نگاه کلی
عفونت شیگلا (شیگلوز) یک بیماری روده‌ای است که به‌وسیله خانواده ای از باکتری‌ها بنام شیگلا ایجاد می‌شود. علامت اصلی این عفونت اسهال است که عموماً خونی می‌باشد.
شیگلا بسیار مسری است و از طریق تماس مستقیم با باکتری موجود در مدفوع منتقل شود. برای مثال، در مراکز نگهداری کودکان که کارکنان آن پس از تعویض پوشک کودکان دست‌های خود را خوب نمی‌شویند، اتفاق می‌افتد. همچنین این باکتری می‌تواند از غذای آلوده و خوردن یا شنا در آب آلوده منتقل شود.
کودکان زیر 5 سال بیشتر از بقیه در معرض این عفونت هستند اما می تواند در هر سنی رخ دهد. یک مورد ملایم اکثراً در مدت یک هفته خودبه‌خود بهبود می‌یابد. اگر درمان نیاز باشد، پزشکان معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند.
علائم
علائم و نشانه‌های عفونت شیگلا معمولاً ۱یا۲ روز پس از تماس با باکتری آغاز می‌شوند اما احتمال دارد یک هفته طول‌بکشد تا پیشرفت‌کند. علائم بیماری شامل موارد زیر است:
- اسهال (غالباً حاوی خون یا مخاط)
- درد یا گرفتگی معده
- تب
- حالت تهوع یا استفراغ
علائم به طور کلی حدود پنج تا هفت روز ادامه دارد. در بعضی موارد، امکان دارد طولانی تر باشد. برخی از افراد پس از آلوده شدن به شیگلا هیچ علائمی ندارند. با این حال، مدفوع آنها تا چند هفته قابل سرایت به سایرین می باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر شما یا فرزندتان دچار اسهال خونی یا اسهال شدید که باعث لاغری و کم آبی شده است، با پزشک خود تماس بگیرید و یا به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر شما یا فرزندتان دچار اسهال و تب 101 درجه فارنهایت (38 درجه سانتیگراد) یا بالاتر هستید، با پزشک خود تماس بگیرید.
علل بیماری
عفونت زمانی اتفاق می افتد که باکتری شیگلا به طور تصادفی وارد بدن فرد شود. این حالت زمانی رخ میدهد که:
- تماس دستان به دهان. تماس مستقیم فرد با فرد، رایج ترین راه شیوع بیماری است. به عنوان مثال، اگر پس از تعویض پوشک کودکی که به عفونت شیگلا مبتلا است، دستان خود را به خوبی نشویید، ممکن است خودتان آلوده شوید.
- مصرف غذای آلوده. افراد آلوده ای که تهیه غذا را انجام می دهند می توانند باکتری را به افراد دیگر منتقل کنند. همچنین اگر مواد اولیه غذا در مزارع حاوی فاضلاب تهیه شود، می تواند به باکتری شیگلا آلوده شود.
- نوشیدن آب آلوده. آب آلوده از طریق فاضلاب یا توسط شخصی که در آن شنا می کند به باکتری شیگلا آلوده می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
- سن پایین. کودکان زیر 5 سال به احتمال زیاد به عفونت شیگلا مبتلا می شوند. اما شیگلا می تواند افراد را در هر سنی آلوده کند.
- زندگی در خانه های گروهی یا شرکت در فعالیت های گروهی. تماس نزدیک با افراد دیگر باعث انتقال باکتری از فردی به فرد دیگر می شود. شیوع شیگلا بیشتر در مراکز مراقبت از کودکان، استخرهای روباز، خانه های سالمندان، زندان ها و پادگان های نظامی دیده می شود.
- زندگی یا مسافرت در مناطقی که فاقد سرویس بهداشتی هستند. افرادی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند یا مسافرت می کنند، بیشتر به عفونت شیگلا مبتلا می شوند.
- هم جنس گرایی در مردان. همجنس گرایان مرد به دلیل تماس مستقیم یا غیرمستقیم دهان و مقعد در حین فعالیت جنسی بیشتر در معرض خطر عفونت شیگلا هستند.
