نگاه کلی
عفونت سایتومگالوویروس، بیماری شایعی است که تقریباً می تواند همه افراد را مبتلا کند. در صورت ابتلا فرد به این عفونت، ویروس در تمام مدت زندگی فرد در بدن او باقی خواهد ماند. بسیاری از مردم از ابتلا خودشان به ویروس سایتومگالوویروس بی اطلاع هستند. ممکن است بعد از ورود این ویروس به بدن فرد، هیچ علائمی بروز پیدا نکند.
در زنان باردار و یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، این ویروس می تواند خطرناک باشد.
اگر زنی در طول دوران بارداری خود دچار عفونت فعال سایتومگالوویروس شود، ویروس از مادر به کودک انتقال یافته و باعث بروز علائم و نشانه خواهد شد. همچنین در افرادی که پیوند عضو انجام داده و سیستم ایمنی بدن ضعیفی دارند، ابتلا به عفونت سایتومگالوویروس (CMV) می تواند خطرناک و کشنده باشد.
این ویروس می تواند از طریق مایعاتی مثل خون، بزاق دهان، ادرار، منی و شیر مادر به فرد سالم انتقال پیدا کند. در حال حاضر هیچ گونه درمانی برای این ویروس وجود نداشته اما می تواند برای درمان کودکان تازه متولد شده و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف از دارو استفاده کرد.
علائم
بیشتر افراد سالمی که مبتلا به ویروس CMV می شوند، معمولاً علائم به خصوصی از خود نشان نداده یا اینکه علائم به وجود آمده کم و جزئی خواهند بود.در صورتی که سیستم ایمنی بدن فرد به هر دلیلی ضعیف باشد، بیماری با علائم و نشانه های شدیدتری همراه بوده و افراد زیر را درگیر می کند:
- نوزادانی که پیش از تولد به CMV آلوده شده اند (CMV مادرزادی).
- نوزادانی که در هنگام تولد یا اندکی پس از آن آلوده می شوند (CMV پری ناتال). این گروه شامل نوزادانی است که از طریق شیر مادر آلوده شده اند.
- افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف شده است، مانند کسانی که پیوند عضو، مغز استخوان یا سلول های بنیادی انجام داده اند یا کسانی که به ویروس HIV آلوده شده اند.
نوزادان
بیشتر نوزادانی که مبتلا به CMV مادرزادی هستند از بدو تولد سالم به نظر می رسند.
با گذشت زمان (دربرخی موارد برای ماهها یا سالها پس از تولد)علائم ایجاد می شود. متداول ترین این علائم، کم شنوایی و تأخیر در رشد است. تعداد کمی از نوزادان نیز دچار مشکلات بینایی می شوند.
علائم و نشانه های زیر در نوزادانی که CMV مادرزادی دارند و از بدو تولد بیمار هستند شایع تر است:
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- زردی
- کبد بزرگ شده و عملکرد ضعیف دارد
- لکه های پوستی بنفش یا قرمزی پوستی یا هر دو
- میکروانسفالی (کوچک بودن غیر طبیعی سر)
- بزرگ شدن طحال
- ذات الریه
- تشنج
ضعف سیستم ایمنی
اگر سیستم ایمنی بدن ضعیف شده باشد، امکان دارد مشکلات شدیدتری در مناطق زیر بروز کند:
- چشم ها
- ریه ها
- کبد
- مری
- معده
- روده ها
- مغز
بزرگسالان سالم
بیشتر افرادی که به CMV آلوده می شوند، اگر سالم باشند، در صورت بروز علائم، تعداد کمی از علائم را تجربه می کنند. برخی از بزرگسالان هنگامی که برای اولین بار آلوده می شوند علائمی شبیه مونونوکلئوز عفونی دارند، از جمله:
- خستگی
- تب
- گلو درد
- دردهای عضلانی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- سیستم ایمنی ضعیف و بروز علائم عفونت CMV. برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، عفونت CMV می تواند جدی یا حتی کشنده باشد. به نظر می رسد افرادی که تحت پیوند سلول های بنیادی یا اعضای بدن قرار گرفته اند بیشتر در معرض خطر هستند.
- ابتلا به بیماری شبیه مونونوکلئوز در دوران بارداری
اگر CMV دارید اما در ظاهر سالم هستید و بیماری خفیف و عمومی را تجربه می کنید، می توانید در یک دوره ابتلای مجدد و شدید تر بیماری قرار داشته باشید. خودمراقبتی، مانند استراحت کافی، جهت کنترل عفونت در بدن ضروری است.
ابتلای کودک به بیماری
اگر می دانید در دوران بارداری خود به CMV آلوده شده اید، به پزشک کودک خود اطلاع دهید. پزشک کودک را از نظر توان شنوایی یا بینایی ارزیابی می کند.
