نگاه کلی
تشکیل سنگ در مثانه به اندازه سنگ کلیه ها شیوع ندارد و بیشترین علت تشکیل سنگ مثانه هم تنگی و انسداد مجرای ادراری می باشد، بنابراین جزو سنگ های ادراری محسوب می شود. جنس این سنگ ها اغلب اسید اوریکی است. به راحتی هم در سونوگرافی توسط یک اورولوژیست خوب تشخیص داده می شوند.
سنگ های مثانه کوچک ممکن است بدون درمان از بین بروند، اما گاهی اوقات سنگ های مثانه نیاز به دارو یا جراحی دارند. بدون درمان، سنگ های مثانه ممکن است منجر به عفونت و سایر عوارض شوند.
علائم
بعضی اوقات سنگ مثانه، حتی بزرگ مشکلی ایجاد نمی کند. اما اگر سنگی دیواره مثانه را تحریک کند یا جریان ادرار را مسدود کند، علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد زیر شکم
- درد هنگام ادرار کردن
- تکرر ادرار
- مشکل در دفع ادرار یا قطع جریان ادرار
- خون در ادرار
- ادرار کدر یا غیر طبیعی تیره رنگ
علل بیماری
زمانی که ادرار به صورت کامل تخلیه نشود، امکان تشکیل سنگ مثانه وجود دارد. ادرار باقی مانده غلیظ شده و سپس امکان کریستالی شدن آن و تشکیل سنگ وجود دارد.
برخی از عفونت‌ها منجر به تشکیل سنگ مثانه می‌شوند و برخی اوقات یک بیماری زمینه‌ای که توانایی نگه داشتن، ذخیره و یا کاهش ادرار توسط مثانه را تحت تأثیر می‌دهد، باعث ایجاد سنگ در مثانه می‌شود. هر نوع ماده‌ی خارجی در مثانه هم می‌تواند منجر به تشکیل سنگ مثانه شود.
رایج‌ترین بیماری‌هایی که باعث بروز سنگ مثانه می‌شوند، عبارتند از:
بزرگ شدن غده‌ی پروستات. پروستات بزرگ شده (هایپرپلازی خوش خیم پروستات) در مردان می‌تواند منجر به سنگ مثانه شود. یک پروستات بزرگ شده، می‌تواند جریان ادرار را مسدود کرده و از خالی شدن کامل مثانه جلوگیری کند.
اعصاب آسیب دیده. به طور معمول، اعصاب پیام هایی را از مغز به عضلات مثانه منتقل می کنند و عضلات مثانه را به سمت سفت شدن یا آزاد شدن هدایت می کنند. اگر این اعصاب آسیب دیده باشند - از سکته مغزی، آسیب نخاعی یا مشکل سلامتی دیگر - ممکن است مثانه کاملا خالی نشود که به مثانه نوروژنیک معروف است.
سایر دلایل احتمالی سنگ مثانه عبارتند از:
التهاب: التهاب مثانه، برخی اوقات ناشی از عفونت مجاری ادراری یا پرتو درمانی در ناحیه‌ی لگن است که در نهایت به سنگ مثانه منجر می‌شود
دستگاه‌های پزشکی: کاتترهای مثانه ( لوله‌هایی که برای کمک به خالی کردن مثانه از طریق میزراه وارد مثانه می‌شوند ) هم ممکن است باعث تشکیل سنگ مثانه شوند. همچنین برخی از وسایل همچون وسایل پیشگیری از بارداری و یا استنت‌ها هم ممکن است سر از مثانه در بیاورند و منجر به سنگ مثانه شوند. کریستال‌های معدنی که بعداً به سنگ تبدیل می‌شوند، به سطوح این وسیله‌ها تمایل دارند.
سنگ کلیه: سنگ‌هایی که در کلیه تشکیل می‌شوند، مشابه سنگ‌های مثانه نیستند. آنها به گونه‌ی متفاوتی تشکیل می‌شوند. اما سنگ‌های کلیه کوچک ممکن است از طریق میزنای وارد مثانه شده و اگر خارج نشوند در نهایت تبدیل به سنگ‌های مثانه شوند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
مردان، به خصوص مردان بالای ۵۰ سال، بیشتر در معرض ابتلا به سنگ مثانه قرار دارند. بیماری‌ها و شرایطی که خطر ابتلا به سنگ مثانه را بالا می‌برد، عبارتند از:
انسداد: هر بیماری و شرایطی که جریان ادرار را از مثانه به سمت میزراه مسدود کند می‌تواند منجر به تشکیل سنگ مثانه شود. عوامل زیادی باعث ایجاد این شرایط می‌شوند، ولی مهم‌ترین و شایع‌ترین آن پروستات بزرگ شده است.