عوارض بیماری
عفونت شیگلا معمولاً بدون عارضه از بین می رود. اما می تواند هفته ها یا ماه ها طول بکشد تا عادت های روده ای به حالت طبیعی برگردد.
عوارض بیماری شامل موارد زیر است:
- کم آبی بدن. اسهال مداوم می تواند باعث کم آبی بدن شود. علائم و نشانه ها شامل سبکی سر، سرگیجه، کمبود اشک در کودکان، گود افتادن چشم و خشکی پوشک است. کم آبی شدید می تواند منجر به شوک و مرگ شود.
- تشنج. برخی از کودکان مبتلا به عفونت شیگلا دچار تشنج می شوند. تشنج در كودكانی كه تب شدید دارند بیشتر دیده می شود اما در كودكانی كه تب بالا ندارند نیز می تواند اتفاق بیفتد. مشخص نیست که تشنج در نتیجه تب است یا خود عفونت شیگلا. اگر کودک تشنج کرد، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
- افتادگی راست روده. در این شرایط، کشیدگی هنگام حرکات روده یا التهاب روده بزرگ باعث حرکت غشای مخاطی یا مخاط راست روده از طریق مقعد شود.
- سندرم اورمیک همولیتیک. این عارضه نادر شیگلا که بیشتر به دلیل نوعی باکتری E. coli ایجاد می شود تا باکتری شیگلا، می تواند منجر به کم شدن تعداد گلبول های قرمز خون (کم خونی همولیتیک)، کم شدن پلاکت (ترومبوسیتوپنی) و نارسایی حاد کلیه شود.
- مگاکولون سمی. این عارضه نادر هنگامی رخ می دهد که روده بزرگ فلج شود و باعث جلوگیری از دفع گاز می شود. علائم و نشانه ها شامل درد و تورم معده، تب و ضعف است. اگر تحت درمان قرار نگیرید، ممكن است روده بزرگ باز شود (پارگی)، باعث پریتونیت شود، یك عفونت تهدید كننده زندگی كه نیاز به جراحی اضطراری دارد.
- آرتریت واکنشی. آرتریت واکنشی در پاسخ به عفونت ایجاد می شود. علائم و نشانه ها شامل درد و التهاب مفصل، معمولاً در مچ پا، زانو، پا و پهلو است. قرمزی، خارش و ترشحات در یک یا هر دو چشم (ورم ملتحمه) ؛ و ادرار دردناک (مجرای ادراری) نیز محتمل است.
- عفونت های جریان خون (باکتریمی). عفونت شیگلا می تواند به مخاط روده آسیب برساند. در موارد نادر، باکتری های شیگلا می توانند از طریق پوشش روده آسیب دیده وارد جریان خون شده و باعث عفونت جریان خون شوند.
پیشگیری از بروز بیماری
اگرچه محققان برای تولید واکسن شیگلا به کار خود ادامه می دهند، اما هنوز این واکسن در دسترس نمی باشد. برای جلوگیری از شیوع شیگلا:
- دست ها را حداقل به مدت 20 ثانیه با آب و صابون بشویید.
- دستان کودکان به طور کامل شست و شو داده شود.
- پوشک های آلوده را به درستی دفع کنید.
- مکان تعویض پوشک را پس از استفاده ضد عفونی کنید.
- در صورت ابتلا اسهال برای دیگران غذا تهیه نکنید.
- کودکان مبتلا به اسهال را در خانه نگه دارید.
- از بلعیدن آب استخرها، دریاچه ها یا استخرهای تصفیه نشده خودداری کنید.
- از انجام فعالیت های جنسی با هرکسی که اسهال دارد یا اخیراً از اسهال بهبود یافته است خودداری کنید.
- تا زمان بهبودی کامل شنا نکنید.
تشخیص
اسهال و اسهال خونی می تواند ناشی از تعدادی بیماری باشد. تأیید عفونت شیگلا شامل گرفتن نمونه ای از مدفوع برای آزمایش در آزمایشگاه برای وجود باکتری شیگلا یا سموم آنها است.
