نگاه کلی
سنگ کلیه و یا کالس های کلیوی رسوب های سختی هستند که از مواد معدنی و نمک ها در داخل کلیه ایجاد می شود.
رژیم غذایی، افزایش وزن، برخی از داروها و مکمل ها می توانند باعث سنگ کلیه شوند. این سنگ ها می توانند بر بخش های مختلف مجاری ادراری از کلیه ها تا مثانه اثر بگذارند. اغلب سنگ کلیه زمانی ایجاد می شود که ادرار غلیظ شده و باعث می شود مواد معدنی تبدیل به کریستال شوند و در نهایت بهم متصل شوند .
وقتی سنگ کلیه در حال عبور باشد ممکن است کمی دردناک باشد اما اگر به موقع مشخص شود ، باعث آسیب دائمی و جدی نمی‌شود. بسته به شرایط شما ، شاید چیزی به جز مسکّن و یا زیاد آب نوشیدن نیاز نداشته باشید. اما به طور مثال اگر سنگ کلیه ی شما در مجاری ادراری باقی بماند ، باعث عفونت کلیه و شرایط حاد تری می شود که ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
پزشک به شما درمان های پیشگیرانه توصیه می کند تا اگر در معرض خطر دوباره شکل گیری سنگ هستید ، احتمال آن را کاهش دهد.
علائم
تا زمانی که سنگ کلیه در مجاری ادراری ، کلیه ها ، مجاری جمع کننده ادرار و مثانه حرکت نکند هیچ گونه علائمی مشخص نمی شود. اگر این سنگ در مجاری باقی بماند می تواند جلوی جریان ادرار را بگیرد و باعث تورم کلیه و گرفتگی مجاری ادراری میشود که بسیار درد ناک می باشد. در این شرایط علائم و نشانه های زیر در فرد بروز پیدا میکند:
درد شدید در ناحیه ی پهلو و پشت ،زیر دنده ها
درد در ناحیه ی زیر شکم و کشاله ی ران
درد های ناگهانی که در نهایت ممکن است شدید شود
درد و سوزش موقع دفع ادرار
علائم دیگر آن شامل:
ادرار به رنگ صورتی ، قرمز و یا قهوه ای
ادرار بد بو
احساس شدید دفع ادرار، ادرار بیش از اندازه یا دفع ادرار خیلی کم
حالت تهوع و استفراغ
تب و لرز در صورت وجود عفونت
درد حاصل از سنگ کلیه میتواند به علت جابه جایی سنگ در طول مجرای ادراری ایجاد شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم این بیماری در شما باعث نگرانی شده است ، به پزشک مراجعه کنید.
اگر موارد زیر را تجربه کرده اید حتما به فوریت های پزشکی مراجعه کنید :
درد شدید که حتی نتوانید به راحتی بنشینید
درد همراه با حالت تهوع و استفراغ
درد همراه با تب و لرز
خون در ادرار
دفع سخت ادرار
علل بیماری
سنگ کلیه علت مشخصی ندارد ولی عواملی می تواند احتمال به وجود آمدن آن را افزایش دهند.
سنگ کلیه زمانی شکل میگیرد که مواد داخل ادرار مانند کلسیم ، اگزالات و اسید اوریک ، به شکل کریستال در می آیند که ادرار از رقیق بودن خارج می شود.در این شرایط ممکن است ادرار نتواند از تشکیل سنگ جلوگیری کند ، و محیط کلیه را برای تشکیل آن آماده کند.
انواع سنگ های مختلف
شناختن انواع مختلف سنگ ها میتواند علت تشکیل آن را مشخص کند و از این طریق میتوان راه کاهش احتمال تشکیل سنگ را متوجه شد. اگر امکان پذیر بود، بعد از دفع سنگ آن را پیش پزشک ببرید تا بتواند آن را آنالیز کند و نوع آن را متوجه شود.