آسیب عصبی. سکته مغزی، آسیب های نخاعی، بیماری پارکینسون، دیابت، فتق دیسک و تعدادی از مشکلات دیگر می تواند به اعصاب کنترل کننده عملکرد مثانه آسیب برساند.
ممکن است آسیب عصبی و شرایطی ایجاد شود که باعث انسداد خروجی مثانه شود. وجود اینها در کنار هم خطر سنگ را بیشتر می کند.
عوارض بیماری
سنگ مثانه‌ای که از بدن خارج نشود ( حتی انواعی از سنگ مثانه که علائمی ندارند ) منجر به بروز مشکلاتی در بدن خواهند شد، این مشکلات عبارتند از:
مشکلات مزمن مثانه: سنگ مثانه درمان نشده، منجر به بروز مشکلات طولانی مدت ادراری همچون درد و یا تکرر ادرار خواهد شد. سنگ مثانه همچنین توان این را دارد که در دهانه‌ای که ادرار وارد میزراه می‌شود، قرار گرفته و به این طریق جریان ادرار را مسدود کند.
عفونت مجاری ادراری: عفونت باکتریایی تکرار شونده در مجاری ادراری هم می‌تواند به علت سنگ مثانه ایجاد شود.
پیشگیری از بروز بیماری
سنگ مثانه معمولاً به علت مشکلات زمینه‌ای خاصی ایجاد می‌شود که پیشگیری از آنها سخت و دشوار است. اما با رعایت توصیه‌های زیر می‌توان خطر بروز سنگ مثانه را تا حدود زیادی کاهش داد:
در مورد علائم غیر معمول ادراری خود با پزشک صحبت کنید: تشخیص و درمان سریع پروستات بزرگ شده یا دیگر بیماری‌های دستگاه ادراری ممکن است شانس تشکیل سنگ مثانه را کاهش دهد.
نوشیدن مقدار آب کافی: نوشیدن مقدار زیادی مایعات، به خصوص آب ممکن است از بروز سنگ مثانه جلوگیری کند. چرا که آب باعث کم شدن غلظت مواد معدنی در مثانه خواهند شد. مقدار آبی که فرد باید بنوشد به سن، سایز بدنی، سلامت و سطح فعالیت فردی بستگی دارد. از پزشک خود مقدار آب مورد نیاز مصرفی را سوال کنید.
تشخیص
تشخیص سنگ مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
معاینه جسمی: پزشک برای بررسی برزرگ شدن احتمالی مثانه قسمت پایینی شکم را لمس می‌کند، همچنین برای بررسی اندازه پروستات ممکن است آزمایش مقعدی هم انجام شود. علائم و نشانه‌های ادراری بیمار هم در جریان این معاینه مورد بحث قرار خواهند گرفت.
تست ادرار: نمونه‌ای از ادرار بیمار برای بررسی میکروسکوپی مقدار خون، باکتری و مواد معدنی کریستالی شده در آزمایشگاه بررسی می‌شوند. در بررسی ادرار احتمال ابتلای فرد به عفونت مجاری ادراری هم بررسی خواهد شد. عفونت مجاری ادراری گاهی عامل سنگ مثانه بوده و گاهی هم بر اثر سنگ مثانه ایجاد می‌شود.
سی‌تی اسکن: در سی تی اسکن از اشعه ایکس و کامپیوتر برای گرفتن تصاویر دقیقی از داخل بدن استفاده می‌شود. سی‌تی اسکن قادر به تشخیص کوچکترین سنگ‌ها است. این روش حساس‌ترین روش برای تشخیص انواع مختلف سنگ‌های مثانه است..
سونوگرافی: در این روش تشخیصی از امواج رادیویی برای تهیه تصاویری از داخل بدن استفاده می‌شود و برای تشخیص سنگ مثانه هم کاربرد دارد.
رادیوگرافی: گرفتن عکس رادیولوژی از کلیه، میزنای و مثانه در تشخیص سنگ مثانه به پزشک کمک می‌کند. با این حال، انواعی از سنگ مثانه در رادیولوژی ساده قابل تشخیص نیستند.
درمان
نوشیدن مقدار زیادی آب باعث می‌شود که سنگ‌های کوچک‌تر، خود به صورت طبیعی از بدن خارج شوند. اما به دلیل اینکه در بیشتر مواقع سنگ‌های کلیه به دلیل خالی نشدن کامل مثانه ایجاد می‌شوند، آب زیادی ممکن است برای خارج کردن سنگ مثانه به صورت طبیعی کافی نباشد. در بیشتر مواقع، باید سنگ به روش دیگری خارج شود و راه‌هایی هم برای آن وجود دارد.
