نگاه کلی
عفونت ادراری عفونتی است که در یکی از قسمت های دستگاه ادراری(کلیه، میزنای، مثانه و میزراه) اتفاق می افتد.اغلب این عفونت ها قسمت های پایینی دستگاه ادراری (مثانه و میزراه) را درگیر می کنند.
زنان بیش تر از مردان در معرض خطر ابتلا به این نوع عفونت قرار می گیرند.عفونتی که محدود به مثانه باشد، دردناک و آزاردهنده است.در صورت سرایت این عفونت به کلیه، با عواقب جدی و خطرناکی، رو به رو خواهید شد.
پزشکان معمولاً با استفاده از آنتی بیوتیک ها، عفونت دستگاه ادراری را درمان می کنند. اما در وهله اول باید از مبتلا شدن به این بیماری پیشگیری کرد.
علائم
عفونت دستگاه ادراری، همواره با علائم و نشانه های خاصی همراه نیست اما در صورت بروز علائم و نشانه ها، آن علائم عبارتند از:
• احساس نیاز شدید، مداوم و قوی به دفع ادرار
• احساس سوزش هنگام دفع ادرار
• تکرر ادرار و مقدار کم ادرار تولید شده
• کدر شدن ادرار
• ادرار به رنگ قرمز، صورتی روشن یا قرمز پررنگ در می آید که نشانه ای از وجود خون در آن است.
• ادرار با بوی قوی
• درد لگن در زنان، مخصوصاً در مرکز آن و نواحی اطراف استخوان شرمگاهی
عفونت ادراری ممکن است که در بزرگسالان نادیده گرفته شود یا با سایر عارضه های دیگر اشتباه گرفته شود.
انواع عفونت های دستگاه ادراری
هر کدام از این عفونت ها بسته به اینکه کدام قسمت از دستگاه ادراری را درگیر کرده اند، منجر به ایجاد علائم و نشانه های خاصی می شوند.
بخش هایی از دستگاه ادراری که آسیب دیده اند
کلیه ها(التهاب لگنچه و کلیه حاد)
●درد در ناحیه بالای کمر و پهلو
●تب بالا
● لرز
●حالت تهوع
●استفراغ
میز راه(التهاب میزراه)
●سوزش هنگام تخلیه ادرار
مثانه(آماس مثانه)
●فشار در ناحیه لگن
●درد در ناحیه پایینی شکم
●ادرار مکرر و دردناک
● خون در ادرار
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده علائم و نشانه های عفونت دستگاه ادراری، سریعاً با پزشک تان تماس بگیرید.
علل
عفونت دستگاه ادراری معمولاً زمانی اتفاق می افتد که باکتری ها از طریق ادرار وارد دستگاه ادراری می شوند و در مثانه شروع به تکثیر و تولید مثل می کنند. اگرچه سیستم ادراری به گونه ای طراحی شده است که میکروب ها را از دستگاه ادراری دور نگه دارد اما این مکانیسم دفاعی ممکن است که با شکست رو به رو شود.در صورت وقوع این اتفاق باکتری ها کنترل کل دستگاه ادراری را به دست می گیرند و باعث گسترش عفونت در تمامی قسمت های آن می شوند.
عفونت دستگاه ادراری بیشتر در زنان رایج است و مثانه و میزراه را تحت تاثیر قرار می دهد.
• عفونت مثانه(التهاب مثانه).این نوع عفونت معمولا ناشی از وجود باکتری اشرشیاکلای (اِ کلای)، نوعی باکتری که در دستگاه گوارش وجود دارد، است اگرچه گاهی اوقات سایر باکتری های دیگر هم باعث ایجاد این نوع عفونت خواهند شد.
آمیزش جنسی خطر ابتلا به عفونت مثانه را افزایش خواهد داد.اما این به آن معنی نیست که تنها فعالیت های جنسی می توانند موجب گسترش این عفونت شوند.همه زنان به دلیل آناتومی خاص بدن شان مخصوصاً به دلیل فاصله کم میزراه تا مقعد و دهانه مجرای ادرار تا مثانه، در خطر ابتلا به عفونت مثانه قرار دارند.
