نگاه کلی
در بیماری زردی، پوست و چشم نوزاد تازه متولد شده، زرد رنگ می شود.زردی زمانی اتفاق می افتد که خون کودک حاوی مقدار بیش از حد بیلی روبین (رنگدانه زرد رنگ در گلبول های قرمز)باشد.
زردی یک عارضه رایج مخصوصاً در نوزادانی که قبل از هفته ۳۸ام بارداری، متولد می شوند و نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند هست.زردی معمولا ً به این دلیل اتفاق می افتد که کبد نوزاد به اندازه کافی بالغ نیست که بتواند از بیلی روبین موجود در جریان خون، خلاص شود. در بعضی از نوزادان وجود یک بیماری خاص، باعث بروز زردی می شود.
اغلب نوزادانی که از هفته ۳۵ام به بعد بارداری متولد می شوند، در صورت ابتلا به زردی نیاز به درمان خاصی نخواهند داشت. به ندرت این امکان وجود دارد که سطح بالا و غیرعادی بیلی روبین موجود در خون، نوزاد تازه متولد شده را در معرض خطر آسیب مغزی ،مخصوصاً اگر نوزاد در معرض خطر برخی از ریسک فکتور های بیماری زردی قرار داشته باشد، قرار دهد.
علائم
زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها(که نشانه اصلی زردی است) معمولاً بین روز دوم تا چهارم پس از تولّد، ظاهر خواهد شد. برای تشخیص اینکه آیا نوزاد مبتلا به زردی هست یا خیر، پیشانی یا بینی اش را به آرامی فشار دهید.اگر نوزادتان مبتلا به زردی نباشد، برای چند لحظه رنگ پوستش کمی روشن تر از رنگ طبیعی اش به نظر می رسد.
نوزادتان را در یک شرایط نوری مناسب، ترجیحاً در نور طبیعی روز،معاینه بکنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اکثر بیمارستان ها، قبل از ترخیص، بررسی می کنند که نوزاد مبتلا به زردی هست یا خیر.آکادمی اطفال آمریکا توصیه کرده است که تا زمانیکه نوزادان در بیمارستان بستری هستند حداقل هر ۸تا۱۲ ساعت یکبار در طی معاینات عمومی از نظر بیماری زردی نیز، معاینه شوند.
نوزاد شما باید بین روزهای سوم تا هفتم پس از تولّد،زمانیکه بیلی روبین در بالاترین سطح خود قرار دارد، برای عارضه زردی معاینه شود.اگر کودکتان زود تر از ۷۲ساعت پس از تولد مرخص شد، باید ۲روز پس از ترخیص برای معاینه مجدد زردی، به پزشک مراجعه کنید.
علائم زیر نشان دهنده زردی شدید و وجود بیلی روبین اضافی در خون هستند در صورت مشاهده آنها با پزشک تماس بگیرید:
• پوست نوزاد به شدت زرد رنگ می شود.
• پوست ناحیه شکم، بازو و پاها زرد رنگ به نظر می رسد.
• سفیدی چشم نوزاد زرد رنگ می شود.
• نوزادتان بی حال یا بیمار به نظر می رسد و به سختی از خواب بیدار می شود.
• به وزن نوزاد اضافه نمی شود یا نوزاد به مقدار خیلی کم غذا می خورد.
• نوزاد بیش از حد گریه می کند.
• علائم و نشانه های دیگری در نوزاد به وجود آمده است که شما را نگران می کند.
علل بیماری
بیلی روبین اضافی دلیل اصلی بروز زردی است. بیلی روبین که مسئول ایجاد رنگ زرد در بیماری زردی است، یک نوع رنگدانه طبیعی است که از تجزیه گلبول های قرمز بوجود می آید.
نوزادان تازه متولد شده، به دلیل اینکه در بدنشان در روزهای ابتدایی زندگی، به مقدار خیلی زیادی گلبول قرمز تولید می شود و این گلبول ها نیز با سرعت بالایی در حال تجزیه شدن هستند، بیشتر از افراد بزرگسال بیلی روبین تولید می کنند.به طور طبیعی کبد، بیلی روبین موجود در جریان خون را تجزیه می کند و آن را به داخل مجرای روده ترشح می کند.کبد یک نوزاد تازه متولد شده نابالغ است و نمی تواند بیلی روبین را به مقدار کافی و با سرعت مناسب، تجزیه کند در نتیجه بیلی روبین به مقدار اضافه تولید خواهد شد.زردی که در نتیجه این شرایط در بدن نوزاد تازه متولد شده ایجاد می شود، زردی فیزیولوژی نامیده می شود و معمولاً در روز دوّم یا سوّم پس از تولّد بروز می کند.
