نگاه کلی
ناتوانی ضربان ساز طبیعی قلب (گره سینوسی) در ایجاد ضربان قلب مناسب برای نیازهای بدن، سندرم سینوس بیمار نامیده می شود. این عارضه باعث نامنظم شدن ریتم قلب (آریتمی) نیز خواهد شد. سندرم سینوس بیمار به عنوان اختلال عملکرد گره سینوسی یا بیماری گره سینوسی شناخته می شود.
گره سینوسی، ناحیه ای از سلول های تخصصی در دهلیز سمت راست بالای قلب می باشد. این ناحیه ضربان قلب را کنترل کرده و معمولاً یک سرعت ثابت از تکانه های الکتریکی ایجاد می کند که این سرعت بسته به فعالیت، احساسات، استراحت و سایر عوامل تغییر خواهد کرد.
سیگنال‌های الکتریکی در سندرم سینوس بیمار، سرعتی غیرعادی می‌گیرند و درنتیجه ضربان قلب نیز یا خیلی سریع یا خیلی آهسته و یا با مکث های طولانی - یا ترکیبی متناوب از این مشکلات ریتمیک – همراه می شود. سندرم سینوس بیمار، عارضه ای نسبتاً نادر است اما خطر ابتلا به آن با افزایش سن افزایش خواهد یافت.
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم سینوس بیمار در نهایت به استفاده از دستگاه ضربان ساز که قلب را در یک ریتم منظم نگه دارد، نیاز پیدا خواهند کرد.
علائم
بیشتر افراد مبتلا به سندرم سینوس بیمار، علائم کمی دارند یا حتی هیچ گونه علائمی را تجربه نخواهند کرد. علائم موجود نیز ممکن است خفیف و گاه به گاه باشند بنابراین تشخیص آنها در ابتدا دشوار می باشد.
علائم و نشانه های سندرم سینوس بیمار عبارتند از:
- خستگی
- سرگیجه یا سبکی سر
- غش کردن
- تنگی نفس
- داشتن درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- گیجی
- ضربان کندتر از حد طبیعی (برادی کاردی)
- ضربان قلب تند (تپش قلب)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
درصورت داشتن علائم سندرم سینوس بیمار، به پزشک مراجعه نمایید. بسیاری از بیماری ها نیز می توانند این عارضه را ایجاد کنند، بنابراین تشخیص به موقع و دقیق بسیار حائز اهمیت می باشد.
اگر در قفسه سینه، درد جدید یا غیرقابل توضیحی دارید و یا احساس می کنید که مشکوک به حمله قلبی هستید، به دنبال امدادهای فوری پزشکی باشید.
علل بیماری
قلب از چهار حفره تشکیل شده است - دو حفره بالایی، دهلیز و دو حفره پایینی، بطن نامیده می شوند. ریتم قلب معمولاً توسط گره سینوسی، ناحیه ای از سلول های تخصصی در اتاقک فوقانی قلب راست (دهلیز)، کنترل می شود.
این ضربان ساز طبیعی، سیگنال های الکتریکی تولید کرده که هر ضربان قلب را تحریک می کند. سیگنال‌های الکتریکی گره سینوسی، از دهلیزها به بطن‌ها می‌رسند و باعث انقباض آنها و پمپاژ خون به ریه‌ها و بدن می‌شوند.
گره سینوسی در افراد مبتلا به سندرم سینوسی بیمار، به درستی عمل نکرده و درنتیجه باعث می شود تا ضربان قلب این افراد یا خیلی کند (برادی کاردی) یا خیلی سریع (تاکی کاردی) و یا نامنظم باشند.
مشکلات گره سینوسی عبارتنند از:
برادی کاردی سینوسی. گره سینوسی با سرعت کمتری نسبت به حالت عادی، بار الکتریکی تولید می کند.
ایست سینوس. سیگنال‌های گره سینوسی، مکث کرده و این گونه باعث متوقف شدن ضربان قلب خواهند شد.
بلوک خروجی سینوسی دهلیزی. سیگنال‌های حفره‌های فوقانی قلب، کند یا مسدود می‌شوند و این گونه باعث توقف یا از بین رفتن ضربان قلب می‌شوند.
ناتوانی کرونوتروپیک. ضربان قلب در حالت استراحت، طبیعی است و با انجام فعالیت های بدنی افزایش نمی یابد.
سندرم برادی کاردی تاکی کاردی. ضربان قلب به طور متناوب بین ریتم های غیرطبیعی آهسته و سریع، معمولاً با مکث طولانی (آسیستول) بین ضربان ها، تغییر می کنند.
