به سراسر پلکتان(هم چنین در پایه مژه ها)بکشید تا مواد زائدی که بر روی آنها وجود دارد، از بین برود.
• از یک صابون ملایم برای شستن پلک ها استفاده کنید.از شامپو بچه یا سایر صابون های ملایم دیگر استفاده کنید.انگشت تمیزتان را به ماده تمیز کننده، آغشته کنید و به آرامی چشم بسته تان را در نزدیکی مژه ها،ماساژ دهید.سپس چشم هایتان را کاملاً بشویید.
چشم پزشک، انجام این کار را به صورت روزانه حتی زمانیکه بهبود پیدا کرده اید نیز، توصیه می کند.قطع این فرآیند موجب برگشت دوباره علائم خواهد شد.
درمان های جایگزین
مطالعات بیشتر همواره لازم است اما برخی از روش های طب جایگزین، می توانند به کاهش علائم خشکی چشم، کمک کنند.درباره فواید و ضرر های استفاده از این نوع درمان ها، با پزشک صحبت کنید.
• اسیدهای چرب.افزودن امگا۳ و اسید های چرب به برنامه غذایی که در مکمل ها و مواد غذایی مانند :روغن کتان،ماهی سالمون و ساردین وجود دارند، از بروز علائم و نشانه های خشکی چشم، جلوگیری خواهد کرد.
• قطره چشمی روغن کرچک.این قطره ها، با کاهش تبخیر اشک، علائم خشکی چشم را بهبود می بخشند.
• طب سوزنی.در بعضی از افراد علائم خشکی چشم پس از طب سوزنی، بهبود می یابد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در ابتدا به ملاقات پزشک خانوادگیتان بروید. ممکن است که او شما را به یک چشم پزشک ارجاع دهد.به دلیل محدود بودن زمان ملاقات، سعی کنید از زمانی که در اختیار دارید به بهترین نحو، استفاده کنید.
آن چه می توانید انجام دهید
• یادداشت کردن تمامی علائمی که تجربه کرده اید .که این علائم می توانند به دلایل مراجعه شما به پزشک نیز، ربطی نداشته باشد.
• یادداشت کردن اطلاعات کلیدی و شخصی.مانند تغییرات اخیر زندگی
• لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی تان تهیه کنید.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
برای عارضه خشکی چشم، سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید، عبارتند از:
• دلیل اصلی بوجود آمدن عارضه خشکی چشم من، چیست؟
• آیا دادن آزمایش خاصی، ضروری است؟
• آیا خشکی چشم من،بطور خود به خودی درمان می شود؟
• گزینه های درمانی من شامل چه مواردی هستند؟
• اثرات جانبی هر کدام از گزینه ها، چه هست؟
• من مبتلا به بیماری های دیگری نیز هستم آیا می توانم همه آنها را با یکدیگر کنترل کنم؟
• آیا داروی خاصی برای درمان این عارضه وجود دارد که آنرا تجویز کنید؟
• آیا بروشور یا سایر مطالب چاپ شده دیگری دارید که من همراه با خود ببرم؟
• آیا وبسایت خاصی را برای مطالعه بیشتر، توصیه می کنید؟
• آیا نیاز به مراجعه مجدد به پزشک هست؟
برای پرسیدن هر گونه سوال دیگری در حین ملاقاتتان با پزشک، تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک ممکن است که سوالات زیر را از شما بپرسد:
• آیا می توانید علائمتان را توصیف کنید؟
• آیا به یاد دارید که چه زمانی برای اولین بار، علائمتان را تجربه کرده اید؟
• آیا علائمتان به صورت مداوم وجود دارند یا گاه به گاهی پیش می آیند؟
• آیا شخصی از اعضای خانوادتان، به عارضه خشکی چشم مبتلا هست؟
• آیا تا به حال از قطره های چشمی بدون نسخه پزشک، استفاده کرده اید؟در صورت استفاده، آیا آنها تاثیر گزار بودند؟
• آیا علائمتان در صبح زود یا دیروقت، تشدید می شوند؟
• چه داروهایی مصرف می کنید؟
• آیا سر یا گردنتان در معرض تابش قرار گرفته اند؟
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
برای کم کردن علائم و نشانه ها در مدت زمانی که منتظر مراجعه به پزشک هستید می توانید از قطره های چشمی که نیاز به نسخه پزشک ندارند، استفاده کنید. از قطره های چشمی مانند اشک مصنوعی استفاده کنید و از قطره هایی که برای قرمزی چشم بکار می روند، استفاده نکنید زیرا باعث سوزش چشم می شود.