سایر عوامل
زردی می تواند ناشی از وجود یک بیماری خاص در نوزادان باشد.این نوع زردی دیر تر یا زود تر از نوع رایج آن، ظاهر خواهد شد. بیماری ها و عوارضی که موجب زردی می شوند عبارتند از:
• خونریزی داخلی(خون ریزش)
• وجودعفونت در خون نوزاد
• سایر عفونت های ویروسی یا باکتریایی
• ناسازگاری بین خون مادر و خون نوزاد
• اختلال در عملکرد کبد
• انسداد صفراوی، عارضه ای است که در آن مجرای صفراوی نوزاد مسدود می شود یا آسیب می بیند.
• کمبود آنزیم
• وجود یک عارضه غیرعادی در گلبول های قرمز خون که باعث افزایش سرعت تجزیه آنها می شود.
عوامل خطرساز(ریسک فاکتورها)
عوامل خطرساز بیماری زردی خصوصاً زردی شدید که می تواند عوارضی ایجاد کند عبارتند از:
• زایمان زودرس.نوزادی که قبل از هفته ۳۸ام بارداری متولد شود، به اندازه نوزادی که سر موعد به دنیا آمده است، قادر به پردازش بیلی روبین نخواهد بود.نوزادان زودرس مقدار غذای کمتری می خورند و دفع مدفوع کمتری نیر دارند در نتیجه بیلی روبین کمتری از طریق مدفوع دفع خواهد شد.
• کبودی قابل توجه در هنگام تولّد. به دلیل تجزیه بیش از اندازه گلبول های قرمز، بعضی از نوزادان در حین زایمان دچار کبودی می شوند.
• گروه خونی.در صورت متفاوت بودن گروه خونی مادر و فرزندش ممکن است که کودک از طریق جفت آنتی بادی هایی را دریافت کند که باعث تجزیه سریع گلبول های قرمز می شوند.
• تغذیه از طریق شیر مادر. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند ولی در خوردن شیر و گرفتن مواد مغذی از آن مشکل دارند، در معرض خطر ابتلا به زردی هستند.کم آبی یا مصرف کم کالری هم می تواند یکی از دلایل ایجاد زردی باشد.اگرچه به دلیل فواید تغذیه از شیر مادر، کارشناسان هنوز استفاده از آن را توصیه می کنند.مطمئن شوید که نوزادتان به اندازه کافی شیر می خورد و مقدار مایعات کافی به بدنش می رسد.
• نژاد.مطالعات نشان داده است که نوزادانی از تبار آسیای شرقی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زردی قرار دارند.
عوارض بیماری
سطح بالای بیلی روبین علاوه بر ایجاد زردی، در صورت عدم درمان، عوارض جدی دیگری نیز بوجود خواهد آورد.
آسیب مغزی ناشی از بیلی روبین حاد
بیلی روبین برای سلول های مغزی، سمی است.در صورت تشدید زردی، بیلی روبین به داخل مغز نفوذ می کند که این عارضه آسیب مغزی ناشی از بیلی روبین حاد نام دارد.درمان سریع از آسیب پایدار و قابل توجه جلوگیری خواهد کرد.
نشانه های آسیب مغزی ناشی از بیلی روبین حاد در نوزادان مبتلا به زردی عبارتند از:
• بی حالی
• وجود مشکلاتی در هنگام بیدارشدن از خواب
• گریه با صدای بسیار بلند
• ضعیف شدن قدرت مکیدن و خوردن
• قوس دادن کمر و گردن و بدن
• تب
کرنیکتروس(حالتی همراه با نشانه های عصبی و زیاد بودن بیلی روبین موجود در خون)
کرنیکتروس سندرمی است که در صورت وجود آسیب مغزی ناشی از بیلی روبین حاد، بوجود می آید و باعث آسیب دائمی مغز می شود.کرنیکتروس منجر به موارد زیر می شود:
• ایجاد حرکات غیرارادی و غیر قابل کنترل(فلج مغزی آتاتوئید)
• نگاه دائمی به سمت بالا
• از دست دادن شنوایی
• توسعه نامناسب مینای دندان
پیشگیری از بروز بیماری
بهترین راه پیشگیری از زردی، تغذیه مناسب است.نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند در روزهای ابتدایی زندگی باید ۸ تا۱۲ نوبت در روز، تغذیه شوند و نوزادانی که شیر خشک مصرف می کنند در هفته اول زندگی هر دو یا سه ساعت یکبار، به اندازه یک یا دو نوبت(حدود ۳۰ تا ۶۰ میلی لیتر) باید تغذیه شوند.