عفونت میزراه (التهاب میزراه).این نوع عفونت زمانی اتفاق می افتد که باکتری های گوارشی از طریق مقعد به میزراه انتشار پیدا می کنند.همچنین به دلیل نزدیکی میزراه زنان به ناحیه واژن، عفونت های مقاربتی مانند هرپس، سوزاک، کلامیدیا و میکوپلاسما می توانند منجر به عفونت میزراه شوند.
عوامل خطرساز(ریسک فاکتورها)
عفونت های دستگاه ادراری بیشتر در زنان رایج هستند و تعداد زیادی از زنان در طول عمرشان حداقل یک بار به این نوع عفونت دچار شده اند.عوامل خطرسازی که زنان را در معرض خطر ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری قرار می دهند، عبارتند از:
• آناتومی بدن زنان.زنان نسبت به مردان، میزراه کوتاه تری دارند.این فاصله کوتاه باعث می شود تا باکتری ها به راحتی بتوانند خودشان را به مثانه برسانند.
• فعالیت جنسی.زنانی که از نظر جنسی فعال هستند نسبت به زنانی که این فعالیت را ندارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری قرار می گیرند.همچنین داشتن یک شریک جنسی جدید، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش خواهد داد.
• انواع خاصی از روش های کنترل بارداری.زنانی که از روش دیافراگم و عوامل اسپرم کش برای جلوگیری از بارداری استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری قرار می گیرند.
• یائسگی.پس از یائسگی به دلیل کاهش هورمون استروژن در گردش خون تغییراتی در دستگاه ادراری ایجاد می شود که باعث آسیب پذیر تر شدن آن می شود.
سایرعوامل خطرساز عفونت دستگاه ادراری عبارتند از:
• اختلالات دستگاه ادراری.نوزادانی که با ناهنجاری های دستگاه ادراری مانند عدم خروج نرمال ادرار از بدن یا برگشت ادرار به میزراه متولد شده اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری قرار می گیرند.
• انسداد در دستگاه ادراری. سنگ کلیه یا پروستات بزرگ شده باعث حبس شدن ادرار در مثانه و افزایش خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری خواهد شد.
• سیستم ایمنی سرکوب شده. دیابت و سایر بیماری های دیگری که باعث ایجاد نقص در سیستم ایمنی بدن(مکانیسم دفاعی بدن در برابر میکروب ها)می شوند، خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش می دهند.
• استفاده از سوند.افرادی که توانایی دفع ادرار شان را از دست داده اند، از یک لوله (سوند)برای دفع ادرار استفاده می کنند که این امر خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش می دهد.این روش ممکن است در افرادی که در بیمارستان بستری هستند، افرادی که دچار اختلال در عملکرد سیستم عصبی هستند و نمی توانند ادرارشان را کنترل کنند و افراد از کار افتاده، استفاده شود.
• اقداماتی که اخیراً بر روی دستگاه ادراری انجام شده است.جراحی هایی که بر روی مثانه صورت گرفته یا معاینه دستگاه ادراری به وسیله تجهیزات پزشکی، هر دو می توانند خطر ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری را افزایش دهند.
عوارض بیماری
در صورت درمان سریع و مناسب عفونت های دستگاه ادراری، به ندرت عوارض جدی بروز پیدا خواهند کرد. اما در صورت عدم درمان، عوارض جدی و خطرناکی بوجود خواهند آمد.
این عوارض عبارتند از:
• وقوع عفونت های مکرر مخصوصاً در زنان، به گونه ای که در طی یک دوره زمانی ۶ماهه ۲بار یا بیشتر و در مدت زمان ۱سال ۴بار یا بیشتر به این عفونت مبتلا می شوند.
• ایجاد آسیب های کلیوی ماندگار که ناشی از عفونت های کلیوی(التهاب کلیه و لگنچه) حاد و مزمن هستند و در نهایت منجر به عفونت دستگاه ادراری خواهند شد.
• افزایش خطر به دنیا آوردن نوزادان کم وزن یا نارس در زنان باردار.
• تنگ شدن مجاری ادراری در مردان مخصوصاً آن هایی که سابقاً مبتلا به التهاب میزراه سوزاکی بوده اند.
