نگاه کلی
سندرم پس از فلج اطفال گروهی از علائم و نشانه های ناتوان کننده است که ده ها سال پس از بیماری اولیه فلج اطفال ظاهر می شود. این علائم و نشانه ها معمولاً بین 30 تا 40 سال پس از ابتلا به فلج اطفال ظاهر بروز پیدا می کنند.
عفونت ناشی از ویروس فلج اطفال زمانی باعث فلج و مرگ می شد. با این حال، معرفی واکسن فلج اطفال غیرفعال در دهه 1950، شیوع فلج اطفال را تا حد زیادی کاهش داد.
امروزه، تعداد بسیار کمی از مردم در کشورهای توسعه یافته از ویروس فلج اطفال فلج می شوند که معمولاً به واکنش یک شکل از واکسن مربوط می شود. با این حال، بسیاری از افراد باقی مانده اند که در سنین جوانی فلج اطفال داشتند که در آینده امکان دارد به سندرم پس از فلج اطفال مبتلا شوند.
علائم
سندرم پس از فلج اطفال فقط افرادی را تحت تاثیر قرار می دهد که فلج اطفال داشتند. علائم و نشانه های رایج سندرم پس از فلج اطفال عبارتند از:
- ضعف و درد عضلات و مفاصل که با گذشت زمان بدتر می شود
- احساس خستگی و فرسودگی
- از دست دادن بافت عضلانی (آتروفی)
- مشکلات تنفس یا بلع
- اختلالات تنفسی مرتبط با خواب، مانند آپنه خواب
- کاهش تحمل دماهای سرد
سندرم پس از فلج اطفال در اکثر افراد به کندی پیشرفت می کند و امکان دارد علائم و نشانه های جدیدی را به دنبال دوره های ثبات تجربه کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت افزایش ضعف یا خستگی به پزشک مراجعه کنید. تشخیص قطعی بیماری اهمیت زیادی دارد.
علل بیماری
تئوری های مختلفی در مورد علت ایجاد سندرم پس از فلج اطفال وجود دارد، اما هنوز به صورت قطعی مشخص نشده است.
هنگامی که ویروس فلج اطفال بدن را آلوده می کند، سلول های عصبی به نام نورون های حرکتی را تحت تاثیر قرار می دهد که پیام ها (تکانه های الکتریکی) را بین مغز و عضلات جا به جا می کنند. فلج اطفال به ویژه بر نورون های حرکتی در نخاع تأثیر می گذارد.
هر نورون حرکتی از سه جزء اصلی تشکیل شده است:
- یک جسم سلولی
- یک فیبر انشعاب اصلی (آکسون)
- تعداد زیادی الیاف شاخه دار کوچکتر (دندریت)
عفونت فلج اطفال اغلب به بسیاری از این نورون های حرکتی آسیب می رساند یا از بین می برد. از آنجایی که نورون های حرکتی کمتری وجود دارد، در نورون های باقی مانده فیبرهای جدید جوانه می زنند و بزرگتر می شوند.
این امر باعث بهبود استفاده از ماهیچه‌ها می‌شود، اما همچنین به بدنه ی سلول‌های عصبی برای تغذیه فیبرهای اضافی فشار وارد میکند. در طول سال ها، این فشار بیش از حد می شود و باعث تجزیه تدریجی الیاف جوانه زده و در نهایت خود نورون می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که می توانند خطر ابتلا به سندرم پس از فلج اطفال را افزایش دهند عبارتند از:
- شدت عفونت اولیه فلج اطفال. هر چه عفونت اولیه شدیدتر باشد، احتمال بروز علائم و نشانه های سندرم پس از فلج اطفال بیشتر می شود.
- سن شروع بیماری اولیه. اگر فرد در نوجوانی یا بزرگسالی به جای کودکی به فلج اطفال مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا به سندرم پس از فلج اطفال افزایش می یابد.
- بهبود. هرچه بهبودی پس از فلج اطفال حاد بیشتر باشد، احتمال بروز سندرم پس از فلج اطفال بیشتر می شود و میتواند به این دلیل باشد که بهبودی بیشتر فشار بیشتری را بر نورون های حرکتی وارد می کند.
- فعالیت بدنی بیش از حد. در صورت ورزش سنگین، نورون‌های حرکتی تحت فشار فعالیت بیشتری خواهند داشت و خطر ابتلا به سندرم پس از فلج اطفال افزایش می یابد.
