نگاه کلی
سوء هاضمه عملکردی اصطلاحی برای علائم و نشانه هایی است که علت مشخصی ندارد. به این بیماری درد معده بدون زخم یا سو هاضمه غیر زخمی نیز گفته می شود.
سوء هاضمه عملکردی بیماری شایعی بوده و می تواند طولانی مدت باشد. این بیماری علائم و نشانه هایی شبیه زخم مانند درد یا ناراحتی در قسمت فوقانی شکم، که اغلب همراه با نفخ، آروغ و حالت تهوع همراه است ایجاد می کند.
علائم
علائم و نشانه های سوء هاضمه عملکردی شامل موارد زیر می باشد:
- احساس سوزش یا ناراحتی در قسمت فوقانی معده یا پایین قفسه سینه، که گاهی اوقات توسط مصرف غذا یا آنتی اسید برطرف می شود.
- نفخ شکمی
- باد گلو
- احساس سیری زودهنگام
- حالت تهوع
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده علائم و نشانه هایی که مداوم شخص را نگران می کند، به پزشک مراجعه کنید.
در صورت علائم وخیم زیر فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
- استفراغ خونین
- مدفوع تیره و قیری
- تنگی نفس
- دردی که به فک، گردن یا بازو انتقال یابد
- کاهش وزن بدون دلیل
علل بیماری
علت ایجاد این عارضه مشخص نیست البته پزشکان این بیماری را جزو اختلالات عملکری در نظر می گیرند، اما این اختلال، خاص یا قابل تشخیص نمی باشد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که می توانند خطر ابتلا به سوء هاضمه عملکردی را افزایش دهند عبارتند از:
- جنسیت مؤنث
- استفاده از برخی مسکن های بدون نیاز نسخه، مانند آسپیرین و ایبوپروفن، که می تواند باعث مشکلات معده شود
- سیگار کشیدن
- اضطراب یا افسردگی
- سابقه آزار جسمی یا جنسی در کودکی
تشخیص
پزشک علائم شخص را برسی کرده و معاینه انجام می دهد،انجام آزمایش های تشخیصی به پزشک کمک کرده تا علت اصلی ایجاد عارضه را تشخیص دهد و سایر علل مشابه را رد کند،این آزمایش ها شامل موارد زیر می شود:
- آزمایش خون. آزمایش خون به رد سایر بیماری هایی که می توانند علائم و نشانه های مشابه سوء هاضمه عملکردی ایجاد کنند، کمک کند.
- آزمایش وجود یک باکتری. پزشک آزمایشی را برای مشاهده باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری توصیه می کند که می تواند عامل مشکلات معده باشد. آزمایش هلیکوباکترپیلوری با کمک خون، مدفوع یا تنفس انجام می گیرد.
- استفاده از اندوسکوپ جهت بررسی سیستم گوارشی. وسیله ای نازک، انعطاف پذیر و سبک (آندوسکوپ) از گلو عبور داده می شود تا پزشک بتواند مری، معده و قسمت اول روده کوچک (دوازدهه) را ببیند. همچنین این امکان را می دهد كه پزشك تكه های كوچكی از بافت دئودنوم را برای برسی التهاب برداشت كند.
درمان
سوء هاضمه عملکردی طولانی مدت است و با تغییر در سبک زندگی کنترل نمی شود، به همین دلیل نیاز به درمان وجود دارد.
نوع شیوه درمانی بستگی به علائم بیمار دارد و همینطور امکان دارد نیاز به رفتار درمانی وجود داشته باشد.
دارو درمانی
داروهایی که می توانند در مدیریت علائم و نشانه های سوء هاضمه عملکردی کمک کنند عبارتند از:
- داروهای گازی بدون نسخه. داروهایی که حاوی ماده سایتیکون هستند، با کاهش گاز روده، مقداری تسکین ایجاد کنند. نمونه هایی از داروهای تسکین دهنده گاز شامل مایلنتا و گاز-ایکس می باشند.
