نگاه کلی
سپسیس عارضۀ خطرناکی می باشد که در نتیجۀ پاسخ بدن به عفونت ایجاد می شود. به طور معمول، بدن برای مقابله با عفونت، موادی شمیایی را در جریان خون آزاد می کند. زمانی که عدم تعادل بین پاسخ بدن و این مواد شیمیایی، باعث تغییراتی شود که به اندام بدن آسیب برساند سپسیس ایجاد می شود.
در نتیجة گسترش سپسیس و تبدیل شدن آن به شوک سپتیک، فشار خون به شدت کاهش یافته که می تواند منجر به مرگ شود.
سپسیس در نتیجۀ عفونت ایجاد می شود و برای هر فردی می تواند اتفاق بیفتد. بروز این عارضه در افراد زیر شایع تر و خطرناک تر می باشد:
• افراد مسن
• زنان باردار
• کودکان کمتر از 1 سال
• افرادی که به بیماری های مزمنی مانند دیابت، بیماری های کلیوی یا ریوی و سرطان مبتلا می باشند
• افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
درمان زود هنگام سپسیس با آنتی بیوتیک و حجم زیادی از مایعات درون وریدی، باعث افزایش احتمال زنده ماندن بیمار می شود.
علائم
علائم سپسیس
عفونت احتمالی یا تأیید شده و بروز تمام علائم زیر نشان دهندة سپسیس می باشند:
• تغییر وضعیت روحی-روانی
• فشار سیستولیک (اولین عدد/عدد بالا در زمان قرائت فشار خون) کمتر یا مساوی 100 میلی متر جیوه باشد
• تعداد تنفس بیشتر یا مساوی 22 تنفس در دقیقه باشد
علائم شوک سپتیک
در نتیجة تغییرات غیر عادی در سیستم گردش خون، سلول های بدن و چگونگی مصرف انرژی بدن، سپسیس به شوک سپتیک تبدیل می شود. شوک سپتیک بیشتر از سپسیس می تواند منجر به مرگ شود. عفونت احتمالی یا تأیید شده و بروز هر دو علائم زیر نشان دهندة شوک سپتیک می باشد:
• لزوم مصرف دارو برای حفظ فشار خون بیشتر یا مساوی 65 میلی متر جیوه (mmHg).
• مقادیر بالای اسید لاکتیک در خون (سطح لاکتات سرمی) پس از دریافت مقادیر کافی مایعات. اسید لاکتیک بیش از حد در خون نشان دهندة عدم مصرف صحیح اکسیژن توسط سلول ها می باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
غالباً سپسیس در افراد بستری در بیمارستان یا کسانی که اخیراً در بیمارستان بستری شده اند بروز می کند. افراد بستری در بخش مراقبت های ویژه (ICU) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت هایی می باشند که منجر به سپسیس می شود. در صورت مشاهده علائم سپسیس بعد از جراحی یا بستری شدن در بیمارستان، باید به سرعت با مراکز فوریت های پزشکی تماس گرفت یا به پزشک مراجعه نمود.
علل بیماری
هر نوع عفونت اعم از باکتریایی، ویروسی یا قارچی می تواند باعث سپسیس شود. شایع ترین علل بروز آن عبارتند از:
• ذات الریه (پنومونی)
• عفونت دستگاه گوارش
• عفونت کلیه، مثانه و سایر قسمت های دستگاه ادراری
• عفونت خونی (باکتریمی)
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
موارد زیر احتمال سپسیس و شوک سپتیک زیر را افزایش می دهد:
• بسیار جوان یا بسیار پیر
• سیستم ایمنی تضعیف شده
• ابتلا به دیابت یا سیروز
• ابتلا به بیماری های شدید و به خصوص بستری در مراقبت های ویژه
• زخم یا جراحات پوستی مانند سوختگی
• استفاده از وسایل خارجی مانند کاتترهای داخل وریدی یا لوله های تنفسی
• مصرف آنتی بیوتیک یا کورتیکواستروئید در گذشته
عوارض بیماری
سپسیس می تواند از خفیف تا حاد بروز کند. با وخیم شدن عارضه، جریان خون در اندام های حیاتی مانند مغز، قلب و کلیه ها مختل می شود. همچنین سپسیس منجر به تشکیل لخته در اعضای داخلی بدن، بازوها، پاها و انگشتان دست و پا می شود که در نهایت موجب درجات مختلفی از نارسایی عضو و مرگ بافت (گانگرن/قانقاریا) شود.
بیشتر افراد از سپسیس خفیف نجات می یابند اما متوسط میزان مرگ و میر ناشی از شوک سپتیک حدود 40% می باشد. به علاوه سپسیس شدید، فرد را در خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت ها در آینده قرار می دهد.