• سپسیس(مسمومیت عفونی بواسطه جذب باکتری)یکی از عوارض مرگبار عفونت دستگاه ادراری است.مخصوصاً اگر این نوع عفونت به کلیه ها سرایت کند.
پیشگیری از بروز بیماری
با انجام اقدامات زیر، خطر ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری را کاهش دهید:
• نوشیدن مقدار زیادی مایعات مخصوصاً آب.نوشیدن آب به رقیق شدن ادرار کمک می کند و همچنین باعث می شود که به صورت مرتب ادرار کنید که این امر موجب می شود تا باکتری ها قبل از ایجاد عفونت، از دستگاه ادراری دفع شوند.
• نوشیدن آب زغال اخته.اگرچه هنوز اثبات نشده است که نوشیدن آب زغال اخته می تواند از بوجود آمدن عفونت های دستگاه ادراری جلوگیری کند ولی نوشیدنش ضرری هم ندارد.
• شستن از ناحیه جلو به عقب.پس از دفع ادرار و مدفوع، از ناحیه جلو به عقب شست و شو را شروع کنید.این امر باعث عدم انتقال باکتری های ناحیه مقعد به واژن و میزراه می شود.
• خالی کردن فوری مثانه پس از آمیزش جنسی.همچنین یک لیوان بزرگ آب برای کمک به دفع باکتری ها، بنوشید.
• اجتناب کردن از استفاده از محصولات محرک زنانه.استفاده از اسپری های خوش بو کننده یا سایر محصولات زنانه مانند پودرها در ناحیه واژن یا شست و شو این ناحیه با آب فشاردار، خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش خواهد داد.
• تغییر دادن روش های پیشگیری از بارداری.روش دیافراگم یا استفاده از کاندوم های غیر روان کننده یا اسپرم کش، همگی می توانند باعث رشد باکتری شوند.
تشخیص
آزمایش ها و روش هایی که برای تشخیص عفونت دستگاه ادرای استفاده می شوند عبارتند از:
• آنالیز و بررسی نمونه ادراری.گاهی اوقات پزشک یک آزمایش ادرار برای بررسی گلبول های سفید و قرمز و باکتری های درون ادرار، تجویز می کند.ممکن است که برای جلوگیری از آلودگی احتمالی نمونه، به شما آموزش داده شود که ابتدا ناحیه تناسلی تان را با یک پد ضد عفونی کننده پاک کنید و سپس ادرار تان را جمع آوری کنید.
• رشد و تکثیر باکتری های دستگاه ادراری در آزمایشگاه.آنالیزهای آزمایشگاهی نمونه ادرار گاهی اوقات با کشت ادرار نیز همراه است که این نوع آزمایش به پزشک کمک می کند تا نوع باکتری که باعث ایجاد عفونت می شود را شناسایی کند و متوجه شود که کدام داروها برای این نوع عفونت موثر تر هستند.
• تصویربرداری از دستگاه ادراری.اگر عفونت به صورت مکرر اتفاق بیفتد به گونه ای که پزشک به وجود ناهنجاری هایی در دستگاه ادراری شک کند، انجام تصویر برداری های سی تی اسکن و ام آر آی را توصیه خواهد کرد.همچنین پزشک ممکن است از رنگ آمیزی کنتراست برای برجسته سازی قسمت هایی از دستگاه ادراری نیز استفاده کند.
• آندوسکوپی فضای داخلی مثانه.در صورت وقوع مکررعفونت دستگاه ادراری ممکن است که پزشک انجام یک سیستوسکوپی(آندوسکوپی از مثانه)را توصیه کند.در این روش از یک لوله باریک بلند همراه با یک لنز(مثانه بین) برای دیدن فضای داخلی مثانه و میزراه استفاده می کنند.مثانه بین داخل میزراه جای می گیرد و از طریق آن، به سمت مثانه حرکت می کند.
درمان
آنتی بیوتیک ها اولین روش درمانی بیماری عفونت دستگاه ادراری هستند.نوع داروهای تجویز شده و مدت زمان مصرف آن ها، همگی بستگی به شرایط کلی سلامت شما و نوع باکتری موجود در ادرار، دارد.
