نگاه کلی
صرع نوعی ناهنجاری در سیستم عصبی مرکزی (یک اختلال نورولوژیکی) است که طی آن فعالیت مغز غیرطبیعی و باعث تشنج یا رفتار غیرمعمول، احساسات و گاهی از دست دادن هوشیاری می شود.
صرع می تواند درهرفردی بروز یابد. صرع هم مردان و هم زنان از هر نژاد و سنی را تحت تاثیر قرار می دهد
علائم تشنج می توانند بسیار متفاوت باشند. برخی از افراد مبتلا به صرع در طول تشنج به مدت چند ثانیه بی دلیل به جایی خیره می شوند، در حالی که سایر افراد مرتبا دست یا پاهای خود را منقبض و جمع می کنند. یک بار تشنج به معنای ابتلا به صرع نیست. به طور کلی برای تشخیص صرع حداقل دو حمله بدون علت صرع لازم است.
در اکثر افراد مبتلا به صرع درمان با داروها یا گاهی جراحی می تواند تشنج را کنترل کند. برخی از افراد جهت کنترل تشنج به درمان طولانی مدت نیاز دارند، اما در سایر افراد، تشنج نهایتا از بین می رود. در برخی از کودکان مبتلا به صرع ممکن است با افزایش سن بیماری تشدید شود.
علائم
از آنجا که صرع به علت فعالیت غیر طبیعی مغز ایجاد می شود، تشنج می تواند هر فرآیندی که مغز آن را کنترل می کند، تحت تاثیر قرار دهد. علائم و نشانه های تشنج می توانند شامل موارد زیر باشند:
• گیجی موقت
• حالت خیره شدن
• تکان دادن دست و پا به صورت غیر قابل کنترل
• از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
• علائم روانی مانند ترس، اضطراب یا دژاوو(حس تجربه کردن زمان حال در گذشته)
علائم بسته به نوع تشنج مختلف اند. در اکثر موارد، فرد مبتلا به صرع هر بار تمایل دارد که یک نوع تشنج را بروز دهد، پس هر بار علائم مشابه خواهند بود.
به طور کلی پزشکان تشنج ها را بر اساس این که فعالیت غیر طبیعی مغز چگونه آغاز می شود، به صورت کانونی یا عمومی طبقه بندی می کنند.
تشنج های کانونی
وقتی بروز تشنج ناشی از فعالیت غیر طبیعی در یک ناحیه از مغز به نظر برسد، به آنها تشنج کانونی (جزئی) گفته می شود. این تشنج ها به دو دسته تقسیم می شوند:
• تشنج های کانونی بدون از دست دادن هوشیاری. این تشنج ها که تشنج های جزئی ساده نامیده می شوند، باعث از بین رفتن هوشیاری نمی شوند. اما می توانند احساسات را تغییر دهند یا بر روی ادراک حس بینایی، بویایی، لامسه، چشایی و شنوایی تفییراتی اعمال کنند.
همچنین می توانند منجر به تکان خوردن غیر ارادی قسمتی از بدن، مانند بازو یا پا، و علائم حسی خود به خودی مانند سوزن سوزن شدن، سرگیجه و جرقه های چشمی(چراغ های چشمک زن) شوند.
• تشنج های کانونی همراه با ضعف آگاهی. این تشنج ها که تشنج های پیچیده جزئی نامیده می شوند، عبارتند از تغییر یا از دست دادن هوشیاری یا آگاهی. طی تشنج پیچیده جزئی، احتمالا فرد به فضا خیره می شود و به طور طبیعی به محیط خود پاسخ نمی دهد و یا حرکات تکراری مانند مالش دست، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن به دور دوایر/ چرخیدن را انجام دهند.
علائم تشنج کانونی می توانند با سایر ناهنجاری های عصبی مانند میگرن، نارکولپسی(حمله خواب) یا بیماری روانی اشتباه گرفته شود. برای تشخیص صرع از سایر اختلالات، به معاینه و آزمایش کامل نیاز است.
![]()
تشنج های عمومی
تشنج های عمومیبه تشنج هایی که تمام مناطق مغز را درگیر می کنند، تشنج عمومی گفته می شود. شش نوع تشنج عمومی وجود دارد.
• تشنج های غایب. تشنج های غایب، که در گذشته به تشنج های کوچک معروف بوده اند، اغلب در کودکان اتفاق می افتد و با خیره شدن یا حرکات ظریف بدن مانند چشمک زدن یا پرش لب مشخص می شود. این تشنج ها ممکن است به صورت گروهی رخ دهند و باعث از بین رفتن آگاهی به صورت کوتاه مدت شوند.
• تشنج های تونیک. تشنج های تونیک باعث سفت شدن عضلات می شوند. این تشنج ها معمولاً بر روی عضلات پشت، بازوها و پاها تأثیر می گذارند و می توانند باعث زمین خوردن فرد شوند.
• تشنج های آتونیک. تشنج آتونیک، که به آن ها تشنج قطره ای نیز گفته می شود، باعث از بین رفتن کنترل عضلات می شوند، که می توانند منجربه افتادن یا سقوط ناگهانی فرد شوند.