عوارض بیماری
سندرم پس از فلج اطفال به ندرت تهدید کننده زندگی است، اما ضعف شدید عضلانی می تواند منجر به عوارض شود:
- برهم خوردن تعادل. ضعف در ماهیچه های ساق پا باعث می شود، فرد تعادل خود را از دست بدهد و زمین بخورد و خطر شکستگی استخوانی مانند لگن و سایر عوارض جانبی وجود دارد.
- خستگی. خستگی در افراد مبتلا به سندرم پس از فلج اطفال بسیار شایع است. خستگی حتی پس از فعالیت بسیار کم، ناتوان کننده می باشد. همچنین میتواند منجر به مشکلات تمرکز و حافظه شود.
- درد. ناهنجاری های اسکلتی عضلانی و ضعف عضلانی می تواند منجر به درد مزمن شود.
- سوء تغذیه، کم آبی بدن و ذات الریه. افرادی که فلج اطفالی داشته اند، که بر اعصاب منتهی به ماهیچه های درگیر در جویدن و بلع تأثیر می گذارد، اغلب در این فعالیت ها مشکل دارند و علائم دیگری از سندرم پس از فلج اطفال را دارند.
مشکلات جویدن و بلع می تواند منجر به تغذیه نامناسب و کم آبی بدن و همچنین ذات الریه آسپیراسیون شود که در اثر ورود ذرات غذا به داخل ریه ها ایجاد می شود.
- نارسایی مزمن تنفسی. ضعف در دیافراگم و عضلات قفسه سینه، تنفس عمیق و سرفه را سخت‌تر میکند، که میتواند باعث تجمع مایع و مخاط در ریه‌ها شود.
چاقی، سیگار کشیدن، انحنای ستون فقرات، بیهوشی، بی حرکتی طولانی مدت و برخی داروها می توانند توانایی تنفس را کاهش دهند و احتمالاً منجر به کاهش شدید سطح اکسیژن خون (نارسایی حاد تنفسی) شوند. سپس فرد برای تنفس نیاز به درمان خواهد داشت
- پوکی استخوان. عدم تحرک و بی حرکتی طولانی مدت اغلب با کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان در مردان و زنان همراه است. در صورت ابتلا به سندرم پس از فلج اطفال، با پزشک خود در رابطه با غربالگری تراکم استخوان صحبت کنید.
- اختلالات خواب. آپنه خواب و سندرم پاهای بی قرار در افراد مبتلا به سندرم پس از فلج اطفال شایع است. این اختلالات خواب در صورت عدم درمان، بی خوابی و خستگی را تشدید می کند.
تشخیص
آزمایش خاصی برای تشخیص سندرم پس از فلج اطفال وجود ندارد. تشخیص بر اساس تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی و حذف سایر بیماری هایی است که میتوانند باعث ایجاد علائم و نشانه‌ها شوند.
شاخصه های تشخیص سندرم پس از فلج اطفال
برای تشخیص سندرم پس از فلج اطفال، پزشکان به دنبال سه شاخص هستند:
- تشخیص قبلی فلج اطفال. نیاز به یافتن سوابق پزشکی قدیمی یا گرفتن اطلاعات از اعضای بزرگتر خانواده می باشد.
- فاصله زمانی طولانی پس از بهبودی. افرادی که پس از حمله اولیه فلج اطفال بهبود می یابند، اغلب سال ها بدون علائم و نشانه های بیشتر زندگی می کنند. شروع اثرات دیررس بسیار متفاوت است، اما معمولاً حداقل 15 سال پس از تشخیص اولیه شروع می شوند.
- شروع تدریجی. شروع بعدی ضعف معمولاً در عضلاتی رخ می دهد که در زمان بیماری اولیه فلج اطفال تحت تأثیر قرار گرفته اند. ضعف اغلب تا زمانی که با فعالیت های روزانه تداخل نداشته باشد قابل توجه نیست. گاهی فرد سرحال از خواب بیدار می شود، اما در اوایل بعدازظهر احساس خستگی می کند و پس از فعالیت‌هایی که زمانی آسان بودند، خسته می‌شود.
علاوه بر این، از آنجایی که علائم و نشانه های سندرم پس از فلج اطفال مشابه علائم سایر اختلالات است، پزشک سعی می کند سایر علل احتمالی مانند آرتریت، فیبرومیالژیا، سندرم خستگی مزمن و اسکولیوز را رد کند.