عفونت ساده
داروهایی که برای عفونت ساده دستگاه ادراری تجویز می شوند عبارتند از:
• تری متوپریم/سولفامتوکسازول ضد میکروپ(باکتروم، سپترا یا غیره)
• فسفومایسین(مانورول)
• نیتروفورانتوئین(ماکرودانتین، ماکروبید)
• سفالکسین(کفلکس)
• سفتریاکسون
گروهی از داروهای آنتی بیوتیکی که تحت عنوان فلوروکینولون ها-مانند سیپروفلوکساسین(سیپرو)، لووفلوکساسین(لواکین) و غیره- شناخته می شوند، برای عفونت ساده دستگاه ادراری، توصیه نمی شوند زیرا خطرات استفاده از این داروها از مزایای آن بیشتر است.اما در بعضی از موارد مانند عفونت دستگاه ادراری پیچیده وعفونت های کلیوی به دلیل عدم وجود هرگونه گزینه درمانی دیگر، پزشک داروهای آنتی بیوتیکی فلوروکینولون ها را تجویز خواهد کرد.
در اغلب موارد چندین روز پس از درمان، علائم برطرف خواهند شد اما ممکن است که به مدت یک هفته یا بیش تر نیاز به استفاده از آنتی بیوتیک داشته باشید.تمام آنتی بیوتیک هایی که برایتان تجویز شده است را مصرف کنید.در صورت ابتلا به عفونت دستگاه ادراری ساده، پزشک دوره های درمانی کوتاه تری مثلاً یک دوره درمانی یک تا سه روزه مصرف آنتی بیوتیک را توصیه خواهد کرد.اما این امر که آیا این درمان کوتاه مدت برای بهبودی عفونت دستگاه ادراری کافی است یا خیر، بستگی به علائم و سابقه پزشکی تان دارد. همچنین ممکن است که پزشک یک داروی ضد درد(مسکن) را برای بی حس کردن مثانه و میزراه و کاهش سوزش هنگام دفع ادرار، تجویز کند.اما درد معمولاً پس از استفاده از یک آنتی بیوتیک، فوراً از بین خواهد رفت.
عفونت مکرر
در صورت ابتلا به عفونت های مکرر، پزشک روش های درمانی خاصی را توصیه خواهد کرد.این روش ها عبارتند از:
• استفاده از آنتی بیوتیک هایی با دوز پایین که در ابتدا به مدت ۶ماه تجویز می شوند اما ممکن است که به مدت طولانی تری نیز تجویز شوند.
• خود تشخیصی و خود درمانی در صورت داشتن ارتباط منظم با پزشک.
• اگر عفونت تان ناشی از فعالیت های جنسی است، پس از هر بار رابطه جنسی یک آنتی بیوتیک مصرف کنید.
• استروژن درمانی واژن، در صورت یائسگی.
عفونت شدید
در صورت ابتلا به عفونت شدید دستگاه ادراری، نیاز به بستری شدن در بیمارستان و تزریق وریدی آنتی بیوتیک است.
سبک زندگی و درمان های خانگی
عفونت دستگاه ادراری می تواند دردناک باشد، اما با انجام موارد زیر تا زمانیکه آنتی بیوتیک ها بطور کامل عفونت را برطرف نکرده اند، می توانید از بروز درد جلوگیری کنید.
• نوشیدن مقدار زیادی مایعات.نوشیدن آب، ادرار را رقیق می کند و باعث خروج باکتری ها از بدن می شود.
• اجتناب از نوشیدن نوشیدنی هایی که محرک مثانه هستند.از نوشیدن قهوه، الکل و نوشیدنی های ِغیر الکلی مانند آب مرکبات و کافئین تا زمانیکه عفونت تان بهبود پیدا نکرده است، خودداری کنید.آن ها می توانند مثانه تان را تحریک کنند و باعث تکرر ادرار شوند.
• استفاده از کیسه آب گرم.یک کیسه آب گرم را(اما نه آب داغ) برای به حداقل رساندن فشار مثانه یا درد آن، بر روی شکم خود قرار دهید.