• تشنج های کلونیک. تشنج های کلونیک با حرکات تکراری یا ریتمیک عضلانی همراه است. این تشنج ها معمولاً گردن، صورت و بازوها را تحت تأثیر قرار می دهند.
• تشنج های میوکلونیک. تشنج های میوکلونیک معمولاً به صورت تکان ها یا کشش های کوتاه مدت و ناگهانی بازوها و پاها ظاهر می شوند.
• تشنج های تونیک-کلونیک. تشنج های تونیک کلونیک، که در گذشته به آن ها تشنج های گراند مال گفته می شد، چشمگیرترین نوع تشنج صرعی است که می تواند باعث از بین رفتن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن بدن و لرزش، گاهی اوقات از دست دادن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز هر یک از موارد زیر باید به سرعت اقادامات پزشکی لازم انجام شود:
• تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد.
• بعد از قطع تشنج، تنفس یا هوشیاری برنگردد.
• تشنج دوم بلافاصله اتفاق بیفتد.
• داشتن تب شدید.
• گرما زدگی.
• باردار بودن.
• ابتلا به دیابت.
• در هنگام تشنج فرد به خود صدمه زده باشد.
اگر فردی برای اولین بار دچار تشنج شدید شود، باید از مشاوره های پزشکی استفاده کند.
علل بیماری
در حدود نیمی از افراد مبتلا به صرع هیچ علتی قابل شناسایی وجود ندارد. در نیمی دیگر، این شرایط می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:
• تأثیر ژنتیک. برخی از انواع صرع، که بر اساس نوع تشنج فرد یا بخشی از مغز که تحت تأثیر قرار می گیرد، در خانواده ها ایجاد می شوند. احتمالاً در این موارد ژنتیک تأثیر دارد.
محققان برخی از انواع صرع را با ژن های خاصی مرتبط دانسته اند، اما در مورد اکثر افراد، ژن ها تنها علت صرع هستند. ژن های مشخصی وجود دارند که می توانند فرد را نسبت به شرایط محیطی که باعث تحریک تشنج می شوند حساس کنند.
• ضربه به سر. ضربه به سر در اثر تصادف رانندگی یا سایر ضربات آسیب زننده می تواند باعث بروز صرع شود.
• بیماری های مغزی. بیماری های مغزی که به مغز آسیب می رسانند، مانند تومورهای مغزی یا سکته ها، می توانند صرع ایجاد کنند. سکته مغزی دلیل اصلی صرع در بزرگسالان بالای ٣٥ سال است.
• بیماری های عفونی. بیماری های عفونی مانند مننژیت، ایدز و انسفالیت ویروسی می توانند باعث صرع شوند.
• آسیب قبل از تولد. قبل از تولد، نوزادان به آسیب مغزی که می تواند توسط چندین عامل ایجاد شود، حساس هستند. از جمله این عوامل می توان به عفونت در مادر، تغذیه نامناسب یا کمبود اکسیژن اشاره کرد. این آسیب مغزی می تواند منجر به صرع یا فلج مغزی شود.
• ناهنجاری هایی در رشد. صرع گاهی اوقات می تواند با اختلالاتی در رشد، مانند اوتیسم و نوروفیبروماتوز همراه باشد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به صرع را افزایش دهند:
• سن. شروع صرع در کودکان و بزرگسالان شایع تر است، اما این بیماری در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد.
• سابقه خانوادگی. اگر فردی سابقه خانوادگی ابتلا به صرع داشته باشد، احتمال دارد که در معرض خطر افزایش ابتلا به ناهنجاری تشنج باشد.
• جراحات سر. آسیب های سر در برخی موارد بروز صرع نقش دارند. با استفاده از کمربند ایمنی هنگام رانندگی در خودرو و استفاده از کلاه ایمنی هنگام دوچرخه سواری، اسکی، موتور سواری یا انجام دادن سایر فعالیت هایی که احتمال آسیب دیدگی سر در آنها وجود دارد، می توان خطر ابتلا به صرع را کاهش داد.
• سکته مغزی و سایر بیماری های عروقی. سکته مغزی و سایر بیماری های عروق خونی (عروقی) می توانند منجر به آسیب مغزی شوند که صرع را تحریک می کند. چند کار وجود دارد که می توان با انجام دادن آن ها خطر ابتلا به این بیماری ها را کاهش داد، از جمله محدود کردن مصرف الکل و پرهیز از سیگارکشیدن، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم.
• زوال عقل. زوال عقل می تواند خطربروز صرع را در افراد میانسال افزایش دهد.
• عفونت های مغزی. عفونت هایی مانند مننژیت، که باعث التهاب در مغز یا نخاع می شوند، می توانند خطر ابتلا به صرع را افزایش دهند.
• تشنج هایی در دوران کودکی. تب های بالا در دوران کودکی گاهی اوقات می توانند با تشنج همراه باشند. کودکانی که به دلیل تب بالا تشنج می کنند به طور کلی صرع نخواهند داشت. خطر ابتلای به صرع در صورتی افزایش می یابد که تشنج در کودک طولانی باشد، دچار سایر بیماری های سیستم عصبی یا دارای سابقه خانوادگی ابتلای به صرع باشد.
