نگاه کلی
سیستیت بینابینی نوعی بیماری مزمن است که باعث فشار، درد مثانه و گاهی درد لگن نیز می شود. شدت درد معمولاً از خفیف تا درد شدید متغیر است. این وضعیت به بخشی از گروهی از بیماری ها که به سندرم مثانه دردناک معروف هستند، گفته می شود.
مثانه یک عضو توخالی و اندامی عضلانی است که ادرار را در خود ذخیره می کند. مثانه تا زمانی که پر شود، قابلیت باز شدن و انبساط را دارد و سپس بعد از پر شدن، پیامی را از طریق اعصاب لگن به مغز ارسال می کند که بدن نیاز به دفع ادرار دارد. این پیام باعث ایجاد احساس نیاز به ادرار کردن در بیشتر افراد می شود.
در صورت ابتلا به سیستیت بینابینی، این سیگنال‌ها دچار اختلال می‌شوند – معمولاً در این اختلال فرد مبتلا با وجود حجم کم ادرار بیشتر از سایر افراد احساس می کند که نیاز به دفع ادرار دارد.
سیستیت بینابینی اغلب زنان را تحت تأثیر قرار می دهد و می تواند تأثیر طولانی مدت بر کیفیت زندگی داشته باشد. اگرچه برای این بیماری هیچ درمانی وجود ندارد و داروها و سایر روش های درمانی فقط می توانند آن را تسکین دهند.
علائم
علائم و نشانه های سیستیت بینابینی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در صورت ابتلا به سیستیت بینابینی، علائم نیز ممکن است در طول زمان متفاوت باشند و به طور دوره‌ای در پاسخ به محرک‌های رایج، قاعدگی، نشستن طولانی مدت، استرس، ورزش و فعالیت جنسی بدتر شوند.
علائم و نشانه های سیستیت بینابینی عبارتند از:
- درد در لگن یا بین واژن و مقعد در زنان
- درد بین کیسه بیضه و مقعد (پرینه) در مردان
- درد مزمن لگن
- نیاز مداوم و فوری به ادرار کردن
- تکرر ادرار، اغلب به مقدار کم، در طول روز و شب (تا 60 بار در روز)
- درد یا ناراحتی در هنگام پر شدن مثانه و تسکین پس از ادرار کردن
- درد هنگام رابطه جنسی
شدت علائم برای همه افراد متفاوت است و برخی افراد نیز ممکن است دوره های بدون علامت را تجربه کنند.
اگرچه علائم و نشانه‌های سیستیت بینابینی ممکن است شبیه علائم عفونت مزمن دستگاه ادراری باشد، اما در صورتی که هیچ عفونتی وجود ندارد. با این حال، اگر فرد مبتلا به سیستیت بینابینی به عفونت مجاری ادراری نیز مبتلا شود، علائم ممکن است بدتر شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده و احساس درد مزمن مثانه یا فوریت و تکرر ادرار به پزشک مراجعه کنید.
علل بیماری
تاکنون علت دقیق سیستیت بینابینی ناشناخته است، اما به احتمال زیاد عوامل زیادی در ایجاد آن نقش دارند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به سیستیت بینابینی ممکن است در پوشش محافظ (اپیتلیوم) مثانه نیز نقص داشته باشند. نشت در اپیتلیوم ممکن است به مواد سمی موجود در ادرار اجازه دهد تا دیواره مثانه را تحریک کنند.
از سایر عوامل مؤثر ممکن اما اثبات نشده می توان به واکنش خود ایمنی، ژنتیک، عفونت یا آلرژی اشاره کرد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عوامل زیر با خطر بالای ابتلا به سیستیت بینابینی مرتبط هستند:
- جنسیت. ابتلا به سیستیت بینابینی در زنان بیشتر از مردان تشخیص داده می شود. علائم در مردان ممکن است شبیه به سیستیت بینابینی باشد، اما اغلب با التهاب غده پروستات (پروستاتیت) همراه است.
- سن. ابتلا به سیستیت بینابینی اکثراً در افراد 30 ساله یا بالاتر تشخیص داده می شود.
- داشتن یک اختلال درد مزمن. سیستیت بینابینی ممکن است با سایر اختلالات درد مزمن مانند سندرم روده تحریک پذیر یا فیبرومیالژیا نیز همراه باشد.