انواع سنگ شامل موارد زیر است :
سنگ های کلسیمی:اغلب سنگ های کلیه، سنگ های کلسیمی هستند و معمولا به شکل کلسیم اگزالات می باشد. اگزالات ماده ای است که توسط کبد شما ساخته می شود و یا از طریق رژیم غذایی شما جدی می شود. بیشترین مقدار آن توسط میوه جات و سبزیجات و شکلات در بدن آزاد میشود.
عوامل خطر ساز (ریسک فاکتور)
عواملی که باعث ایجاد سنگ کلیه می شود شامل موارد زیر است :
تاریخچه ی خانواده:اگر فردی از اعضا ی خانواده شما سنگ کلیه داشته باشد، شاید در کلیه ی شما نیز سنگ ایجاد شود.اگر یک یا چند سنگ دارید ، ممکن است در خطر دوباره دچار شدن به آن قرار بگیرید
کم آبی:کم آب خوردن می تواند این خطر را افزایش دهد. افرادی که در آب و هوای گرم خشک زندگی می کنند و یا افرادی که تشنج می کنند ، احتمال سنگ دار شدن کلیه شان افزایش پیدا می کند.
رژیم غذایی اصلی : مصرف بیش از اندازه ی پروتئین قند و به خصوص قند ، می تواند احتمال سنگ دار شدن کلیه هایتان را افزایش دهد. نمک بیش از اندازه باعث افزایش فیلتر کلسیم از کلیه می شود که در نهایت احتمال سنگ دار شدن کلیه را افزایش می دهد.
چاقی:افزایش توده ی بدنی، افزایش سایز و اضافه وزن می تواند با سنگ دار شدن کلیه رابطه ی مستقیم داشته باشد.
بیماری های گوارشی و جراحی:جراحی برداشت معده (جراحی چاقی) ، بیماری های التهابی روده ویا اسهال مزمن ، که می‌توانند فرایند گوارش را تحت تاثیر قرار دهند و باعث افزایش جذب کلسیم و آب می شود که در نهایت ایجاد سنگ کلیه می کند.
مشکلات و بیماری های دیگر سلامتی: اسیدوز توبولی کلیه ، سیستین اوریا ، پر کاری تیروئید و بازگشت دوباره ی عفونت مجاری ادراری، می تواند احتمال سنگ دار شدن کلیه هایتان را افزایش دهد.
مکمل های اصلی و دارو ها: ویتامین سی، مکمل های غذایی ، ملین ها ، آنتی اسید های کلسیمی و داروهای مخصوص درمان میگرن و افسردگی ، می تواند احتمال سنگ دار شدن کلیه هایتان را افزایش دهد.
تشخیص
اگر پزشک مشکوک به سنگ کلیه شود ، ممکن است به شما تست های تشخیصی و پی در پی را توصیه کند ، مانند:
آزمایش خون:با انجام این آزمایش، امکان تشخیص کلسیم و اوریک اسید در خون وجود دارد که به وسیله ی آن سلامت کلیه های شما مشخص می شود و پزشک را برای تشخیص بقیه ی بیماری ها ، راهنمایی می کند.
آزمایش ادرار :آزمایش ادرار ۲۴ ساعته می تواند شکل گیری سنگ ویا جلوگیری از تشکیل آن را مشخص کند. برای انجام این تست پزشک ممکن است به شما توضیح کند که ۲ آزمایش در طول ۲ روز پی در پی انجام دهید.
عکس برداری: این شیوه می تواند سنگ کلیه را در مجاری ادراری مشخص کند. به کمک سیتی اسکن حتی می توان سنگ های کوچک را نیز تشخیص داد. ایکس ری ساده از ناحیه ی شکمی کمتر استفاده می شود و نمی تواند سنگ ها ی کوچک را نشان دهد .سونوگرافی ، غیر تهاجمی نیز می تواند راه سریع در تشخیص سنگ کلیه باشد.