چه مواردی باعث می‌شوند که گره سینوسی اشتباه عمل کنند؟
ناهنجاری های گره سینوسی ناشی از موارد زیر می باشند:
- فرسایش و پارگی بافت های قلب همراه با افزایش سن
- بیماری قلبی
- بیماری های التهابی تأثیرگذار بر قلب
- آسیب به گره سینوسی یا اسکار ناشی از جراحی قلب
- داروهایی برای درمان فشار خون بالا از جمله مسدود کننده های کانال کلسیم و مسدود کننده های بتا
- داروهایی برای درمان ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
- برخی از داروهای بیماری آلزایمر
- بیماری های عصبی عضلانی مانند دیستروفی عضلانی
- آپنه انسدادی خواب
- جهش های ژنتیکی نادر
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
سندرم سینوس بیمار در هر سنی می تواند رخ دهد اما در افراد ۷۰ سال به بالا، شایع تر است. عوامل خطرساز شایع بیماری قلبی که خطر ابتلا به سندرم سینوس بیمار را افزایش می دهند عبارتند از:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- اضافه وزن
- ورزش نکردن
عوارض بیماری
هنگامی که ضربان ساز طبیعی قلب به درستی کار نکند، قلب نیز نمی تواند عملکرد مناسبی داشته باشد و درنتیجه این امر، منجر به موارد زیر خواهد شد:
- فیبریلاسیون دهلیزی، ریتم آشفته حفره های فوقانی قلب
- نارسایی قلبی
- سکته
- ایست قلبی
تشخیص
پزشک در ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و در مورد علائم و سابقه پزشکی تان از شما سؤالاتی خواهد پرسید.
علائم سندرم سینوس بیمار - مانند سرگیجه، تنگی نفس و غش کردن- تنها زمانی رخ می دهند که قلب به طور غیر طبیعی بتپد. بنابراین ممکن است در زمان ملاقات با پزشک، علائمی نداشته باشید.
پزشک برای تعیین اینکه آیا علائم شما مربوط به مشکلات گره سینوسی و عملکرد قلب است یا خیر، انجام آزمایش های زیر را توصیه می کند:
الکتروکاردیوگرام (ECG). در طول این آزمایش، حسگرها (الکترودها) به قفسه سینه و پاهای فرد بیمار، متصل شده تا سیگنال های الکتریکی که از قلب او عبور می کنند را ثبت نمایند. این آزمایش، الگوهایی که نشان دهنده سندرم سینوس بیمار است از جمله ضربان قلب سریع، ضربان قلب آهسته یا مکث طولانی در ضربان قلب پس از ضربان قلب سریع را نشان خواهد داد.
مانیتور هولتر. این دستگاه، نوعی دستگاه ECG قابل حمل می باشد که در جیب، یک کیسه روی کمربند یا شانه فرد بیمار حمل می شود. مانیتور هولتر به طور خودکار فعالیت قلب را به مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت ثبت می کند که این ویژگی به پزشک، اطلاعات گسترده ای درمورد ریتم قلب فرد بیمار خواهد داد. همچنین ممکن است که از شما خواسته شود تا علائم خود را یادداشت کنید.
ضبط کننده رویداد. این نوار قلب قابل حمل که می تواند تا یک ماه نیز مورد استفاده قرار گیرد، به پزشکان این امکان را می دهد تا بتوانند علائم و ریتم قلب را با یکدیگر مرتبط کنند. بیمار برای استفاده از این دستگاه می بایست هنگامی که علائم را احساس می کند، یک دکمه را فشار دهد و سپس دستگاه شروع به کار می کند.
سایر مانیتورها. برخی از وسایل شخصی مانند ساعت های هوشمند، مانیتورینگ الکتروکاردیوگرام را ارائه می دهند. از پزشک خود بپرسید که آیا این گزینه برای شما مناسب هست یا خیر.
ایمپلنت حلقه ضبط کننده. این دستگاه، نوعی دستگاه ECG کوچک است که درست در زیر پوست قفسه سینه فرد بیمار برای نظارت مداوم و طولانی مدت بر فعالیت الکتریکی قلب مخصوصاً درصورت وجود علائم نادر، قرار داده می شود.
تست الکتروفیزیولوژیک
این آزمایش به ندرت برای غربالگری سندرم سینوس بیمار استفاده می شود. با این حال در برخی از موارد، می تواند به بررسی عملکرد گره سینوسی و همچنین سایر خواص الکتریکی قلب فرد بیمار نیز کمک کند.
پزشک در طول این آزمایش، لوله‌های نازک و انعطاف‌پذیر (کاتترها) که دارای الکترودهایی در نوک خود هستند را از طریق رگ‌های خونی فرد بیمار به نقاط مختلف در امتداد مسیرهای الکتریکی در قلب او، قرار می دهد. هنگامی که الکترودها در جای خود قرار می گیرند، می توانند دقیقاً از گسترش تکانه های الکتریکی در طول هر ضربان، نقشه برداری کنند و این گونه منبع مشکلات ریتم قلب را شناسایی کنند.