عوارض بیماری
تشنج کردن در زمان های مشخص می تواند منجر به شرایطی شود که برای خود فرد یا سایر افراد خطرناک باشد.
• افتادن. اگر فرد هنگام تشنج زمین بخورد، ممکن است به سر آسیب برسد یا استخوانی بشکند.
• غرق شدن. اگر فردی به صرع مبتلا باشد، احتمال غرق شدن حین شنا کردن یا استحمام ١٥ تا ١٩ برابر بیشتر از بقیه افراد است زیرا احتمال تشنج در آب وجود دارد.
• تصادفات رانندگی. تشنجی که باعث از بین رفتن آگاهی یا کنترل شود، می تواند حین رانندگی با ماشین یا کار با سایر تجهیزات خطرناک باشد.
در بسیاری از کشورها محدودیت هایی جهت اخذ گواهینامه رانندگی وجود دارند که مربوط به توانایی راننده در کنترل تشنج و اعمال حداقل مدت زمان رانندگی بدون تشنج کردن، از ماهها تا سال، قبل از مجاز شدن به رانندگی است.
• عوارض بارداری. تشنج در دوران بارداری هم مادر وهم کودک را به خطر می اندازد و داروهای خاصی که به عنوان ضد صرع استفاده می شوند، خطر بروز نقایص مادرزادی را افزایش می دهند. اگر فردی مبتلا به صرع قصد باردار شدن داشته باشد، هنگام تصمیم گیری برای بارداری، بهتر است با پزشک خود صحبت کنند.
اکثر زنان مبتلا به صرع می توانند باردار شده و نوزادان سالمی به دنیا بیاورند. فرد باید در طول بارداری به دقت تحت بررسی قرار بگیرد و ممکن است نیاز به تنظیم داروها داشته باشد. این مسئله بسیار حائز اهمیت است که جهت برنامه ریزی برای بارداری فرد با پزشک خود مشورت کند.
• امور مربوط به سلامت روانی. افراد مبتلا به صرع بیشتر دچار مشکلات روانی، به خصوص افسردگی، اضطراب و افکار و انجام خودکشی می شوند. این مشکلات می توانند نتیجه مشکلات مربوط به خود بیماری و همچنین عوارض جانبی دارو باشد.
سایر عوارض صرع که تهدید کننده حیات هستند شایع نیستند، اما احتمال اتفاق افتادن آن ها وجود دارد. این عوارض به شرح زیرند:
• وضعیت صرع. این حالت در شرایطی اتفاق می افتد که بیش از پنج دقیقه فرد در حالت تشنج مداوم باشد یا مبتلا به تشنج های مکرر و عود کننده باشد بدون اینکه هوشیاری کامل خود را در این حین به دست آورد. خطر دچار شدن به آسیب مغزی دائمی و مرگ در افراد مبتلا به صرع بالا ست.
• مرگ غیر منتظره در صرع (SUDEP). خطراتفاق افتادن مرگ های ناگهانی در افراد مبتلا به صرع کم است. علت آن ناشناخته است، اما برخی تحقیقات نشان می دهد که می تواند به دلیل بیماری های قلبی یا تنفسی باشد.
افرادی که دچار تشنج های مکرر تونیک-کلونیک هستند یا افرادی که تشنج های آن ها با داروها کنترل نمی شود ممکن است بیشتردر معرض خطر SUDEP باشند. به طور کلی، حدود ١ درصد از افراد مبتلا به صرع به دلیل SUDEP می میرند.
تشخیص
جهت تشخیص بیماری، پزشک علائم و سابقه پزشکی فرد را بررسی خواهد کرد. احتمالا پزشک چندین آزمایش برای تشخیص صرع و تشخیص علت تشنج تجویز می کند. بررسی های پزشک عبارتند از موارد زیر:
• معاینه نورولوژیکی(عصبی). پزشک رفتار، توانایی های حرکتی، عملکرد ذهنی و سایر اعمال بدنی فرد را آزمایش می کند.
• آزمایش خون. با گرفتن خون، پزشک می تواند علائم عفونت بیماری های ژنتیکی یا سایر شرایطی که ممکن است با تشنج همراه باشند، را بررسی کند.
همچنین امکان دارد که پزشک جهت تشخیص ناهنجاری های مغزی، آزمایش هایی را توصیه کند که به شرح زیرند:
• الکتروانسفالوگرام (EEG). متداول ترین آزمایش جهت تشخیص صرع است که طی آن الکترودها توسط یک ماده یا کلاه خمیرمانند به پوست سرمتصل می شوند. الکترودها فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می کنند.
اگر فردی به صرع مبتلا باشد، ایجاد تغییرات در الگوی طبیعی امواج مغزی، حتی در صورت عدم تشنج، رایج است. پزشک می تواند حین انجام EEG در هنگام بیداری یا خواب شخص، وی را از طریق ویدئو تحت نظر داشته باشد تا تشنج هایی را که تجربه می کند، ثبت کند. ثبت تشنج ها می تواند به پزشک جهت تشخیص نوع تشنج ها یا رد کردن سایر بیماری ها کمک کند.