سنگ شکنی
در این روش، ابتدا بیمار تحت بیهوشی کامل و یا بی حسی موضعی قرار خواهد گرفت. بعد از آن، یک لوله کوچک به همراه دوربینی در انتهای آن وارد مثانه می‌شود و پزشک با کمک آن سنگ مثانه را مشاهده می‌کند. بعد از آن لیزر، یک ابزار سونوگرافی و یا دیگر وسایل، سنگ را به قطعات کوچک‌تری تبدیل کرده و بعد آنها را از مثانه خارج خواهند کرد.
جراحی برای خارج کردن سنگ
در مواردی که سنگ مثانه بزرگ باشد و یا اینکه برای در هم شکسته شدن بسیار سخت باشد، پزشک با انجام عمل جراحی آن را از مثانه خارج خواهد کرد.
اگر سنگ مثانه ناشی از مسدود شدن مسیر ادرار و یا پروستات بزرگ شده باشد، این موارد هم همزمان با برداشته شدن سنگ مثانه در طی عمل جراحی درمان خواهند شد.
درمان‌های جایگزین
در حال حاضر هیچ گونه شواهد علمی مبنی بر اثر داروها و درمان‌های گیاهی روی شکستن سنگ مثانه وجود ندارد. این سنگ‌ها معمولاً بسیار سخت بوده و شکستن آنها نیازمند استفاده از لیزر، سونوگرافی و دیگر روش‌های خارج کردن سنگ است.
همیشه پیش از امتحان هرگونه درمان جایگزین جدید با پزشک خود مشورت کنید. چرا که برخی از این درمان‌ها منجر به بروز مشکلاتی خواهند شد و برخی دیگر از آنها با داروهای مصرفی دیگر تداخل دارند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورت داشتن علائم و نشانه‌های سنگ مثانه، ابتدا باید به پزشک عمومی مراجعه کنید، بعد از آن به نسبت وضعیت بیمار ممکن است، پزشک او را به پزشک متخصص مجاری ادراری یا اورولوژیست ارجاع دهد.
برای آماده شدن برای قرار ملاقات خود، لیستی از این موارد تهیه کنید:
- علائمی که تجربه می کنید را، از جمله علائمی که به نظر می رسد با وضعیت شما ارتباطی ندارند
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی
- تمام داروهایی که مصرف می کنید و همچنین هر نوع ویتامین یا مکمل
علاوه بر این:
از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات آگاه باشید. سوال کنید آیا کاری لازم است از قبل انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
از یکی از اعضای خانواده یا دوست خود بخواهید که با شما بیاید. ممکن است شخصی که شما را همراهی می کند اطلاعاتی را فراموش کرده یا فراموش کرده باشید.
همچنین بهتر است لیستی از سوالات را برای پزشک خود تهیه کنید. در مورد سنگ مثانه، برخی از سوالات اساسی که باید بپرسید عبارتند از:
- آیا ممکن است سنگ های مثانه من بدون درمان از بین برود؟
- در غیر این صورت، آیا باید آنها را حذف کرد و بهترین روش چیست؟
- خطرات درمانی که شما پیشنهاد می کنید چیست؟
- اگر سنگ ها برداشته نشوند چه اتفاقی می افتد؟
- آیا دارویی وجود دارد که بتوانم سنگ مثانه را از بین ببرم؟
- چگونه می توانم مانع بازگشت آنها شوم؟
- من عارضه پزشکی دیگری دارم. چگونه می توانم این شرایط را به بهترین وجه با هم مدیریت کنم؟
- آیا محدودیت های غذایی وجود دارد که لازم باشد آنها را دنبال کنم؟
- آیا سنگ ها برمی گردند؟
- آیا مطالب چاپی یا بروشورهایی وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
از پرسیدن سوالات دیگر که ممکن است در هنگام ملاقات برایتان پیش بیاید، تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً سوالاتی از شما می پرسد، مانند:
- چه زمانی علائم را تجربه کردید؟
- آیا علائم شما مداوم یا گاه به گاه بوده است؟
- شدت علائم شما چقدر است؟
- آیا تب یا لرز داشته اید؟
- آیا به نظر می رسد چیزی علائم شما را بهبود می بخشد؟
- آیا چیزی علائم شما را بدتر می کند؟