درمان
اهداف اولیه درمان، کاهش یا حذف علائم و سپس مدیریت و درمان سایر بیماری هایی که ممکن است در ایجاد سندرم سینوس بیمار نقش داشته باشند، می باشد. درصورتی که فرد بیمار علائمی نداشته باشد، پزشک، معاینات برنامه ریزی شده منظمی را برای نظارت بر وضعیت او توصیه خواهد کرد. درمان در بیشتر افرادی که علائمی را تجربه می کنند، ایمپلنت یک ضربان ساز الکترونیکی است. اما درصورت خفیف یا نادر بودن علائم، استفاده از ضربان ساز به نتایج آزمایش های ECG، سلامت کلی فرد بیمار و خطر مشکلات جدی تر، بستگی دارد.
تغییرات دارویی
پزشک احتمالاً داروهای فعلی فرد بیمار از جمله برخی از داروهای مصرفی برای درمان فشار خون بالا یا بیماری قلبی را مورد بررسی خواهد داد تا متوجه شود که آیا ممکن است، در عملکرد گره سینوسی آن تداخلی داشته باشند یا خیر. درصورت تداخل این داروها با داروهای مصرفی فرد، پزشک داروها را تنظیم کرده و یا داروهای جایگزین را تجویز خواهد کرد.
دستگاه ضربان ساز قلب (پیس میکر)
بیشتر افراد مبتلا به سندرم سینوس بیمار در نهایت به استفاده از یک ضربان ساز مصنوعی دائمی برای حفظ ضربان قلب منظم، نیاز پیدا خواهند کرد. این دستگاه الکترونیکی کوچک در طی یک عمل جراحی جزئی، در زیر پوست نزدیک استخوان ترقوه، قرار داده می شود. دستگاه ضربان ساز به گونه ای برنامه ریزی شده است که قلب فرد بیمار را در صورت نیاز تحریک کند تا ضربان طبیعی آن حفظ شود.
نوع دستگاه ضربان ساز مورد نیاز به نوع نامنظمی ریتم قلب فرد بیمار، بستگی دارد. برخی از آریتمی های قلبی را می توان با یک ضربان ساز تک حفره ای که تنها از یک لید در دهلیز راست برای تنظیم ضربان قلب استفاده می کند، درمان کرد. با این حال، بیشتر افراد مبتلا به سندرم سینوس بیمار از ضربان سازهای دو حفره ای، استفاده می کنند. در دستگاه ضربان سازدو حفره ای، از یک لید در دهلیز راست حفره های فوقانی و یک لید در بطن راست حفره های تحتانی استفاده می شود.
فرد بیمار پس از بهبودی جراحی ایمپلنت ضربان ساز، می تواند فعالیت های عادی یا تقریباً عادی خود را مجدداً از سر گیرد. خطر عوارضی مانند تورم یا عفونت در ناحیه ای که تحت جراحی قرار گرفته است، اندک می باشد.
درمان های تکمیلی در ضربان قلب سریع
اگر به عنوان بخشی از سندرم سینوس بیمار، ضربان قلب سریع دارید، ممکن است برای کنترل این ریتم‌ها به درمان های بیشتری از جمله موارد زیر، نیاز پیدا کنید:
داروها. چنان چه از دستگاه ضربان‌ساز استفاده می کنید ولی همچنان ضربان قلب بسیار سریعی دارید، پزشک ممکن است داروهایی را برای جلوگیری یا کند کردن این ریتم‌های سریع، تجویز کند. همچنین درصورت داشتن فیبریلاسیون دهلیزی یا سایر ریتم های غیرطبیعی قلب که خطر سکته را افزایش می دهند، ممکن است به داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (کومادین، جانتوون)، دابیگاتران (پراداکسا) یا سایر داروهای مشابه نیاز پیدا کید.
ابلیشن(فرسایش) گره AV. این روش می‌تواند ریتم‌های سریع قلب را در افراد دارای دستگاه ضربان‌ساز، کنترل کند. در این روش، انرژی فرکانس رادیویی از طریق یک لوله بلند و نازک (کاتتر) برای تخریب (از بین بردن) بافت اطراف گره دهلیزی بطنی (AV) بین دهلیز و بطن، اعمال می شود و این کار مانع از رسیدن ریتم سریع قلب به بطن و ایجاد مشکل خواهد شد.