تشخیص
به طور معمول برای تشخیص دقیق عفونت زمینه ای، پزشکان انجام آزمایش هایی را توصیه می کنند.
آزمایش خون
نمونه خون از دو ناحیه مختلف گرفته می شود تا موارد زیر را بتوان بررسی کرد:
• علائمی از عفونت
• اختلال لخته شدن خون
• عملکرد غیرطبیعی کبد یا کلیه
• اختلال در انتقال و استفاده از اکسیژن
• به هم خوردن توازن میزان الکترولیت ها
سایر آزمایش ها
بسته به علائم، پزشک آزمایش های دیگری را نیز تجویز می کند:
• ادرار. اگر پزشک به عفونت ادراری مشکوک شود، برای بررسی وجود باکتری در ادرار دستور به آزمایش ادرار می دهد.
• ترشحات زخم. اگر زخمی عفونی به نظر رسد، بررسی ترشحات زخم به تجویز آنتی بیوتیک مناسب کمک می کند.
• ترشحات تنفسی. در سرفه های خلطی، آزمایش ترشحات تنفسی، عامل عفونت را مشخص می کند.
آزمایش های تصویربرداری
اگر ناحیه عفونت مشخص نباشد، پزشک انجام یک یا چند آزمایش تصویربرداری را تجویز می کند:
• عکس رادیوگرافی. رادیوگرافی از قفسه سینه، می تواند مشکلات موجود در ریه ها را نشان دهد.
• توموگرافی رایانه ای (سی تی اسکن/ Scan CT). تشخیص عفونت های آپاندیس یا پانکراس در سی تی اسکن آسان تر است. در این روش، اشعه ایکس زوایای مختلف به ناحیه مورد نظر تابانیده و با ترکیب تصاویر حاصل از آن ها، برش های مقطعی از ساختار های درونی بدن به تصویر کشیده می شوند.
• سونوگرافی. در این فناوری از امواج صوتی برای تولید تصاویر ویدئویی در حین عملکرد طبیعی بدن روی مانیتور استفاده می شود. سونوگرافی برای بررسی عفونت کیسه صفرا یا تخمدان مفید می باشد.
• تصویرسازی تشدید مغناطیسی (ام آر آی/ MRI). ام آر آی در تشخیص عفونت های بافت نرم مفید می باشد. در این فناوری از امواج رادیویی و آهنربای قوی برای تولید تصاویر مقطعی از ساختارهای داخلی بدن، استفاده می شود.
درمان
درمان زود هنگام، احتمال زنده ماندن در برابر بیماری سپسیس را افزایش می دهد. افراد مبتلا به سپسیس، باید تحت نظارت و درمان دقیق در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان (ICU) قرار داشته باشند. در موارد سپسیس یا شوک سپتیک، انجام اقدامات فوری برای تثبیت تنفس و عملکرد قلب لازم می باشد.
داروها
داروهایی که در درمان سپسیس و شوک سپتیک استفاده می شوند عبارتند از:
• آنتی بیوتیک ها. درمان با آنتی بیوتیک باید فوراً آغاز شود. درمان با استفاده از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف که در برابر گسترة وسیعی از باکتری ها مؤثر می باشند، آغاز می شود. این آنتی بیوتیک ها به صورت داخل وریدی (IV) تجویز می شوند.
پس از مشخص شدن نتایج آزمایش خون، پزشک آنتی بیوتیک مناسب را برای مبارزه با عامل عفونت، تجویز می کند.
• سرم درمانی. افراد مبتلا به سپسیس، بلافاصله و برای سه ساعت، سرم درمانی می شوند.
• وازوپرسورها (افزاینده های فشار خون). اگر پس از سرم درمانی، همچنان فشار خون بیش از حد پایین باشد، پزشک داروهایی برای انقباض رگ های خونی و افزایش فشار خون تجویز خواهد کرد.
سایر داروهایی که ممکن است تجویز شود، عبارتند از: دوزهای کم کورتیکواستروئید، انسولین برای کمک به حفظ ثابت سطح قند خون، تقویت کننده های سیستم ایمنی بدن و داروهای مسکن یا آرام بخش.
مراقبت های حمایتی
معمولاً افراد مبتلا به سپسیس، تحت مراقبت های حمایتی مانند اکسیژن درمانی قرار می گیرند. بسته به شرایط، ممکن است به دستگاه تنفس نیاز باشد. اگر کلیه آسب دیده باشد، به دیالیز نیاز خواهد شد.
جراحی
جراحی برای از بین بردن منشأ عفونت مانند محل تجمع چرک (آبسه) و بافت های آلوده یا قانقاریا انجام می شود.