آزمایش سنگ های کلیه: شما می توانید بعد از دفع سنگ آن را به مسئول آزمایشگاه بدهید تا بتوانند مواد سازنده ی آن را متوجه شوند و پزشک علت آن را بررسی کند و راه پیشگیری از دوباره ایجاد نشدن آن را به شما اطلاع دهد.
درمان
درمان برای سنگ های مختلف ، می تواند بسته به نوع آن و علت آن متفاوت باشد.
سنگ های کوچک با علائم خفیف:درمان های تهاجمی نمی توانند سنگ های کوچک را از بین ببرند و می توانید با موارد زیر آنها را دفع کنید :
نوشیدن آب : نوشیدن ۱.۸ تا ۳.۶ لیتر آب در طول روز ، می تواند ادرار شما را رقیق کند و از شکل گیری سنگ جلوگیری کند .پزشک به شما نوشیدن آب را برای پاک شدن ادرار ویا تقریبا پاک ، توصیه می کند.
مصرف مسکِن: دفع سنگ کلیه می تواند بسیار سخت باشد .برای کم کردن درد ناشی از آن، پزشک مسکِن هایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم را تجویز می کند.
دارو درمانی: پزشک برای دفع راحت تر سنگ کلیه دارو هایی تجویز می کند .این دارو ها مانند آلفا بلاکر می تواند ماهیچه ی میز نای را به حالت استراحت در بیا ورد و باعث دفع سریع سنگ و درد کمتر می شود. این دارو ها شامل تامسولوسین و داروی ترکیبی دوتاستراید و تامسولوسین می باشد.
سنگ های بزرگ و علائم ناشی از آن :
دفع سنگ های بزرگ بسیار سخت است به طوری که باعث خونریزی ، آسیب به کلیه و عفونت مجاری ادراری می شود که نیاز به درمان های پیچیده دارند.اقن درمان های پی در پی شامل :
استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ:بسته به نوع سنگ ، سایر و محل قرار گرفتن آن پزشک روش درمان ESwL را توصیه می کند .
در این روش با استفاده ارزش ناشی از امواج صوتی ، سنگ بزرگ تبدیل به سنگ های کوچکتری می‌شوند تا بتوانند به همراه ادرار دفع شوند. مدت زمان این درمان که باعث درد متوسط می شود ، بین ۴۵ تا ۶۰ دقیقه می باشد که شما را زیر بیهوشی ملایم و یا آرام بخش قرار می دهند تا احساس درد نکنید.
این روش می تواند باعث خون در ادرار ، کبودی در ناحیه ی پشتی و شکمی ، خونریزی اطراف کلیه و اندام های مجاور آن ، دفع سخت تکه های سنگ از مجاری ادراری ، می شود.
جراحی سنگ های بزرگ کلیوی: پزشک به کمک درمان مرحله ای نفرولیتوتومی از طریق پوست ، می تواند سنگ را خارج کند . او یک تلسکوپ کوچک و وسایل مخصوص را وارد برش کوچکی که در پشت شما ایجاد شده است، می کند.در طول این عمل شما بیهوشی دریافت می کنید و تا زمان بهبودی باید ۱تا ۲ روز در بیمارستان بستری شوید. این عمل زمانی انجام می شود که درمان ESWLموفقیت آمیز نباشد.
خارج کردن سنگ به کمک اسکوپ: برای خارج کردن سنگ از میز نای و یا کلیه، پزشک ممکن است لوله ی کوچک را به همراه یک دوربین به داخل میز نای و مثانه وارد می کند.
زمانی که سنگ یکجا باقی بماند، به وسیله ی میله ی مخصوصی آن را خارج می کنند یا تبدیل به سنگ های کوچکتری می کنند تا بتواند به همراه ادرار دفع شود و در نهایت پزشک لوله ی کوچکی را وارد میز نای می کند تا تورم آن را بهبود ببخشد. ممکن است شما را زیر بیهوشی کامل و یا بی حسی موضعی در طول عمل ، قرار دهند.