تشخیص
پزشک از روی ظاهر نوزاد، زردی را تشخیص می دهد اگرچه اندازه گیری سطح بیلی روبین موجود در خون، یک امر ضروری است. سطح بیلی روبین(شدت زردی) دوره درمان را تعیین خواهد کرد.آزمایش های زیر برای تشخیص و اندازه گیری بیلی روبین بکار می روند:
• معاینه فیزیکی
• تست آزمایشگاهی از نمونه خون نوزاد
• آزمایش از راه پوست. با کمک دستگاهی که بیلی روبینومتر پوستی نامیده می شود یک نور مخصوص به پوست می تابانند و اینگونه مقدار بیلی روبین موجود در خون را اندازه گیری می کنند.
پزشک ممکن است که تشخیص دهد که دلیل ایجاد زردی وجود یک عارضه دیگر در بدن نوزاد است بنابراین دادن تعداد بیشتری آزمایش های خون و ادرار را توصیه کند.
درمان
زردی خفیف اغلب به صورت خود به خودی در طی ۲ یا ۳ هفته از بین خواهد رفت اما برای زردی شدید نوزاد نیاز دارد تا مدت طولانی تری در بخش نوزادان بیمارستان بستری باشد.
درمان هایی که از آنها برای کاهش سطح بیلی روبین در خون نوزادان استفاده می شوند عبارتند از:
• افزایش مصرف مواد غذایی.برای جلوگیری از، از دست دادن وزن، بنا بر توصیه پزشک، نوزاد باید به کرّات و به مقدار زیاد تغذیه شود و یا از مکمل استفاده کند تا پزشک مطمئن شود که مواد غذایی به مقدار کافی به بدنش می رسد.
• نور درمانی.نوزاد را در زیر یک لامپ مخصوص که نوری در طیف رنگ های آبی و سبز ساطع می کند، قرار می دهند.نور شکل و ساختار مولکول های بیلی روبین را تغییر می دهد بطوریکه بیلی روبین از ادرار و مدفوع دفع شود.در طول درمان، نوزاد باید فقط یک قنداق بپوشد و از یک چشم بند محافظ چشم نیز استفاده کند. استفاده از پد ساطع کننده نور و تشک نیز، باعث تکمیل فرایند درمان می شود.
• ایمنوگلوبولین های داخل سیاهرگی.زردی ممکن است به دلیل وجود تفاوت بین گروه خونی مادر و فرزند ایجاد شود.این وضعیت منجر به انتقال آنتی بادی از مادر به فرزند و در نهایت پارگی سریع گلبول های قرمز نوزاد خواهد شد. تزریق داخل وریدی ایمنوگلوبولین ها( پروتئینی خونی که سطح آنتی بادی ها را کاهش می دهند) زردی را کاهش می دهد و نیاز به انتقال مجدد خون را کم می کند اما نتایج حاصل از این روش، همیشه قطعی نیستند.
• انتقال خون.زمانی که زردی بسیار شدید باشد و نوزاد به سایر درمان ها، پاسخ ندهد، به ندرت ممکن است که از روش انتقال خون، استفاده شود که این روش شامل برداشت مکرر مقدار کمی خون و جایگزینی آن با خون اهدایی است.در این روش بیلی روبین و آنتی بادی های مادر را رقیق می کنند.این روش در نوزادانی که در بخش مراقبت های ویژه بستری هستند، انجام می شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
در صورت شدید نبودن زردی، ایجاد تغییر در عادات غذایی (تحت نظر پزشک)، سطح بیلی روبین موجود در خون را کاهش می دهد.اگر نگرانی تان از این بابت است که کودکتان چه مقدار و هر چند وقت یکبار، باید تغذیه شود یا در شیر دادن به او مشکلی دارید،با پزشک مشورت کنید.