این آزمایش می تواند در مطب پزشک یا بیمارستان انجام شود. در صورت امکان، ممکن است یک EEG سیار انجام بگیرد، به این صورت که فرد کلاه را خانه می پوشد در حالی که EEG فعالیت تشنج را در طی چند روز ثبت می کند.
پزشک می تواند دستورالعمل هایی را در مورد انجام دادن کارهایی که باعث تشنج می شوند، به فرد بدهد. ازجمله خواب کم قبل ازانجام آزمایش.
• EEG با چگالی بالا. از میان آزمایش های مختلف EEG، احتمالا پزشک EEG با چگالی بالا را به فرد توصیه می کند، که الکترودها نسبت به EEG معمولی به یکدیگر نزدیک ترند- تقریباً نیم سانتی متر از یکدیگر فاصله دارند. EEG با چگالی بالا می تواند به پزشک کمک کند تا دقیق تر مناطقی از مغز را که تحت تأثیر تشنج قرار دارند، تشخیص دهد.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری( CT Scan).در سی تی اسکن از اشعه ایکس برای تهیه تصاویر مقطعی از مغز استفاده می شود. سی تی اسکن می تواند ناهنجاری هایی را که می توانند باعث تشنج شوند، در مغز نشان دهد مانند تومورها، خونریزی و کیست ها.
• تصویربرداری به صورت تشدید مغناطیسی(MRI). در MRI از آهن ربا و امواج رادیویی قدرتمند جهت ایجاد تصویری دقیق از مغز استفاده می شود. پزشک می تواند ضایعات یا ناهنجاری های مغز را که باعث تشنج می شوند، تشخیص دهد.
• MRI کاربردی (fMRI). MRIکاربردی تغییراتی که در جریان خون حین فعالیت قسمت های خاصی از مغز اتفاق می افتد را اندازه گیری می کند. پزشکان ممکن است قبل از جراحی از fMRI جهت مشخص کردن مکان دقیق عملکردهای مهم، مانند گفتار و حرکت استفاده کنند، در نتیجه جراحان می توانند از آسیب دیدن آن مکان ها حین جراحی جلوگیری کنند.
• توموگرافی انتشار پوزیترون. (PET) در اسکن PET از مقدار کمی ماده رادیواکتیو با دوز کم استفاده می شود که به داخل ورید تزریق می شود تا به ترسیم کردن مناطق فعال مغز و تشخیص ناهنجاری ها کمک کند.
• توموگرافی کامپیوتری با انتشار تک فوتون. (SPECT) اگر با انجام دادن MRI و EEG محلی در مغز که نقطه شروع تشنج هاست مشخص نشد اولین آزمایشی که انجام می شود، این آزمایش است.
در آزمایش SPECT از مقدار کمی ماده رادیواکتیو با دوز کم استفاده که به داخل ورید تزریق می شود تا نقشه ای دقیق و٣ بعدی از فعالیت جریان خون در مغز حین تشنج ایجاد کند.
همچنین احتمال دارد پزشکان نوعی آزمایش SPECT به نام SPECT کاهنده تشنج همراه باMRI (SISCOM) ثبت شده است، انجام دهند که حتی می تواند نتایج دقیق تری ارائه دهد.
• آزمایش های عصبی روانشناختی. در این آزمایش ها، پزشکان مهارت های تفکر، حافظه و گفتار را درفرد ارزیابی می کنند. نتایج آزمایش به پزشکان کمک می کند تا مناطق تحت تاثیر قرار گرفته را تشخیص دهند.
همراه با نتایج آزمایش فرد، امکان دارد پزشک ترکیبی از تکنیک های تجزیه و تحلیل را جهت کمک به تعیین محل شروع تشنج ها در مغز استفاده کند:
• نقشه برداری پارامتری آماری. (SPM) روشی است جهت مقایسه نواحی از مغز که حین تشنج سوخت و ساز آن ها افزایش یافته باشد، که می تواند به پزشکان ایده ای از محل شروع تشنج ها بدهد.
• تجزیه و تحلیل curry. تجزیه و تحلیل کاری تکنیکی است که طی آن داده های EEG گرفته می شوند و آن ها را بر روی MRI مغز قرار می دهد تا به پزشکان محل اتفاق افتادن صرع را نشان دهد.
• مگنتوآنسفالوگرافی(MEG).MEG میدان های مغناطیسی تولید شده توسط فعالیت مغزی را اندازه گیری می کند تا نواحی شروع تشنج را مشخص کند.
تشخیص دقیق نوع تشنج و محل شروع تشنج، بهترین روش برای یافتن یک درمان موثر است.
درمان
معمولاً پزشکان درمان صرع با دارو شروع می کنند. اگر داروها بیماری را درمان نکنند، امکان دارد پزشکان جراحی یا روش درمانی دیگری را پیشنهاد دهند.
دارو
اکثر افراد مبتلا به صرع می توانند با مصرف یک داروی ضد تشنج، که به آن داروی ضد صرع نیز گفته می شود، تشنج نداشته باشند. سایر افراد می توانند با مصرف ترکیبی از داروها از دفعات و شدت تشنج خود بکاهند.