علل بیماری
بیماری عفونت سایتومگالوویروس با ویروس های به وجود آورنده بیماری هایی مثل آبله، هرپس سیمپلکس و منونوکلئوزیس به وجود می آید. ممکن است سایتومگالوویروس تا مدت ها غیر فعال و نهفته بوده و سپس در دوره های خاصی از زندگی مجدداً فعالیت خود را شروع کند.اگر فرد مبتلا سالم باشد، سایتومگالوویروس نهفته باقی خواهد ماند.
در حین فعالیت ویروس احتمال انتقال آن نیز وجود داشته و ممکن است از طریق مایعات بدن مثل خون، ادرار، بزاق دهان، شیر مادر، اشک، منی و مایعات واژینال به افراد سالم انتقال پیدا کند.اما امکان انتقال آن از طریق تماس های روزمره غیر ممکن خواهد بود.
انتقال بیماری از طریق راه های زیر نیز اتفاق می افتد:
- لمس چشم ها یا دست زدن به بافت داخلی بینی یا دهان بعد از تماس با مایعات خارج شده از بدن فرد مبتلا به سایتومگالوویروس
- تماس جنسی با فرد مبتلا به ویروس
- شیر مادر آلوده به ویروس
- انتقال خون یا پیوند عضو فرد آلوده به فرد سالم
مادر مبتلا به این ویروس می تواند ویروس را پیش از تولد یا در هنگام زایمان به کودک خود منتقل کند. اگر مادر برای اولین بار در حین بارداری به این ویروس مبتلا شده باشد احتمال انتقال آن به کودک افزایش می یابد.
عوامل خطر ساز (ریسک فاکتورها)
CMV ویروسی گسترده و رایج است که تقریباً می تواند همه افراد را مبتلا کند.
عوارض بیماری
عوارض عفونت CMV بسته به سلامت کلی شخص و زمان آلودگی متفاوت است.
بزرگسالان سالم
این ویروس، به ندرت باعث می شود که شخص بزرگسال سالم دچار مونونوکلئوز شود. از دیگر عوارض نادر بزرگسالان سالم می توان به مشکلات دستگاه گوارش، کبد، مغز و سیستم عصبی اشاره کرد.
افرادی که ایمنی ضعیفی داشته اند
عوارض عفونت CMV می تواند شامل موارد زیر باشد:
- از دست دادن بینایی، به دلیل التهاب لایه حسگر نور چشم (رتینیت)
- مشکلات سیستم گوارشی، از جمله التهاب روده بزرگ (کولیت)، مری (ازوفاژیت) و کبد (هپاتیت)
- مشکلات سیستم عصبی، از جمله التهاب مغز (انسفالیت)
- ذات الریه
نوزادانی که CMV مادرزادی دارند
نوزادی که مادرش برای اولین بار در دوران بارداری به CMV آلوده شده است، احتمالاً عوارضی را تجربه می کند. عوارض مربوط به کودک می تواند شامل موارد زیر باشد:
- از دست دادن شنوایی
- ناتوانی ذهنی
- مشکلات بینایی
- تشنج
- عدم هماهنگی
- ضعف یا مشکلات استفاده از عضلات
پیشگیری از بروز بیماری
بهداشت مناسب بهترین راه پیشگیری در برابر CMV است. می توانید این اقدامات احتیاطی را انجام دهید:
به طور منظم دست های خود را بشویید. بهتر است برای شستن دست ها به مدت 15 تا 20 ثانیه از آب و صابون استفاده کنید.
از تماس با اشک ها، بزاق دهان در هنگام بوسیدن کودک خود بپرهیزید. به جای بوسیدن لب ها بهتر است به عنوان مثال پیشانی کودک خود را ببوسید. این موضوع در هنگام نگه داری از کودک اهمیت بیشتری پیدا می کند.
از به اشتراک گذاشتن غذا یا خوردنی ها در لیوان و بشقاب مشترک بپرهیزید.
از وسایل یک بار مصرف استفاده کنید. به عنوان مثال هنگام عوض کردن پوشک بچه، از تماس با دستمال کاغذی و دیگر وسایل دور انداختنی که احتمالا با مایعات بدن کودک در تماس بوده باشد، بپرهیزید. سعی کنید بعد از شستن کامل دست ها با آب و صابون، به صورت خود دست زده یا از مواد خوردنی و آشامیدنی استفاده کنید.
اسباب بازی های کودک را تمیز کنید. سعی کنید به طور مرتب اسباب بازی ها و سطوحی که با بزاق و ادرار کودکان در تماس هستند را شسته و ضد عفونی کنید.