آزمایش هایی برای رد سایر بیماری ها
از آنجایی که هیچ آزمایشی وجود ندارد که تشخیص سندرم پس از فلج اطفال را تأیید کند، پزشک از آزمایش‌های خاصی برای رد سایر بیماری ها استفاده می کند، از جمله:
- الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی. الکترومیوگرافی تخلیه های الکتریکی کوچک تولید شده در عضلات را اندازه گیری می کند. یک الکترود سوزنی نازک در عضلات مورد مطالعه قرار می گیرد. ابزاری فعالیت الکتریکی عضله را در حالت استراحت و در حین انقباض عضله ثبت می کند.
در گونه‌ای از EMG به نام مطالعات هدایت عصبی، دو الکترود به پوست در بالای عصب چسبانده می‌شود تا مورد مطالعه قرار گیرد. یک شوک کوچک برای اندازه گیری سرعت سیگنال های عصبی از عصب عبور می کند. این آزمایش ها به شناسایی و حذف شرایطی مانند وضعیت غیر طبیعی اعصاب (نوروپاتی) و اختلال بافت عضلانی (میوپاتی) کمک می کند.
- تصویربرداری. پزشک برای دیدن تصاویر مغز و نخاع، MRI یا سی تی اسکن را توصیه می کند. این آزمایش‌ها میتوانند به رد اختلالات ستون فقرات، مانند اسپوندیلوز بیماری دژنراتیو ستون فقرات یا باریک شدن ستون فقرات که به اعصاب فشار می‌آورد (تنگی نخاع) کمک کنند.
- بیوپسی عضلانی. بیوپسی عضله برای کمک به پزشک برای یافتن شواهدی از سایر بیماری هایی که می تواند باعث ضعف شود انجام می شود.
- آزمایش خون. افراد مبتلا به سندرم پس از فلج اطفال معمولاً نتایج آزمایش خون طبیعی دارند. نتایج غیرطبیعی آزمایش خون می تواند نشان دهنده مشکل زمینه ای دیگری باشد که باعث علائم می شود.
یک آزمایش غیرتهاجمی که به ارزیابی شدت سندرم پس از فلج اطفال و نظارت بر پیشرفت آن کمک می کند، سونوگرافی عضلانی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از عضلات استفاده می کند. اما همچنان مطالعه بیشتری لازم است.
درمان
هیچ درمانی برای علائم و نشانه های مختلف سندرم پس از فلج اطفال وجود ندارد. هدف از درمان این است که علائم مدیریت شوند و به راحتی شخص کمک کند. در اینجا چند گزینه درمانی وجود دارد که میتواند به مدیریت علائم سندرم پس از فلج اطفال کمک کند:
- حفظ انرژی. شامل سرعت دادن به فعالیت بدنی و استراحت مکرر برای کاهش خستگی است. وسایل کمکی - مانند عصا، واکر، ویلچر یا موتور اسکوتر - می توانند به شخص در صرفه جویی در انرژی کمک کنند. نصب میله دوش یا صندلی توالت نیز کمک کننده است. یک درمانگر می تواند راه هایی را برای تنفس به شخص نشان دهد که به حفظ انرژی کمک می کند.
- فیزیوتراپی. پزشک یا درمانگر تمریناتی را برای شخص تجویز میکند که عضلات را بدون خستگی تقویت کند که معمولاً شامل فعالیت‌های آسان تر مانند شنا یا ایروبیک در آب است که یک روز در میان با سرعتی آرام انجام می شود.
ورزش برای حفظ تناسب اندام مهم است، اما از استفاده بیش از حد از عضلات و مفاصل و انجام ورزش تا حد درد یا خستگی خودداری کنید.
- گفتار درمانی. گفتار درمانگر می تواند راه هایی را برای جبران مشکلات بلع به شخص نشان دهد. تمرینات تقویت صدا نیز میتوانند مفید باشند.
- درمان اختلال خواب. احتمال دارد لازم باشد، شخص حالت های خوابیدن خود را تغییر دهید، مانند اجتناب از خوابیدن به پشت یا استفاده از دستگاهی که به باز شدن راه هوایی در هنگام خواب کمک می کند. اگر فرد سندرم پای بیقرار داشته باشد، درمان این اختلال به بهبود کیفیت خواب و کاهش خستگی کمک میکند.
- داروها. مسکن‌های درد مانند آسپیرین، استامینوفن (تایلنول، سایرین) و ایبوپروفن (ادویل، موترین IB) درد ماهیچه‌ها و مفاصل را کاهش می دهند.