بسیاری از کودکان مبتلا به صرع که علائم صرع را ندارند، می توانند نهایتا مصرف داروها را قطع کرده و بدون تشنج زندگی کنند. بسیاری از بزرگسالان می توانند مصرف داروها را، اگر به مدت دو یا چند سال تشنج نداشتند، قطع کنند. پزشک در مورد زمان مناسب قطع مصرف دارو به فرد مشاوره می دهد.
یافتن داروی صحیح و دوز آن می تواند پیچیده باشد. پزشک شرایط فرد، دفعات تشنج، سن و سایر عوامل را هنگام انتخاب دارویی جهت تجویز، در نظر می گیرد. همچنین پزشک سایر داروهای مصرفی را مورد بررسی قرار می دهد تا از عدم وجود تداخل دارویی آن ها با داروهای ضد صرع اطمینان حاصل کند.
ابتدا پزشک دارویی را با دوز نسبتاً کم تجویز می کند و می تواند به تدریج دوز دارو را افزایش دهد تا زمانی که تشنج به خوبی کنترل شود.
داروهای ضد تشنج می توانند عوارض جانبی داشته باشند. عوارض جانبی خفیف عبارتند از:
• خستگی
• سرگیجه
• افزایش وزن
• از دست دادن تراکم استخوان
• بثورات پوستی
• از دست دادن هماهنگی اعمال بدن
• مشکلات گفتاری
• مشکلات حافظه و تفکر
عوارض جانبی شدیدتر اما نادر عبارتند از:
• افسردگی
• افکار و اقدام به خودکشی
• عارضه های شدید پوستی
• التهاب اندام های خاص مانند کبد
برای دستیابی به بهترین روش کنترل تشنج ممکن با دارو، اعمال زیر انجام می شوند:
• مصرف داروها دقیقا طبق تجویز پزشک
• همیشه قبل از تغییر دادن نحوه استفاده از داروی مصرفی به روش عمومی آن و یا مصرف سایر داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه یا داروهای گیاهی، با پزشک مشورت شود.
• هرگز بدون صحبت کردن با پزشک مصرف دارو قطع نشود.
• در صورت مشاهده احساس افسردگی جدید یا افزایش این حس، افکار خودکشی یا تغییرات غیرعادی در خلق و خو و رفتار، بلافاصله به پزشک مراجعه شود.
• در صورت مبتلا بودن به میگرن، پزشک خود را از این مسئله آگاه کنید. امکان دارد پزشکان یکی از داروهای ضد صرع را تجویز کنند که می تواند از میگرن جلوگیری کرده و صرع را درمان کند.
حداقل نیمی از افرادی که به تازگی مبتلا به صرع تشخیص داده شده اند با مصرف اولین داروی ضد تشنج، تشنج را از دست می دهند. اگر داروهای ضد صرع نتایج رضایت بخشی نداشته باشند، پزشک می تواند جراحی یا سایر روش های درمانی را توصیه کند. بهتر است جهت بررسی وضعیت خود و داروهای مصرفی، فرد به صورت منظم به پزشک مراجعه کند.
جراحی
اگر داروها قادر به کنترل مناسب تشنج نباشند، جراحی می تواند یک گزینه باشد. با جراحی صرع، جراح ناحیه ای از مغز که باعث بروز تشنج است را از بین می برد.
پزشکان معمولاً زمانی اقدام به جراحی می کنند که آزمایش ها موارد زیر را نشان دهند:
• تشنج از منطقه ای کوچک و کاملاً مشخص در مغز منشأ می گیرد.
• ناحیه ای که در مغز جراحی می شود با عملکردهای حیاتی مانند گفتار، زبان، عملکرد حرکتی، بینایی یا شنوایی تداخل نداشته باشد.
گرچه بسیاری از افراد جهت جلوگیری از بروز تشنج ها بعد از انجام جراحی موفقیت آمیز، لازم است یک سری دارومصرف کنند، اما فرد می تواند داروهای کمتری مصرف کند و دوزهای مصرفی را کاهش دهد.
در موارد کمی، جراحی صرع می تواند عوارضی ایجاد کند از جمله تغییر دائمی بر توانایی فکر کردن (شناختی). بهتر است با جراح در مورد سوابق خود، احتمال و میزان موفقیت در جراحی، احتمال و میزان بروز عوارض با روش مد نظر فرد صحبت شود.
![]()
درمان های جایگزین
جدا از داروها و جراحی، روش های درمانی بالقوه روشی جایگزین جهت درمان صرع وجود دارند که به شرح ذیل اند:
• تحریک عصب واگ. در تحریک عصب واگ، پزشکان دستگاهی به نام محرک عصب واگ را در زیر پوست قفسه سینه فرد جایگذاری می کنند، شبیه به پیس میکر (ضربان ساز). سیم های دستگاه تحریک کننده به عصب واگ در گردن متصل می شوند.