عوارض بیماری
سیستیت بینابینی می تواند منجر به تعدادی از عوارض، از جمله موارد زیر شود:
- کاهش ظرفیت مثانه. سیستیت بینابینی می تواند باعث سفت شدن دیواره مثانه که به آن اجازه می دهد ادرار کمتری در خود نگه دارد، شود.
- پایین آمدن کیفیت زندگی. تکرر ادرار و درد ممکن است در فعالیت‌های اجتماعی، کار و سایر فعالیت‌های زندگی روزمره اختلال ایجاد کند.
- مشکلات روابط جنسی. تکرر ادرار و درد ممکن است روابط شخصی شما را تحت فشار قرار دهد و صمیمیت بین آنها را نیز ممکن است دچار اختلال کند.
- مشکلات عاطفی و هیجانی. درد مزمن و خواب ناکافی مربوط به سیستیت بینابینی ممکن است باعث استرس عاطفی و منجر به افسردگی شود.
تشخیص
تشخیص سیستیت بینابینی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تاریخچه پزشکی و یادداشت روزانه در مورد عملکرد مثانه. ممکن است پزشک از شما بخواهد که علائم خود را شرح دهید و یک دفتر یادداشت داشته باشید و میزان مایعی که می نوشید و حجم ادرار دفع شده را ثبت کنید.
- معاینه لگن. در طول معاینه لگن، پزشک اندام های تولید مثل خارجی، واژن و دهانه رحم را بررسی می کند و شکم را برای ارزیابی اندام های داخلی لگن معاینه می کند. پزشک ممکن است مقعد و رکتوم را نیز معاینه کند.
- آزمایش ادرار. نمونه ای از ادرار شما برای بررسی علائم عفونت دستگاه ادراری بررسی می شود.
- سیستوسکوپی. پزشک یک لوله نازک با یک دوربین کوچک (سیستوسکوپ) را از طریق مجرای ادرار وارد می کند که پوشش مثانه را بررسی کند. همچنین ممکن است مایعی را به مثانه تزریق کند تا ظرفیت مثانه را اندازه گیری کند. پزشک ممکن است این روش را که به عنوان هیدرودیستنشن شناخته می‌شود، پس از بی‌حس کردن با یک داروی بی‌حس کننده انجام دهد تا راحت‌تر باشد.
- بیوپسی. در طول سیستوسکوپی تحت آرام‌بخشی، پزشک ممکن است نمونه‌ای از بافت (بیوپسی) را از مثانه و مجرای ادرار برای بررسی زیر میکروسکوپ خارج کند. این کار برای بررسی سرطان مثانه و سایر علل نادر درد مثانه می باشد.
- بررسی سلول های ادراری. پزشک نمونه ادرار را جمع آوری می کند و سلول ها را برای کمک به رد کردن احتمال سرطان بررسی می کند.
- تست حساسیت پتاسیم. پزشک دو محلول -- آب و کلرید پتاسیم -- را یکی یکی در مثانه شما می ریزد (القا می کند). از شما خواسته می شود که درد و فوریتی را که بعد از تزریق هر محلول احساس می کنید در مقیاس 0 تا 5 ارزیابی کنید. اگر با محلول پتاسیم به طور قابل توجهی درد یا فوریت بیشتری نسبت به آب احساس می کنید، ممکن است پزشک سیستیت بینابینی را تشخیص دهد. افرادی که مثانه سالمی دارند معمولاً نمی توانند بین این دو محلول تمایز قائل شوند.
درمان
هیچ درمان مناسبی وجود ندارد که بتواند علائم و نشانه های سیستیت بینابینی را از بین ببرد و نیز هیچ درمان واحدی که بتواند برای تمام علائم کارآمد باشد، وجود ندارد. ممکن است لازم باشد قبل از یافتن روشی برای تسکین علائم، درمان‌های مختلف یا ترکیبی از درمان‌ها را امتحان کنید.
فیزیوتراپی
کار با فیزیوتراپیست ممکن است درد لگن مرتبط با درد عضلات در هنگام لمس شدن و محدود شدن بافت همبند یا ناهنجاری های عضلانی در کف لگن را تسکین دهد.
داروهای خوراکی
ممکن است، برخی از داروهای خوراکی بتوانند علائم و نشانه های سیستیت بینابینی را بهبود بخشند. این موارد عبارتند از:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، مانند ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB، غیره) یا ناپروکسن سدیم (Aleve)، برای تسکین درد.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای، مانند آمی تریپتیلین یا ایمی پرامین (توفرانیل)، برای کمک به آرام کردن مثانه و جلوگیری از درد.