رابطه جنسی ایمن. برای ارتباط جنسی ایمن، بهتر است از کاندوم استفاده کنید. اینکار مانع از گسترش و پخش شدن ویروس CMV از طریق مایع منی و مایعات واژینال خواهد شد.
اگر سیستم ایمنی بدن ضعیفی دارید، بهتر است از داروهای ضد ویروس برای جلوگیری از بیماری های مثل CMV استفاده کنید.
احتمالا پزشک برای جلوگیری از ابتلا به چنین ویروس هایی در حین بارداری، برای مادران واکسن هایی تجویز کند. این واکسن ها می تواند از انتقال این ویروس به کودک جلوگیری کرده و احتمال آن را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.
تشخیص
تست های آزمایشگاهی از جمله آزمایش خون و مایعات دیگر بدن یا آزمایش نمونه های بافتی می تواند در تشخیص بیماری مفید باشد.
دوران بارداری و پس از زایمان
در صورتی که باردار هستید، انجام آزمایش ها برای تشخیص ابتلای مادر به CMV اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند.
زنان باردار با وجود آنتی بادی ها در داخل خون شان احتمال اینکه عفونت دوباره فعال شده و کودکشان را مبتلا کند، به حداقل خواهد رسید.
در صورتی که پزشک ابتلا به CMV را در حین بارداری تشخیص دهد نیاز به انجام آزمایش ها قبل از تولد (amniocentesis) خواهد بود. برای انجام این آزمایش، پزشک از مایع آمنیوتیک مادر نمونه برداری خواهد کرد.
زمانی که وضعیت غیر طبیعی در نتیجه CMV در سونوگرافی دیده شود، نیاز به انجام آزمایش آمنیوسنتز خواهد بود.
اگر پزشک شک کند که کودک دچار CMV مادرزادی شده، کودک باید در طول سه هفته بعد از به دنیا آمدن، مورد آزمایش و بررسی قرار گیرد. پزشک احتمالا برای اطمینان از سلامت کبد و کلیه، آزمایش های دیگری تجویز می کند.
درمان
درمان به طور کلی برای کودکان و بزرگسالان سالم لازم نیست. بزرگسالان سالم مبتلا به مونونوکلئوز CMV معمولاً بدون دارو بهبود می یابند.
نوزادان تازه متولد شده و افرادی که ایمنی ضعیف دارند، هنگامی که علائم عفونت CMV بروز می کند، به درمان نیاز دارند. نوع درمان به علائم و نشانه ها و شدت بیماری بستگی دارد.
داروهای ضد ویروس رایج ترین نوع درمان هستند. آنها می توانند تولید مثل ویروس را کند کنند، اما نمی توانند آن را از بین ببرند. محققان در حال مطالعه داروها و واکسن های جدید برای درمان و پیشگیری از CMV هستند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به شخص برای آمادگی برای قرار ملاقات خود آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
قبل از قرار ملاقات خود این مراحل را انجام دهید:
- علائمی را که خود یا کودکتان تجربه می کنید بنویسید، از جمله علائمی که به نظر می رسد ارتباطی با دلیل بیماری فعلی نداشته باشد مانند تب پایین یا خستگی.
- سوالات خود از پزشک را یادداشت نمایید،زمان ملاقات با پزشک محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سوالات می تواند به شما کمک کند تا از وقت خود نهایت استفاده را ببرید.
سوالاتی که در ارتباط با این بیماری می توانید از پزشک خود بپرسید شامل موارد زیر است:
- چه عواملی باعث بروز علائم می شود؟
- به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟
- آیا شرایط من موقتی است یا مزمن؟
- بهترین اقدام درمانی چیست؟
- آیا بیماری من مسری می باشد؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که لازم باشد آنها را دنبال کنم؟
دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک شما به احتمال زیاد تعدادی سوال از شما می پرسد، از جمله:
- چه مدت است که دچار علائم هستید؟
- آیا با کودکان خردسال کار می کنید یا زندگی می کنید؟
- آیا اخیراً انتقال خون یا پیوند عضو، مغز استخوان یا سلول های بنیادی انجام داده اید؟
- آیا بیماری دارید که سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند، مانند HIV (ایدز)؟
- آیا شیمی درمانی می کنید؟
- آیا رابطه جنسی ایمن دارید؟
- آیا باردار هستید یا فرزند شما از شیر مادر تغذیه می کند؟
علاوه بر این، اگر فکر می کنید در دوران بارداری در معرض خطر قرار گرفته اید:
- فکر می کنید چه زمانی خطر ابتلا وجود داشته است؟
- آیا علائم این بیماری را داشته اید؟
- آیا قبلاً آزمایش CMV را انجام دادید؟