دستگاه مجهز به باتری مقادیر زیادی انرژی الکتریکی را از به عصب واگ و به مغز می فرستد. چگونگی مهار کردن تشنج ها توسط این دستگاه مشخص نیست، اما دستگاه معمولاً می تواند ٢٠ تا ۴٠ درصد ازتشنج ها را کاهش دهد.
باکثر افراد همچنان نیاز به مصرف داروهای ضد صرع دارند، گرچه برخی از افراد می توانند دوز دارویی خود را کاهش دهند. امکان دارد فرد دچارعوارض جانبی ناشی از تحریک عصب واگ مانند گلو درد، گرفتگی صدا، تنگی نفس یا سرفه شود.
• رژیم کتوژنیک. برخی از کودکان مبتلا به صرع توانسته اند با داشتن یک رژیم غذایی سخت حاوی چربی و کربوهیدرات کم، تشنج های خود را کاهش دهند.
در این رژیم غذایی که به آن رژیم کتوژنیک گفته می شود، بدن جهت تأمین انرژی، چربی ها را به جای کربوهیدرات ها می شکند. پس از چند سال، برخی از کودکان می توانند رژیم کتوژنیک را متوقف کنند - تحت نظارت دقیق پزشکان خود - و بدون تشنج باقی می مانند.
اگر فردی یا فرزند وی رژیم کتوژنیک را مد نظر دارد، بهتر است با پزشک مشورت شود. توجه به این نکته مهم است که هنگام پیروی از این رژیم غذایی کودک دچار سوء تغذیه نشود.
عوارض جانبی رژیم کتوژنیک عبارتند از کمبود آب بدن، یبوست، رشد کند به دلیل کمبودهای تغذیه ای و تجمع اسید اوریک در خون که می تواند باعث سنگ کلیه شود. اگر رژیم غذایی به درستی و تحت نظر پزشک باشد، این عوارض رایج نیستند.
گرفتن رژیم کتوژنیک می تواند یک چالش باشد. رژیم های غذایی با شاخص گلیسمی پایین و رژیم های اصلاح شده اتکینز گزینه های محدود کننده کمتری را ارائه می دهند که باعث می شود همچنان بتوانند جهت کنترل تشنج مفید باشند.
• تحریک عمیق مغزی. در تحریک عمیق مغزی، جراحان الکترودها را در قسمت خاصی از مغز جایگذاری می کنند، معمولا در تالاموس. الکترودها به ژنراتوری که در قفسه سینه یا جمجمه کار گذاشته می شود متصل شده که پالس های الکتریکی را به مغز می فرستد و می تواند تشنج ها را کاهش دهد.
درمان های بالقوه و احتمالی
محققان در حال مطالعه بسیاری از روش های درمانی بالقوه ی جدید برای درمان صرع هستند، از جمله این روش های درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• تحریک عصبی پاسخ دهنده. دستگاه های قابل جایگذاری و ضربان ساز مانند، که به جلوگیری از تشنج کمک می کنند، در دست بررسی هستند. این دستگاه های تحریک کننده وپاسخ دهنده یا دستگاه های به شکل حلقه بسته، الگوهای فعالیت مغز را جهت تشخیص تشنج قبل از وقوع تجزیه و تحلیل می کنند و یک بار الکتریکی یا دارویی را برای متوقف کردن تشنج توزیع می کنند.
• تحریک مداوم ناحیه شروع تشنج (تحریک زیر آستانه). به نظر می رسد که تحریک زیر آستانه - تحریک مداوم در ناحیه ای از مغز زیر سطحی که از نظر فیزیکی قابل توجه است - سرانجام تشنج و کیفیت زندگی را در برخی از افراد مبتلا به تشنج بهبود می بخشد. در افرادی که به تشنج مبتلا هستند و از ناحیه ای در مغز شروع می شود که قابل برداشت نیست، زیرا این امر بر عملکرد گفتاری و حرکتی(ناحیه سخنوری) تأثیر می گذارد، این روش درمانی می تواند موثر باشد. یا می تواند در افرادی که با توجه به ویژگی های تشنج شان می توان به این نتیجه رسید که احتمال موفقیت درمان با تحریک عصبی پاسخ دهنده کم است، مفید باشد.
• جراحی با حداقل تهاجم. روش های جدید جراحی با حداقل تهاجم، از جمله از بین بردن با لیزر به کمک هدایت توسط MRI، نویدبخش کاهش تشنج هاست و خطراتی کمتر از جراحی سنتی بازمغز، که برای درمان صرع استفاده می شود، دارد.
• از بین بردن توسط لیزر استریوتاکتیک یا جراحی رادیو استاتیک. در مورد برخی از انواع صرع، زمانی که روش باز بسیار خطرناک باشد، از بین بردن با لیزر استریوتاکتیک یا رادیو استاتیک سرجری می تواند درمان موثرتری باشد.در این روش ها، پزشکان، اشعه را به ناحیه خاصی از مغز که باعث تشنج می شود، هدایت می کنند تا آن بافت را از بین ببرند و به این صورت تشنج را کنترل کنند.