- آنتی هیستامین ها، مانند لوراتادین (کلاریتین)، که ممکن است فوریت و تکرر ادرار را کاهش داده و علائم دیگر را نیز تسکین دهد.
- پنتوزان (المیرون)، که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا به طور خاص برای درمان سیستیت بینابینی تایید شده است. نحوه عملکرد آن ناشناخته است، اما ممکن است سطح داخلی مثانه را ترمیم کند و دیواره مثانه را در برابر مواد موجود در ادرار که می تواند آن را تحریک کند محافظت کند. ممکن است دو تا چهار ماه طول بکشد تا درد شروع به کاهش کند و تا شش ماه طول بکشد تا تکرر ادرار کاهش یابد.
ممکن است در برخی افراد، بیماری ماکولای چشم با استفاده از این دارو مرتبط باشد. قبل از شروع این درمان، ممکن است به یک معاینه کامل چشم نیاز داشته باشید. همچنین ممکن است در ادامه درمان به معاینات چشمی اضافی برای نظارت بر بیماری چشم نیاز داشته باشید.
تحریک عصبی
تکنیک های تحریک عصبی عبارتند از:
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS). با TENS، پالس های الکتریکی خفیف درد لگن را تسکین می دهند و در برخی موارد تکرر ادرار را نیز کاهش می دهد. TENS همچنین ممکن است جریان خون به مثانه را افزایش دهد. این کار ممکن است ماهیچه هایی که به کنترل مثانه کمک می کنند را تقویت کند یا منجر به ترشح موادی که درد را مسدود می کنند، شود.
سیم‌های الکترونیکی که در قسمت پایین کمر یا درست بالای ناحیه تناسلی قرار می‌گیرند، پالس‌های الکتریکی را ارسال می‌کنند – طول زمان و دفعات درمان به این که چه چیزی برای شما بهتر است، بستگی دارد.
- تحریک عصب ساکرال. اعصاب خاجی، پیوند اولیه بین نخاع و اعصاب مثانه هستند. تحریک این اعصاب ممکن است فوریت ادرار مرتبط با سیستیت بینابینی را کاهش دهد.
با تحریک عصب ساکرال، یک سیم نازک که در نزدیکی اعصاب خاجی قرار می گیرد، تکانه های الکتریکی را به مثانه می فرستد، مشابه کاری که ضربان ساز برای قلب شما انجام می دهد. اگر این روش علائم را کاهش دهد، ممکن است یک دستگاه دائمی از طریق جراحی در بدن شما قرار دهند. این روش معمولاً درد ناشی از سیستیت بینابینی را کنترل نمی کند، اما ممکن است به کاهش برخی علائم تکرر ادرار و فوریت کمک کند.
اتساع مثانه
برخی از افراد پس از سیستوسکوپی با اتساع مثانه، متوجه بهبود موقت علائم می شوند. اتساع مثانه عبارت است از انبساط مثانه با آب. اگر بهبودی طولانی مدت داشته باشید، این روش ممکن است تکرار شود.
سم بوتولینوم A (بوتاکس) ممکن است در طول اتساع مثانه به دیواره مثانه تزریق شود. اما، این گزینه درمانی می تواند منجر به عدم امکان تخلیه کامل مثانه در هنگام ادرار شود. همچنین ممکن است پس از این درمان نیاز به کاتتریزاسیون داشته باشید - تا بتوانید لوله ای را در مثانه خود وارد کنید و ادرار تخلیه شود.
تزریق دارو درون مثانه
در تزریق درون مثانه، پزشک داروی تجویزی دی متیل سولفوکسید (Rimso-50) را از طریق یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) که از طریق مجرای ادرار وارد می شود، در مثانه شما قرار می دهد.
گاهی اوقات این محلول با سایر داروها مانند بی حس کننده موضعی مخلوط می شود و حدود 15 دقیقه در مثانه شما باقی می ماند و سپس از طریق ادرار دفع می شود.
ممکن است درمان با دی متیل سولفوکسید - که DMSO نیز نامیده می شود - به صورت هفتگی به مدت شش تا هشت هفته انجام شود و سپس، در صورت نیاز، تا یک سال درمان های یادآور هر دو هفته یک بار انجام شود.