- داروهایی برای کاهش تولید اسید. این داروها که مسدود کننده های گیرنده H-2 نامیده می شوند، بدون نسخه پزشک در دسترس هستند و شامل سایمتیدین (تاگامنت HB)، فاموتیدین (پپسید AC) و نیزاتیدین (اکسید AR) هستند. انواع قوی تر این داروها به صورت نسخه ای در دسترس هستند.
- داروهایی که "پمپ" های اسید را مسدود می کنند. مهار کننده های پمپ پروتون، پمپ های اسیدی را در سلول های ترشح کننده اسید معده غیرفعال می کنند. بازدارنده های پمپ پروتون با جلوگیری از عملکرد این پمپ های کوچک، اسید را کاهش می دهند.
مهارکننده های پمپ پروتون بدون نسخه پزشک شامل لانزوپرازول (پریواسید 24HR)، امپرازول (پریلوسک OTC) و ازومپرازول (نکسیوم) هستند. سایر مهارکننده های پمپ پروتون نیز با نسخه پزشک در دسترس هستند.
- دارو برای تقویت اسفنکتر مری. عوامل پروکینتیک به تخلیه معده شما با سرعت بیشتری کمک می کنند و ممکن است به سفت شدن دریچه بین معده و مری کمک کنند و احتمال ناراحتی فوقانی شکم را کاهش دهند.
- دارو برای افزایش میزان تخلیه معده. اگر پزشکان متوجه شوند که تخلیه معده به تأخیر افتاده است، ممکن است داروی متوکلوپرامید (رگلان) را برای شخص تجویز کنند، اما این دارو برای همه افراد مفید واقع نمی شود و می تواند عوارض جانبی قابل توجهی داشته باشد.
- داروهای ضد افسردگی با دوز کم. داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و داروهایی که به عنوان مهارکننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI) شناخته می شوند و در دوزهای پایین مصرف می شوند، می توانند به مهار فعالیت سلول های عصبی کنترل کننده درد روده کمک کنند.
- آنتی بیوتیک ها. در صورت وجود باکتری به نام اچ-پیلوری که باعث ایجاد زخم در معده می شود در نتایج آزمایش، پزشک مصرف آنتی بیوتیک ها را توصیه می کند.
رفتار درمانی
کار با یک مشاور یا درمانگر به تسکین علائم و نشانه هایی که دارو در آنها موثر واقع نمی شود کمک کننده است. یک مشاور یا درمانگر می تواند روش های ریلکس کردن را به شخص آموزش دهد که به شخص کمک کرده تا با علائم و نشانه ها کنار بیایید.
همچنین روش هایی جهت کاهش استرس در زندگی یاد بگیرید تا از تکرار این بیماری جلوگیری کند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
پزشک می تواند تغییر روش زندگی را به شخص پیشنهاد نماید.
تغییر رژیم غذایی
تغییر در رژیم غذایی و نحوه غذا خوردن به کنترل علائم و نشانه ها کمک می کند. سعی کنید:
- وعده های غذایی کم حجم و در فواصل طولانی بخورید. گاهی معده خالی می تواند سو هاضمه عملکردی ایجاد کند. هیچ چیزی به جز اسید در معده باعث احساس بیماری نمی شود. یک میان وعده کوچک مانند بیسکوییت یا میوه مصرف کنید.
از حذف وعده های غذایی خودداری کنید. از داشتن وعده های غذایی بزرگ و سنگین پرهیز کنید. وعده های غذایی کوچکتر را در فواصل طولانی مصرف کنید
- از خوردن غذاهای محرک خودداری کنید. برخی از غذاها، مانند غذاهای چرب و ادویه دار، نوشیدنی های گازدار، کافئین و الکل میتوانند باعث افزایش سو هاضمه عملکردی شوند.
- غذای خود را به آرامی بخورید و کاملاً بجوید. برای مصرف وعده های غذایی زمان بگذارید.