جراحی غده ی پاراتیروئید: برخی از سنگ های کلسیم فسفات ، توسط فعالیت بیش از اندازه ی غده ی پاراتیروئید (در ۴ گوشه ی غده ی تیروئید و زیر سیب آدمی، قرار دارد .) به وجود می آیند.وقتی این غده بیش از اندازه هورمون های پاراتیروئید تولید کند ، کلسیم بسیار زیاد می شود و در نتیجه باعث ایجاد سنگ در کلیه می شود.
پر کاری تیروئید زمانی اتفاق بیافتد که تومور خوش خیم در یکی از غدد پاراتیروئید ایجاد شود که در نهایت باعث افزایش هورمون پاراتیروئید می شود و یا به طور کلی هر عاملی که بتواند باعث افزایش آن شود. جلوگیری از این رویه می تواند احتمال تشکیل سنگ را کم کند. پزشک درمان فعالیت بیش از اندازه ی غده ی پاراتیروئید را توصیه می کند.
پیشگیری از بروز بیماری
پیشگیری از ایجاد سنگ می تواند با تغییر در سبک زندگی و دارو ها ، انجام پذیر باشد .
تغییر سبک زندگی
شما می توانید احتمال سنگ دار شدن کلیه را با عوامل زیر کاهش دهید:
نوشیدن آب در طول روز : برای افرادی که سابقه ی سنگ کلیه دارند ، پزشک نوشیدن فراوان آب و دفع ۲ لیتر آب را توصیه می کند و همچنین از شما می خواهد که میزان آن را اندازه بگیرید تا او متوجه مقدار آبی که مصرف کرده اید شود.
اگر در شرایط آب و هوای گرم خشک زندگی می کنید و یا فعالیتی دارید ،نیاز دارید که آب زیاد بنوشید تا به مقدار کافی ادرار دفع کنید . اگر ادرار تان شفاف باشد یعنی شما به مقدار کافی آب مصرف کرده اید.
کاهش مصرف غذا های اگزالات دار :اگر سنگ کلیه ی شما از نوع کلسیم اگزالات باشد ، پزشک مصرف موادی را که اگزالات دارند را برای شما محدود می کند. این مواد شامل ریواس ، چغندر، بامیه ، اسفناج ، سیب زمینی های شیرینی ، آجیل ، چای ، شکلات ، فلفل سیاه ، سویا و مشتقات آن ، می باشد.
انتخاب رژیم غذایی با نمک و پروتئین حیوانی کمتر :مقدار نمک و پروتئین حیوانی را کم کنید و از پروتئین های غیر حیوانی مانند حبوبات استفاده کنید.
مصرف محتاطانه ی غذا های کلسیم دار و مصرف مکمل های کلسیمی : مصرف این نوع غذا ها تاثیری بر تشکیل سنگ ندارد مصرف بیش از اندازه ممکن باعث ایجاد آن بشود. برای مصرف مکمل های کلسیمی باید با پزشک در رابطه با احتمال ایجاد سنگ صحبت کنید.اکر این مکمل ها را با غذا مصرف کنید احتمال آن کمتر می شود ولی در برخی از افراد ممکن است با این شرایط نیز سنگ ایجاد شود.از پزشک خود درخواست کنید تا برنامه ی غذایی شما را به شکلی تنظیم کند تا سنگی در کلیه ایجاد نشود.
داروها
داروهایی وجود دارند که می توانند مواد معدنی و نمک را در ادرار کم کند ک از شکل گیری سنگ جلوگیری کند. دارو هایی که پزشک تجویز می کند بسته به نوع سنگ متفاوت است. اینجا به برخی از آنها اشاره شده است:
سنگ های کلسیمی: برای جلوگیری از شکل گیری سنگ های کلسیمی ، پزشک تیازید دیارتیک(ادرار آور) یا فسفات ، تجویز می کند.