در روش دیگری برای تزریق به مثانه از محلولی که حاوی داروهای لیدوکائین، بی کربنات سدیم و پنتوسان یا هپارین است، استفاده می کنند.
عمل جراحی
پزشکان به ندرت از جراحی برای درمان سیستیت بینابینی استفاده می کنند زیرا برداشتن مثانه، درد را تسکین نمی دهد و بلکه می تواند منجر به عوارض دیگری شود.
افرادی که درد شدیدی احساس می کنند یا کسانی که مثانه آنها می تواند حجم بسیار کمی از ادرار را در خود نگه دارد، کاندیدهای احتمالی برای انجام عمل جراحی هستند، اما معمولاً تنها پس از شکست سایر درمان ها و تأثیر علائم آن بر کیفیت زندگی این جراحی انجام می شود. گزینه های جراحی عبارتند از:
- سوزاندن. این روش تهاجم خفیف شامل وارد کردن ابزار از طریق مجرای ادرار برای سوزاندن زخم هایی است که ممکن است در سیستیت بینابینی به وجود آمده باشند.
- برداشتن. این یکی دیگر از روش‌های تهاجم خفیف است که شامل وارد کردن ابزار از طریق مجرای ادرار برای برداشتن هر زخمی است.
- افزودن به مثانه. در این روش، جراح با قرار دادن تکه ای از روده بر روی مثانه، ظرفیت مثانه را افزایش می دهد. با این حال، این کار تنها در موارد بسیار خاص و نادر انجام می شود. در این روش معمولاً درد از بین نمی رود و برخی از افراد نیز باید مثانه خود را با کاتتر چندین بار در روز تخلیه کنند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
برخی از افراد مبتلا به سیستیت بینابینی با این راهکارها می توانند علائم را تسکین می دهند:
- تغییرات رژیم غذایی. حذف یا کاهش غذاهایی که مثانه را تحریک می کنند ممکن است به کاهش ناراحتی سیستیت بینابینی کمک کند.
محرک های رایج مثانه - معروف به "چهار Cs" – که عبارتند از:
نوشیدنی های گازدار، کافئین در همه اشکال (از جمله شکلات)، مرکبات و مواد غذایی حاوی غلظت بالای ویتامین C. از مصرف غذاهای مشابه، مانند گوجه فرنگی، ترشی جات و غذاهای ترش و الکل اجتناب کنید. زیرا ادویه جات، ترشی جات و شیرین کننده های مصنوعی ممکن است این علائم را در برخی افراد تشدید کنند.
اگر فکر می کنید غذاهای خاصی وجود دارد که ممکن است مثانه شما را تحریک کنند، سعی کنید آنها را از رژیم غذایی خود حذف کنید. آنها را یکی بعد از دیگری حذف کنید و به نشانه هایی که در صورت وجود، علائم را تشدید می کنند توجه کنید.
- تمرین مثانه. تمرین مثانه شامل دفع ادرار به موقع و در زمان مناسب است(ادرار کردن در ساعت مشخص). این کار را با ادرار کردن در فواصل زمانی مشخص، مثلاً هر نیم ساعت یکبار، چه در صورت نیاز و چه در صورت عدم نیاز به ادرار کردن، شروع کنید. سپس به تدریج زمان بین هر بار رفتن به دستشویی را افزایش دهید.
در طول تمرین مثانه، ممکن است یاد بگیرید که با استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی، مانند نفس کشیدن آهسته و عمیق یا پرت کردن حواس خود با فعالیت دیگری، میل به ادرار کردن را کنترل کنید.
این اقدامات خودمراقبتی نیز می توانند در این خصوص کمک کند:
- پوشیدن لباس های گشاد. از پوشیدن کمربند یا لباس هایی که به شکم شما فشار وارد می کند اجتناب کنید.
- کاهش استرس. برای این کار روش هایی مانند بیوفیدبک را امتحان کنید.
- عدم استعمال سیگار. سیگار کشیدن ممکن است هر وضعیت دردناکی را بدتر کند و سیگار به افزایش احتمال ابتلا به سرطان مثانه نیز کمک می کند.
- ورزش. تمرینات کششی ساده ممکن است به کاهش علائم سیستیت بینابینی کمک کند.
درمان های جایگزین
دو درمان مکمل و جایگزین امیدوار کننده در درمان سیستیت بینابینی وجود دارد:
- تصاویر هدایت شده. این نوع درمان از تجسم و پیشنهادهای مستقیم با استفاده از تصویرسازی برای کمک به تصور بهبودی استفاده می کند، با این امید که بدن از پیشنهادات ذهن پیروی کند.