سایر گزینه های درمانی شامل داروی ضد تشنج گاباپنتین (نورونتین، گرالایز) می باشد که اغلب برای درمان درد عصبی استفاده می شود. داروهای ضد درد مزمن مخدر معمولاً به دلیل خطرات طولانی مدت آنها نباید استفاده شوند. شخص و درمانگر باید در مورد برنامه درمانی مناسب برای مدیریت درد و علائم مشورت نمایند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
مواجهه مجدد شخص با بیماری ای که فکر می کرده در گذشته وجود دارد می تواند گاهی دلسرد کننده یا حتی طاقت فرسا باشد. بهبودی از بیماری اولیه نیاز به انگیزه و اراده دارد، اما اکنون عوارض دیررس فلج اطفال شخص را ملزم به استراحت و حفظ انرژی می کند.
به همین منظور راهکارهای زیر می توانند کمک کننده باشند:
- فعالیت هایی که باعث درد یا خستگی می شوند را محدود کنید و اعتدال ایجاد نمایید. زیاده روی در یک روز خوب می تواند منجر به چندین روز بد بعدی شود.
- گرم نگه داشتن. سرما باعث افزایش خستگی عضلات می شود. خانه خود را در دمایی مناسب نگه دارید و لباس های چند لایه بپوشید، به خصوص زمانی که بیرون می روید.
- حفظ تعادل. از شر فرش‌ها و شلوارهای شل و ول روی زمین خلاص شوید، کفش‌های خوب بپوشید و از راه رفتن روی سطوح لغزنده یا یخ زده خودداری کنید.
- شیوه زندگی سالم را حفظ کنید. برای حفظ تناسب اندام، راحت تر نفس کشیدن و خواب بهتر، رژیم غذایی متعادلی داشته باشید، سیگار را ترک کنید و مصرف کافئین را کاهش دهید.
- از ریه های خود محافظت کنید. اگر تنفس مختل شده است، مراقب علائم عفونت تنفسی باشید و به سرعت آن را درمان کنید. سیگار نکشید واکسن آنفولانزا و ذات الریه دریافت کنید.
راهکارهایی برای کنارآمدن با بیماری
مقابله با خستگی و ضعف سندرم پس از فلج اطفال می تواند از نظر جسمی و روانی دشوار باشد. معمولا دوستان و خانواده همراهان خوبی هستند و هرنوع کمکی را از شخص دریغ نخواهند کرد.
پیوستن به یک گروه حمایتی برای افراد مبتلا به سندرم پس از فلج اطفال را در نظر بگیرید. گاهی اوقات صحبت کردن با افرادی که مشکلات مشابهی دارند می تواند به شما کمک کند تا با آنها کنار بیایید. از پزشک خود در مورد گروه های حمایتی در منطقه خود بپرسید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً با مراجعه به پزشک خانواده خود شروع کنید. با این حال، احتمالاً به یک پزشک متخصص در اختلالات سیستم عصبی (متخصص مغز و اعصاب) ارجاع داده خواهید شد.
در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می کند تا برای قرار ملاقات خود آماده شوید.
آن چه می توانید انجام دهید
فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم، حتی علائمی که نامرتبط به نظر می رسند.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی، سابقه پزشکی، و سابقه پزشکی خانوادگی
- تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید، از جمله دوز های دارویی
- سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید
برای سندرم پس از فلج اطفال، سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- چه چیزی باعث بروز علائم من می شود؟
- آیا علل احتمالی دیگری وجود دارد؟
- به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟
- وضعیت بیماری موقتی است یا مزمن؟
- چه درمان هایی در دسترس هستند؟ کدام را پیشنهاد می کنید؟
- من دچار سایر بیماری ها می باشم. چگونه می توانم آنها را با هم مدیریت کنم؟
- آیا محدودیت های فعالیتی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- آیا ناتوان خواهم شد؟
- آیا بروشورها یا سایر نوشته هایی به صورت چاپ شده وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سؤال می پرسد، از جمله:
- آیا تا به حال به فلج اطفال مبتلا شده اید؟ چه زمانی بوده است؟
- شدت عفونت فلج اطفال چقدر بوده است؟
- چه نواحی از بدن تحت تأثیر فلج اطفال قرار گرفته است؟
- بعد از فلج اطفال، آیا ضعف دائمی مانده است؟
- آیا علائم مداوم بوده است یا گاه به گاه؟
- چه چیزی علائم را بهبود می بخشد؟
- چه چیزی علائم را بدتر میکند؟