ابلیشن قلب برای فیبریلاسیون دهلیزی. این روش مشابه فرسایش گره AV است. با این حال در این مورد، فرسایش بافت های قلب که می تواند منجر به فیبریلاسیون دهلیزی شود، مدّ نظر می باشد. ابلیشن قلب برای فیبریلاسیون دهلیزی نه تنها از رسیدن فیبریلاسیون دهلیزی به بطن ها جلوگیری کرده بلکه آن را از بین می برد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
موارد زیر لزوماً از ابتلا به سندرم سینوس بیمار پیشگیری نمی کنند اما می توانند سلامت قلب را تا حد امکان حفظ نمایند و خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را نیز کاهش دهند:
ورزش کردن و داشتن رژیم غذایی سالم. با انجام ورزش منظم یک سبک زندگی سالم برای قلب خود خواهید داشت. رژیم غذایی سالم حاوی مقادیر فراوانی از سبزیجات غیر نشاسته ای، میوه ها و غلات کامل و سهم متوسطی از ماهی، گوشت بدون چربی، مرغ و لبنیات می باشد.
حفظ کردن وزن سالم. اضافه وزن، خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می دهد، بنابراین از پزشک خود بپرسید که وزن هدف شما می بایست چقدر باشد.
مراقب فشار خون و کلسترول خود باشید. سعی کنید تا تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کرده و داروهای تجویز شده برای اصلاح فشار خون بالا (فشار خون بالا) یا کلسترول بالا را مصرف کنید.
سیگار نکشید. اگر سیگار می‌کشید و نمی‌توانید به تنهایی آن را ترک کنید، با پزشک خود در مورد استراتژی‌ها یا برنامه‌هایی که به شما در ترک عادت سیگار کمک می‌کنند، صحبت کنید.
درصورت مصرف نوشیدنی های الکل دار، این کار را در حد اعتدال انجام دهید. در برخی از شرایط به بیماران توصیه می شود که کاملاً از مصرف نوشیدنی های الکل دار خودداری نمایند. در صورتی که نمی توانید مصرف الکل خود را کنترل کنید، با پزشک تان در مورد برنامه ای برای ترک نوشیدنی های الکل دار و مدیریت سایر رفتارهای مرتبط با مصرف نوشیدنی های الکل دار صحبت کنید.
از مصرف داروهای غیرقانونی اجتناب کنید. اگر برای پایان دادن به مصرف غیرقانونی مواد مخدر یا برخی از داروها به کمک نیاز دارید، با پزشک خود در مورد برنامه مناسب ترک آنها، صحبت کنید.
استرس خود را کنترل کنید. از استرس های غیرضروری خودداری کرده و تکنیک های مقابله ای را یاد بگیرید تا بتوانید با استرس عادی به روشی سالم کنار بیایید.
معاینات برنامه ریزی شده ای داشته باشید. معاینات فیزیکی منظم داشته باشید و درصورت مشاهده هر گونه علائمی، پزشکتان را مطلع سازید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
درصورت داشتن علائم سندرم سینوس بیمار، با پزشک خانوادگی خود تماس بگیرید. البته ممکن است او شما را به یک متخصص قلب ارجاع دهد.
همچنین برای پاسخ دادن به سوالات مربوط به سابقه پزشکی و علائم خود آماده باشید. نوشتن پاسخ ها به شما کمک می کند تا جزئیات را به خاطر بسپارید.
سوالاتی که پزشک ممکن است در مورد علائمتان از شما بپرسد عبارتند از:
- آیا علائم تان شامل احساس سبکی سر یا سرگیجه می باشد؟
- تا به حالا بیهوش شده اید؟
- آیا ضربان قلب تند یا تپش قلب دارید؟
- آیا در قفسه سینه خود، احساس فشار، سنگینی، سفتی یا درد می کنید؟
- آیا ورزش یا فعالیت بدنی علائم شما را تشدید می کند؟
- آیا موردی علائم شما را بهبود می بخشد؟
- هر چند وقت یکبار علائمتان را تجربه می کنید؟
- علائم تان معمولاً چقدر طول می کشند؟
- سوالات دیگر نیز شامل موارد زیر می باشد:
- آیا فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت یا بیماری قلبی برای شما تشخیص داده شده است؟
- چه داروهایی مصرف می کنید و دوز آنها چقدر می باشد؟ پزشک تجویز کننده این داروها کیست؟
- چرا این داروها را مصرف می کنید؟
- آیا دارو را طبق دستور مصرف کرده اید؟
- آیا اخیراً داروها را قطع یا شروع کرده و یا تغییرشان داده اید؟
- آیا داروهای بدون نسخه، داروهای گیاهی یا مکمل مصرف می کنید؟
هرگونه سوالی که می خواهید از پزشک تان بپرسید را یادداشت کنید. همچنین داشتن همراهی که توصیه های پزشک را در زمان ملاقات یادداشت کند نیز مفید واقع خواهد شد.
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
در صورتی که ورزش، علائم تان را تشدید می کند، تا زمانی که به پزشک مراجعه نکرده اید، از انجام هرگونه ورزشی خودداری نمایید.