- طب سوزنی. در طول یک جلسه طب سوزنی، پزشک چندین سوزن نازک را در نقاط خاصی از بدن در پوست شما قرار می دهد. بر اساس طب سنتی چینی، این سوزن‌های ریز قرار داده شده، با ایجاد تعادل مجدد جریان انرژی زندگی، درد را تسکین می دهند. پزشکان غربی معتقدند که طب سوزنی باعث افزایش فعالیت مسکن های طبیعی در بدن می شود.
برای درمان سیستیت بینابینی مطالعات خوب و کاملی انجام نشده است، بنابراین حتماً در مورد استفاده از این درمان ها با پزشک خود مشورت کنید.
راهکار هایی برای کنار آمدن با بیماری
سیستیت بینابینی می تواند کیفیت زندگی را بدتر کند. بنابراین حمایت خانواده و دوستان بسیار مهم است، اما از آنجایی که این بیماری یک مشکل اورولوژیک (ادراری) است، ممکن است بحث در مورد این موضوع مشکل باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
ممکن است از شما خواسته شود که برای چند روز یک دفتر یادداشت داشته باشید تا اطلاعاتی مانند تعداد دفعات ادرار کردن، میزان و نوع مایعات مصرفی خود را ثبت کنید.
برای انجام آزمایش های بیشتر، ممکن است به متخصص اختلالات ادراری (اورولوژیست) یا متخصص اورژانس ارجاع داده شوید.
آن چه می توانید انجام دهید
برای اینکه بیشترین سود را از ملاقات خود با پزشک ببرید از قبل این موارد را آماده کنید:
- علائمی که تجربه می کنید را یادداشت کنید، از جمله علائمی که به نظر می رسد ارتباطی با دلیل بیماری فعلی نداشته باشد.
- فهرستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل ها که مصرف می کنید را تهیه کنید. بسیاری از مکمل های بدون نسخه می توانند دستگاه ادراری را تحریک کنند. همچنین به دوزها و تعداد دفعات مصرف دارو یا مکمل ها توجه داشته باشید.
- یکی از اعضای خانواده یا دوست خود را همراه داشته باشید. بعضی اوقات یادآوری تمام اطلاعات ارائه شده در هنگام قرار ملاقات دشوار است. شخصی که شما را همراهی می کند، می تواند به شما در یادآوری نکات پزشک کمک کند.
- یک دفترچه یادداشت یا یک وسیله الکترونیکی با خود همره داشته باشید تا از آن برای یادداشت اطلاعات مهم در طول ملاقات خود استفاده کنید.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید. لیستی از سوالات که می تواند به شما کمک کند تا از وقت خود نهایت استفاده را ببرید.
برخی از سوالات اساسی که باید در مورد سیستیت بینابینی از پزشک بپرسید عبارتند از:
- آیا علائم من در نهایت از بین می رود؟
- به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
- آیا تغییر رژیم غذایی می تواند به کنترل علائم کمک می کند؟
- آیا داروهایی که مصرف می کنم می تواند وضعیت من را تشدید کند؟
- آیا دارویی وجود دارد که به کاهش علائم من کمک کند؟
- آیا به جراحی نیاز خواهم داشت؟
مطمئن شوید که تمام گفته های پزشک را حتماً متوجه شده اید و درصورت متوجه نشدن حتماً از پزشک خود بخواهید اطلاعات را دوباره تکرار کند و نیز در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما می پرسد. آماده بودن برای پاسخ دادن به آنها به پزشک کمک خواهد کرد.
سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد:
- هر چند وقت یک بار با هشدار کم یا بدون هشدار، میل به ادرار کردن را احساس می کنید؟
- آیا بلافاصله پس از ادرار کردن، مجدد میل به ادرار کردن دارید؟
- آیا تا به حال کمتر از دو ساعت پس از اتمام ادرار، ادرار کرده اید؟
- آیا شب ها برای ادرار کردن از خواب بیدار می شوید؟
- آیا در مثانه خود درد یا سوزش احساس می کنید؟
- آیا در ناحیه شکم یا لگن خود احساس درد می کنید؟
- آیا در حال حاضر از نظر جنسی فعال هستید؟
- این علائم چقدر باعث ناراحتی شما می شود؟