موارد زیر ممکن است که زردی را کاهش دهد:
• تغذیه مکرر.تغذیه مکرر باعث می شود که مقدار شیر کافی به بدن نوزاد برسد و دفع مدفوع او نیز بیشتر شود و در نتیجه مقدار بیلی روبین بیشتری، از طریق مدفوع دفع شود. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، در روزهای اولیه زندگی باید ۸تا۱۲ نوبت در روز، تغذیه شوند و نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می کنند، در هفته اول زندگی هر ۲یا ۳ساعت یکبار به اندازه یک یا نوبت(حدود ۳۰تا۶۰ میلی لیتر) باید تغذیه شوند.
• تغذیه مکمل. اگر نوزاد در خوردن شیر مادر مشکل دارد، در حال از دست دادن وزن است و یا دچار کم آبی شده است، پزشک دادن شیرخشک را(برای تکمیل و جایگزینی شیر مادر) توصیه خواهد کرد. در بعضی موارد ممکن است که پزشک فقط برای چند روز دادن شیرخشک را توصیه کند و سپس نوزاد دوباره باید از شیر مادر، تغذیه کند.درباره این مسئله که چه نوع تغذیه ای برای نوزاد شما مناسب تر است، با پزشک فرزندتان مشورت کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در روزهای سوّم تا هفتم پس از تولّد، مقدار بیلی روبین به بالاترین سطح خود در خون خواهد رسید.بنابر این معاینه کردن نوزاد از نظر زردی، در این دوران از اهمیت بالایی برخوردار است.
در هنگام ترخیص نوزاد از بیمارستان، پزشک یا پرستار، نوزاد را معاینه می کند و با توجه به علائم زیر متوجه وجود یا عدم وجود زردی در او خواهد شد:
• مقدار بیلی روبین موجود در جریان خون نوزاد چقدر است؟
• آیا نوزاد زود تر از موعد مقرر به دنیا آمده است؟
• تغذیه نوزاد به چه صورت است؟
• نوزاد چند روزه است؟
• آیا نوزاد هنگام به دنیا آمدن، دچار کبودی بوده است؟
• آیا خواهر یا برادر نوزاد، در دوران نوزادیشان مبتلا به زردی شدید بوده اند؟
مراجعه مجدد به پزشک
در صورت وجود عوامل خطرساز، پزشک توصیه می کند که یک یا دو روز پس از ترخیص نوزاد از بیمارستان، دوباره برای ویزیت مجدد به بیمارستان مراجعه کنید.
در هنگام مراجعه مجدد به پزشک، برای پاسخ دادن به سوالات زیر آماده باشید:
• کیفیت تغذیه نوزادتان به چه صورت است؟
• نوزاد از شیر مادر تغذیه می شود یا از شیر خشک؟
• نوزاد هر چند وقت یکبارتغذیه می شود؟
• نوزادتان هر چند وقت یکبار پوشکش را خیس می کند؟
• نوزادتان هر چند وقت یکبار مدفوع می کند؟
• آیا برای غذا خوردن راحت از خواب بر می خیزد؟
• آیا نوزادتان ظاهری ضعیف یا بیمار دارد؟
• آیا متوجه تغییری رنگی در پوست یا چشم نوزادتان شده اید؟
• در صورت ابتلا نوزادتان به زردی، رنگ زرد فقط در صورتش نمایان است یا به سایر قسمت های دیگر بدنش هم سرایت کرده است؟
• آیا دمای بدن نوزادتان، ثابت است؟
در ویزیت مجدد، سوالات زیر را از پزشک بپرسید:
• آیا زردی فرزند من شدید است؟
• علت ایجاد زردی چه بوده است؟
• کودک من چه آزمایش هایی را باید بدهد؟
• ایا فرزند من باید درمان خاصی را برای بیماری زردی شروع کند؟
• ایا باید فرزندم را از بیمارستان مرخص کنم؟
• آیا زردی فرزند من، شدید است؟
• آیا باید دوباره کودکم را در بیمارستان، بستری کنم؟
• آیا کودک من دوباره باید ویزیت شود؟
• تغذیه کودکم را با همان روش قبلی ادامه دهم؟
• آیا بروشوری درباره بیماری زردی و تغذیه مناسب نوزادان در این دوره، دارید؟