درمان جایگزین
تعداد زیادی از افراد برای جلوگیری از ابتلا به عفونت دستگاه ادراری، آب زغال اخته می نوشند. شواهدی وجود دارند که نشان می دهند محصولات ذغال اخته به شکل قرص یا به صورت آب میوه ممکن است خاصیت ضد عفونتی داشته باشند همچنین تحقیقات اخیر نشان داده است که این میوه ممکن است از ابتلا به عفونت دستگاه ادراری پیشگیری کند اما هنوز این نتایج اثبات نشده اند.
اگر به نوشیدن این نوع نوشیدنی علاقه مند هستید و احساس می کنید که می تواند باعث پیشگیری از ابتلا به عفونت دستگاه ادراری شود، مصرف آن ضرری نخواهد داشت.برای اکثر افراد این نوع نوشیدنی بی خطر است ولی در برخی افراد باعث ناراحتی معده یا اسهال می شود.
در صورت استفاده از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین،از نوشیدن آب زغال اخته، خودداری کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
پزشک خانوادگی ، پرستار متخصص یا سایر ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی اولیه، می توانند اغلب عفونت های دستگاه ادراری را درمان کنند.اگر مبتلا به عفونت مزمن کلیوی هستید و یا عفونت دستگاه ادراری تان مکرراً عود می کند، به یک پزشک متخصص دستگاه ادراری یا یک متخصص در زمینه بیماری های کلیوی ارجاع داده خواهید شد.
آن چه می توانید انجام دهید
برای آماده شدن برای رفتن به ملاقات پزشک، موارد زیر را انجام دهید:
• از پزشک بپرسید که آیا کاری هست که باید از قبل انجام دهید مانند جمع آوری نمونه ادراری
• علائمتان را یادداشت کنید.حتی آن هایی که به نظرتان به عفونت دستگاه ادراری بی ربط به نظر می رسند.
• یک لیست از تمامی داروهای مصرفی تان تهیه کنید همچنین همه مکمل ها و ویتامین هایی که مصرف می کنید نیز داخل آن یادداشت کنید.
• تمامی سوال هایی که می خواهید از پزشک تان بپرسید را یادداشت کنید.
برای بیماری عفونت دستگاه ادراری، سوالات اساسی که باید از پزشک پرسیده شود عبارتند از:
• علت احتمالی ایجاد علائم و نشانه های من چیست؟
• آیا ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشد؟
• آیا برای تشخیص قطعی نیاز به دادن آزمایش خاصی است؟
• به نظر شما چه عوامل دیگری در ایجاد بیماری من دخیل بوده است؟
• چه نوع روش های درمانی را توصیه می کنید؟
• در صورت موثر نبودن روش اولیه درمان، روش دیگری را توصیه خواهید کرد؟
• آیا من در معرض خطر ابتلا به سایر عوارض دیگر نیز قرار خواهم گرفت؟
• خطر تکرار این بیماری چیست؟
• برای کاهش وقوع مکرر بیماری، چه کارهایی را می توانم انجام دهم؟
• آیا باید به ملاقات یک متخصص بروم؟
اگر در حین ملاقات سوال های دیگری برایتان پیش آمد، فوراً آن ها را از پزشک تان بپرسید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک سوالات مختلفی از شما خواهد پرسید.این سوالات عبارتند از:
• چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم تان شدید؟
• آیا در گذشته برای عفونت های کلیوی یا مثانه ای تحت درمان قرار گرفته بودید؟
• شدت ناراحتی و دردتان در چه حدی است؟
• چند وقت به چند وقت، ادرار می کنید؟
• آیا با ادرار کردن علائم تان تسکین پیدا می کنند؟
• آیا کمر درد دارید؟
• آیا تا به حال تب داشته اید؟
• آیا ترشحات واژن دارید یا در ادرار تان خود وجود دارد؟
• آیا از نظر جنسی فعال هستید؟
• آیا از روش های جلوگیری از بارداری استفاده می کنید؟از کدام نوع آن؟
• آیا می توانید باردار شوید؟
• آیا برای بیماری دیگری تحت درمان قرار گرفته اید؟
• آیا تا به حال از سوند استفاده کرده اید؟