سنگ های اوریک اسیدی :پزشک برای این نوع سنگ ها آلوپورینول را ، به خاطر کاهش مقدار اوریک اسید در خون و ادرار تجویز می کند. در بعضی از موارد عامل قلیایی و آلوپورینول باعث حل شدن این نوع سنگ ها میشود.
سنگ های استروویت: برای جلوگیری از شکل گیری این نوع سنگ و دفع باکتری هایی که باعث عفونت شده اند ، پزشک راهکار هایی ، مثل مصرف آب و مایعات ، برای دفع ادرار و خالی شدن آن، توصیه می کند.مواردی نادر پیش می آید که انتی بیوتیک هایی به شکل متناوب به منظور این فرایند به بیمار داده شود. پزشک انتی بیوتیک ها را قبل و بعد از جراحی سنگ به شما می دهد.
سنگ های سیستین:علاوه بر رژیم غذایکم نمک و پروتئین، پزشک به شما مصرف مایعات را توصیه می کند.اما اگر با این روش مشکل حل نشد ، دارو هایی برای از بین رفتن این سنگ و دفع آن به همراه ادرار، تجویز می شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر سنگ کلیه ی شما باعث مسدود شدن کلیه نشود ولی مشکلات دیگری به وجود آورد می‌توانید به کمک پزشک عمومی آن را درمان کنید. اما اگر این سنگ باعث درد ، مشکلات کلیوی شود ، با اورولوژیست و یا نفرولوژیست برای درمان مشورت کنید.
آن چه می توانید انجام دهید
برای آمادگی قرار ملاقات با پزشک موارد زیر را می توانید انجام دهید :
پرسید که آیا نیاز هست که کاری را قبل از قرار ملاقات انجام بدهید یا خیر مانند کم کردن غذای مصرفی تان
علائم خود را بنویسید:هر گونه علائمی که حتی مرتبط نباشد.
از مقدار آب و میزان ادرار آگاهی داشته باشید:در طول ۲۴ ساعت
از دارو های مصرفی لیست تهیه کنید:ویتامین ها و مکمل ها
یکی از اعضای خانواده تان و یا یکی از دوستان تان را با خود ببرید:تا اطلاعاتی که پزشک به شما می دهد را فراموش نکنید.
سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید را بنویسید.
این سوالات می تواند شامل :
آیا من سنگ کلیه دارم ؟
این سنگ به چه اندازه ای می باشد؟
این سنگ کجا قرار گرفته است؟
چه نوع سنگی من دارم ؟
آیا من نیاز به دارو دارم تا درمان شوم ؟
آیا من نیاز به جراحی دارم ؟
آیا احتمال دارد که سنگ دیگری نیز به وجود آید؟
چگونه می توانم از سنگ جدید جلوگیری کنم؟
من بیماری دیگری دارم ، چگونه باهم آن را مدیریت کنم ؟
آیا من باید چیزی را برای خودم محدود کنم ؟
آیا نیاز هست که من به پزشک متخصص مراجعه کنم ؟!آیا بیمه این خدمات را در برمیگیرد؟
آیا دارو های جایگزین وجود دارد که من مصرف کنم ؟
آیا شما متن علمی دارید که من بتوانم به کمک آن آگاهی پیدا کنم ؟!چه سایتی را پیشنهاد می کنید ؟
آیا نیاز هست که من ویزیت پی در پی بیایم ؟
در طول پرسش این سوالات می توانید سوالات دیگری را نیز بپرسید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالا از شما سوالات زیر را بپرسد:
چه زمانی این علائم را مشاهده کردید ؟
آیا علائم شما ادامه دار می باشد یا مقطعی است ؟
شما علائم چگونه است؟
چه عواملی باعث بهبودی علائم شما می شود؟
چه عواملی باعث بدتر شدن علائم شما می شود ؟
آیا کسی از اعضا ی خانواده شما سنگ کلیه داشته است ؟