• دستگاه تحریک کننده عصب خارجی. مشابه تحریک عصب واگ، این دستگاه اعصاب خاصی را تحریک می کند تا دفعات تشنج را کاهش دهد. اما برخلاف تحریک عصب واگ، این دستگاه از خارج پوشیده می شود در نتیجه نیازی به انجام جراحی جهت کار گذاشتن این دستگاه نیست.
سبک زندگی و درمان های خانگی
درک شرایط فرد می تواند به وی درجهت کنترل بهتر آن کمک کند:
• مصرف صحیح داروها. قبل از صحبت با پزشک به صورت خودسرانه دوز دارو تنظیم نشود. اگر فرد احساس کند که باید دارویش تغییر کند، در مورد آن را با پزشک خود مشورت کند.
• خوابیدن به قدر کافی. کمبود خواب می تواند باعث تحریک تشنج شود. باید ازداشتن استراحت شبانه به مقدار کافی، اطمینان حاصل کرد.
• استفاده از دستبند هشداردهنده طبی. این کار به پرسنل اورژانس کمک می کند تا بدانند چگونه درمان صحیحی برای بیمار اعمال کنند.
• ورزش کردن. ورزش کردن می تواند به فرد در جهت حفظ سلامت جسمی و کاهش افسردگی کمک کند. حتما به مقدار کافی آب نوشیده شود و اگر در حین ورزش فرد احساس خستگی کرد، استراحت کند.
به علاوه، می توان انجام دادن کارهایی که باعث داشتن زندگی سالم می شوند را انتخاب کرد، مانند کنترل کردن اضطراب، محدود کردن مصرف نوشیدنی های الکلی و پرهیز از سیگارکشیدن.
راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری
تشنج های کنترل نشده و تأثیرات آن ها بر زندگی فرد می توانند به مرور زمان باعث احساس فشار روانی و یا منجر به افسردگی شوند. این نکته حائز اهمیت است که فرد بیمار اجازه ندهد صرع مانع او شود. فرد همچنان می تواند یک زندگی فعال و کامل داشته باشد. موارد زیر می توانند جهت مقابله با آن کمک کننده باشند:
• آموزش دادن به خود و دوستان واعضا خانواده خود در مورد صرع تا بتوان شرایط را بهتر درک کرد.
• تلاش جهت نادیده گرفتن واکنش های منفی از جانب مردم. این امر جهت کسب اطلاعات در مورد صرع کمک کننده است در نتیجه می توان از واقعیت ها در مقابل تصورات غلط در مورد بیماری مطلع شد.فرد بیمار بهتر است سعی کند در این مورد خوش خلقی خود را حفظ کند.
• مستقل زندگی کردن تا حد امکان. در صورت امکان فرد به کار خود ادامه دهد. اگر به دلیل تشنج فرد قادر به رانندگی نباشد، می تواند گزینه های حمل و نقل عمومی نزدیک خود را در نظر بگیرد. اگر بیمار اجازه رانندگی نداشته باشد، احتمالا می تواند جهت جا به جا شدن به شهری با گزینه های حمل و نقل عمومی خوب، تصمیم بگیرد.
• یافتن پزشکی که مورد قبول فرد باشد و بیمار با او احساس راحتی بکند.
• تلاش برای کاهش نگرانی در رابطه با داشتن تشنج.
• یافتن گروهی حمایتی برای بیماری صرع. ملاقات با افرادی که وضعیتی که فرد مبتلا در آن قرار دارد را درک می کنند.
اگر تشنج فرد به حدی شدید باشد که قادر به کار کردن خارج از منزل نباشد، همچنان راهکار هایی جهت احساس مثمربه ثمر بودن و ارتباط با مردم وجود دارد. این افراد می توانند در خانه مشغول به کار شوند.
بهتر است به افرادی که با فرد بیمارکار و زندگی می کنند روش صحیح کنترل تشنج آموخته شود، تا در مواردی که فرد دچار تشنج می شود، بتوانند شرایط را کنترل کنند. می توان راهکار های زیر را به آن ها توصیه کرد
• چرخاندن فرد با رعایت احتیاط، به یک سمت.
• قرار دادن شی نرم زیر سر بیمار.
• شل کردن گردن بند های سفت.
• از قرار دادن انگشتان د یا هر شی دیگری در دهان بیمار خودداری شود. هیچ گاه فردی حین تشنج زبان خود را "نبلعیده" است- این عمل از نظرفیزیکی ممکن نیست.
• تلاشی جهت مهار کردن تشنج فرد متشنج انجام نشود.
• اگر فرد در حال حرکت است، اشیا خطرناک باید دور شوند.
• تا رسیدن پرسنل پزشکی در کنار بیمار ماند.
• به فردی که در حال تشنج است از نزدیک مورد بررسی قرار بگیرد تا فرد مشاهده کننده بتواند اتفاقات را به طور دقیق به پزشک بگویید.
• اندازه گیری مدت زمانی که تشنج طول می کشد.