درمان
دوره عفونت شیگلا ۵ تا ۷ روز است. مخصوصاً اگر سلامت‌عمومی شما خوب و نیز بیماری‌تان خفیف باشد، گاهی جایگزین کردن مایعاتی که از طریق اسهال از دست رفته است تنها درمان مورد نیاز است.
داروهای بدون نسخه
قبل از مصرف داروی بدون نسخه (OTC) که برای درمان اسهال استفاده می شود، با پزشک خود صحبت کنید. اسهال می تواند ناشی از تعدادی بیماری باشد و داروهای OTC میتوانند برخی شرایط را بدتر کنند.
اگر تست آزمایشگاهی تایید کند که فرد به عفونت شیگلا مبتلا است، یک داروی OTC حاوی بیسموت ساب سالسیلات (Pepto-Bismol، Kaopectate) می تواند در کاهش تعداد دفع مدفوع و کوتاه شدن مدت بیماری کمک کند. با این حال، این دارو برای کودکان، زنان باردار یا افرادی که به آسپیرین حساسیت دارند توصیه نمی شود.
از مصرف داروهای ضد اسهال بدون نیاز به نسخه، مانند لوپرامید (ایمودیم) و داروهای حاوی ترکیب دیفنوکسیلات و آتروپین (لوموتیل) خودداری کنید. این موارد برای عفونت شیگلا توصیه نمی شوند زیرا می توانند توانایی بدن را در پاکسازی باکتری ها کاهش دهند و وضعیت بیمار را بدتر کنند.
آنتی بیوتیک ها
برای عفونت شدید شیگلا، آنتی بیوتیک ها قادر هستند طول بیماری را کوتاه کنند. با این حال، برخی از باکتریهای شیگلا به داروها مقاوم شده اند. بنابراین پزشک درصورتی انتی بیوتیک تجویز می کنند که بیماری شدید باشد.
آنتی بیوتیک ها برای نوزادان، بزرگسالان مسن و افرادی که مبتلا به عفونت HIV هستند نیز لازم می باشد، همچنین در شرایطی که خطر گسترش بیماری زیاد است.
جایگزینی مایعات و نمک
برای بزرگسالان سالم، نوشیدن آب برای خنثی کردن اثرات کم آبی اسهال کافی است.
می توان برای کودکان از یک محلولی مانند پدیالیت، استفاده نمود.
کودکان و بزرگسالانی که دچار کم آبی شدید بدن هستند، برای دریافت نمک و مایعات به صورت داخل وریدی نیاز به درمان در اورژانس بیمارستان دارند. تأمین آب بدن از طریق سرم خیلی سریعتر از محلول های خوراکی آب و مواد مغذی ضروری بدن را تأمین می کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
بیشتر افرادی که به عفونت شیگلا مبتلا هستند خودبه خود بهبود می یابند و نیازی به مراجعه به پزشک ندارند. اگر شما یا فرزندتان علائم شدید یا تب بالایی دارید، احتمالا نیاز به درمان داشته باشید.
آن چه می توانید انجام دهید
قبل از ملاقات با پزشک بهتر از لیستی از سوالات زیر تهیه نمایید:
- علائم بیماری چیست؟
- علائم از چه زمانی شروع شده است؟
- آیا شما یا فرزندتان در معرض فردی هستید که به عفونت شیگلا مبتلا شده یا به آن مبتلا شده است؟
- آیا شما یا فرزندتان تب دارید؟ اگر چنین است، ارتفاع آن چقدر است؟
از پزشک چه انتظاری می رود
در طول معاینه جسمی، پزشک احتمالا بخش های مختلف شکم را فشار داده تا درد یا حساسیت را بررسی کند. وی همچنین از یک سوآپ پنبه برای نمونه برداری از مدفوع استفاده می کند یا شخص را راهنمایی کرده تا برای جمع آوری و حمل نمونه ای از مدفوع به خانه بفرستد تا بتواند از نظر عفونت آزمایش شود.