استرس را در زندگی روزمره خود کاهش دهید
تکنیک های کاهش استرس در کنترل علائم و عوارض به شخص کمک می کند. برای کاهش استرس، وقت خود را صرف انجام کارهایی که از آن لذت می برید مانند سرگرمی یا ورزش بکنید. آرامش درمانی یا یوگا هم می تواند کمک کننده باشد.
درمان های جایگزین
افراد مبتلا به سو هاضمه عملکردی معمولاً برای کمک به مقابله با آن به داروهای مکمل و جایگزین روی می آورند. هیچ درمان مکمل یا جایگزینی برای بهبود این بیماری ثابت نشده است. اما هنگامی که همراه با مراقبت از پزشک استفاده می شود، درمان های تکمیلی و جایگزین می توانند علائم و نشانه های شخص را تسکین دهند.
اگر به درمان های تکمیلی و جایگزین علاقه دارید، با پزشک خود در مورد موارد زیر صحبت کنید:
- مکمل های گیاهی. داروهای گیاهی که برای سو هاضمه عملکردی مفید می باشد شامل ترکیبی از گلپر، برگ نعناع فلفلی، گیاه خردل دلقک، بابونه آلمانی، زیره سبز، شیرین بیان، خار مریم، سلاندین و مرهم لیمو است. این مکمل ها برخی از علائم سو هاضمه عملکردی مانند سیری و اسپاسم دستگاه گوارش را تسکین می دهند.
عصاره برگ کنگر علائم دیگر این بیماری، از جمله استفراغ، حالت تهوع و درد شکم را کاهش می دهد.
- تکنیک های آرام سازی. فعالیت هایی مثل مراقبه، یوگا یا فعالیت های دیگری که به کاهش سطح استرس کمک می کنند را انجام دهید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر علائم و عوارض نگران کننده دارید به پزشک خانواده یا پزشک عمومی مراجعه کنید و در صورت مشکوک شدن به این بیماری می توانید به متخصص بیماری های گوارشی ارجاع داده شوید.
آن چه می توانید انجام دهید
برای آماده شدن برای قرار ملاقات خود این مراحل را انجام دهید:
- از هرگونه محدودیت قبل از ویزیت پزشک آگاه باشید. در زمان تعیین وقت، از او سوال کنید که آیا باید کاری از قبل انجام دهید، مثلاً رژیم خود را محدود کنید.
- علائمی را که تجربه می کنید بنویسید، از جمله علائمی که به نظر می رسد ارتباطی با قرار ملاقات نداشته باشد.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله استرسهای عمده یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.
- نام و مقدار داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
- یکی از اعضای خانواده یا دوستان را همراه خود ببرید تا گفته های پزشک را به خاطر بسپارید.
- سوالات خود را از پزشک بپرسید.
با توجه به کمبود وقت ویزیت با نوشتن و آماده سازی سوالات در زمان صرفه جویی کنید.
برخی سوالات اساسی که می توانید از پزشک بپرسید:
- چه چیزی باعث ناراحتی معده شده است؟
- دلایل احتمالی دیگر برای ناراحتی معده چیست؟
- به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارم؟
- آیا ناراحتی معده موقتی است یا مزمن؟
- گزینه های درمان چه هستند؟
- چه درمان های جایگزینی پیشنهاد می کنید؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
- چه کارهایی نباید انجام دهم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه این کار چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش می دهد؟
- آیا نسخه عمومی برای این داروهایی که تجویز می کنید وجود دارد؟
- چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
- درچه شرایطی دوباره برای برسی وضع سلامتی به پزشک مراجعه کنم؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:
- چه زمانی برای اولین بار علائم را تجربه کردید؟
- آیا علائم مداوم یا گاه به گاه بوده است؟
- شدت علائم چقدر است؟
- چه مواردی، علائم را بهبود می بخشد؟
- چه مواردی، علائم را بدتر می کند؟
- آیا اخیرا وزن کم کرده اید؟