• حفظ آرامش هنگام تشنج.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً در ابتدا فرد به پزشک عمومی مراجعه می کند. با این حال، در بعضی موارد امکان دارد فرد فورا به متخصص ارجاع داده شود، مانند پزشکی که در زمینه بیماری های مغز و سیستم عصبی تحصیل کرده است (متخصص مغز و اعصاب/ نورولوژیست) یا یک متخصص مغز و اعصاب که در زمینه صرع تحصیل کرده(متخصص صرع/اپیلپتولوژیست).
از آنجایی که زمان های ملاقات با پزشک می توانند کوتاه باشند و غالباً موارد زیادی برای گفتگو وجود دارد، بهتر است فرد جهت مراجعه به پزشک آمادگی داشته باشد. درذیل اطلاعاتی کمک کننده جهت کسب آمادگی برای مراجعه به پزشک و انتظاراتی که از پزشک می رود، آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
• داشتن یک تقویم دقیق جهت یادداشت کردن زمان اتفاق افتادن تشنج. در هر بار بروز تشنج، زمان، نوع تشنج و مدت زمان آن یادداشت شود. همچنین بهتر است هر شرایطی که می تواند باعث تحریک تشنج شود، را یادداشت کرد از جمله فراموش کردن مصرف داروها، کمبود خواب، افزایش اضطراب، قاعدگی یا سایر موارد.
از افرادی که احتمالا شاهد تشنج ها بوده اند، از جمله خانواده، دوستان و همکاران، جهت ثبت کردن اطلاعاتی که ممکن است خود فرد از آن ها آگاهی نداشته باشد، می توان کمک گرفت.
• مطلع بودن از محدودیت هایی که قبل از مراجعه به پزشک لازم است اعمال شوند. در زمان تعیین وقت ملاقات، در مورد کارهایی که باید قبل از مراجعه انجام داد سوال شود، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
• یادداشت کردن اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله اضطراب های عمده یا تغییرات اخیر در زندگی.
• تهیه لیستی از تمام داروهای مصرفی، ویتامین ها یا مکمل ها.
• داشتن همراه از جمله یکی از اعضای خانواده یا دوست.گاهی مواقع به خاطر سپردن تمام اطلاعاتی که هنگام مراجعه به پزشک ارائه می شود، می تواند دشوار باشد. شخصی که همراه بیمار است می تواند مطلبی را که بیمار جا می اندازد یا فراموش می کند، به یاد آورد.
همچنین، از آنجایی که ممکن است از همه اتفاقاتی که هنگام تشنج رخ می دهد آگاه نباشید، احتمالا پزشک از فرد می خواهد از شخصی که آن را دیده است، سوالاتی بپرسد.
• یادداشت کردن سوالاتی که قرار است از پزشک پرسیده شود. تهیه لیستی از سوالات به فرد کمک می کند تا از وقت خود با پزشک به بهترین شکل استفاده کند.
در مورد صرع، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسیده شوند، بدین شرح اند:
• علت احتمالی ایجاد تشنج چیست؟
• به چه نوع آزمایش هایی نیاز است؟
• آیا صرع فرد موقتی است یا مزمن؟
• چه روش درمانی را پزشک پیشنهاد می کند؟
• روش های جایگزین روش اولیه توصیه شده توسط پزشک چیست؟
• چگونه می توان از اینکه در صورت بروز مجدد تشنج فرد به خود صدمه ای نمی زند اطمینان حاصل کرد؟
• اگر فردی دچار سایر بیماری ها باشد، چگونه می تواند آنها را به بهترین نحو با یکدیگر مدیریت کند؟
• آیا محدودیت هایی وجود دارد که لازم باشد آنها را دنبال کرد؟
• آیا باید به متخصص مراجعه شود؟ هزینه آن چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش می دهد؟
• آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که پزشک تجویز می کند، وجود دارد؟
• آیا بروشور یا سایر موارد چاپی وجود دارد که بتوان آن ها را با خود به خانه برد؟ چه وب سایت هایی را پزشک پیشنهاد می کند؟
علاوه بر این سوالات که برای پرسیدن از پزشک آماده شده اند، در صورت وجود ابهام در هر زمانی هنگام مراجعه به پزشک، از پرسیدن سوال دریغ نشود.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سوال خواهد پرسید:
• چه زمانی برای اولین بار تشنج بروز یافت؟
• آیا به نظر می رسد که تشنج در اثر حوادث یا شرایط خاصی تحریک شود؟
• آیا احساسات مشابهی قبل از شروع تشنج وجود دارد؟
• آیا تشنج ها مکررند یا گاهی اوقات اتفاق می افتند؟
• هنگام بروز تشنج چه علائمی مشاهده می شود؟
• چه عاملی، در صورت وجود آن، باعث بهبود تشنج می شود؟
• چه عاملی، در صورت وجود آن، باعث وخیم تر شدن تشنج می شود؟
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
شرایط و فعالیت های مشخصی می توانند محرک تشنج باشند، بنابراین موارد زیر می توانند کمک کننده باشند:
• از مصرف الکل خودداری کنید
• از مصرف نیکوتین خودداری کنید
•به اندازه کافی بخوابید
• اضطراب را کاهش دهید
همچنین این که قبل از مراجعه به پزشک، سوابق تشنج خود را یادداشت کنید،حائز اهمیت است.