نگاه کلی
عفونت ژیاردیا نوعی عفونت روده ای می باشد که با گرفتگی های شکمی، نفخ، تهوع و اسهال آبکی همراه است. عفونت ژیاردیا بر اثر انگل میکروسکوپی انتقال می یابد که در سراسر جهان، به ویژه در مناطق دارای بهداشت نامناسب و آب ناسالم، دیده می شود.
عفونت ژیاردیا (ژیاردیازیس) یکی از شایع ترین بیماری های منتقله از راه آب است. این انگل در رودخانه ها و دریاچه های کشورها و همچنین در منابع آب های عمومی، استخر های شنا، چشمه های آبگرم و چاه های آب نیز وجود دارد. عفونت ژیاردیا می تواند از طریق مواد غذایی و تماس فردی نیز منتقل شود.
عفونت ژیاردیا معمولا در عرض چند هفته از بین می رود اما مشکلات روده مدت ها پس از کشته شدن انگل باقی می مانند. چندین دارو برای درمان انگل ژیاردیا استفاده می شوند، اما برای همه ی افراد مبتلا موثر نیستند. پیشگیری بهترین درمان است.
علائم
برخی از افراد مبتلا به عفونت ژیاردیا بدون علائم هستند، اما ناقل انگل بوده و از طریق مدفوع می توانند آن را به دیگران منتقل کنند. برای کسانی که بیمار می شوند، علائم و نشانه ها معمولاً یک تا سه هفته پس از مواجهه تظاهر می یابد و شامل موارد زیر است:
- اسهال آبکی، گاهی بوی بد که با مدفوع نرم و چرب جایگزین شود
- خستگی
- گرفتگی معده و نفخ شکم
- گاز معده
- حالت تهوع
- کاهش وزن
علائم و نشانه های عفونت ژیاردیا دو تا شش هفته طول کشیده، اما ممکن است در برخی از افراد طولانی تر شده یا عود کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت شل بودن مدفوع، نفخ شکم و تهوع ماندگار تر از یک هفته و یا کم شدن آب بدن به پزشک مراجعه کنید. احتمال ابتلا به ابتلا به عفونت ژیاردیا را به پزشک اطلاع دهید.
در صورت شل بودن مدفوع، نفخ شکم و تهوع ماندگار تر از یک هفته و یا کم شدن آب بدن، به پزشک مراجعه کنید. اگر در معرض خطر عفونت ژیاردیا هستید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید به طور مثال وجود کودک مبتلایی که در خانه مراقبت می شود، سفر به منطقه ای که عفونت در آن شایع است یا آشامیدن آب دریاچه.
علل بیماری
انگل ژیاردیا در روده افراد و حیوانات زندگی می کند. انگل های میکروسکوپی قبل از اینکه در مدفوع منتقل شوند، درون پوسته های سخت موسوم به کیست قرار می گیرند که به آنها اجازه می دهد ماه ها در خارج از روده زنده بمانند. پس از ورود به داخل میزبان، کیست ها حل می شوند و انگل ها آزاد می شوند.
عفونت زمانی اتفاق می افتد که کیست های انگلی، به طور تصادفی بلعید شوند. این امر می تواند با مصرف آب آلوده، با خوردن غذای آلوده یا از طریق تماس فرد به فرد رخ دهد.
آشامیدن آب آلوده
رایج ترین روش ابتلا به عفونت ژیاردیا آشامیدن آب آلوده است. انگل ژیاردیا در دریاچه ها، حوضچه ها، رودخانه ها و جریانات سراسر جهان و همچنین در منابع آب، چاه ها، مخازن، استخرهای شنا، پارک های آبی و چشمه های معدنی شهرها وجود دارد. زمین و آب های سطحی به دلیل رواناب کشاورزی، تخلیه فاضلاب و یا مدفوع حیوانات، آلوده می شوند. کودکان پوشک شده و افراد مبتلا به اسهال به طور تصادفی می توانند استخر ها و چشمه های معدنی را آلوده کنند.
مصرف غذای آلوده
انگل ژیاردیا می تواند از طریق مواد غذایی منتقل شود، به طور مثال به دلیل نشستن دست ها و یا شستن مواد غذایی خام با آب آلوده،پرورش با آب آلوده یا شست و شو با آب آلوده. از آنجا که پختن مواد غذایی باعث کشته شدن ژیاردیا می شود، مواد غذایی کمتر از آب آلوده، به ویژه در کشورهای صنعتی، منبع انتقال ژیاردیا هستند.
تماس فردی
اگر دستانتان با مدفوع آلوده شود احتمال انتقال ژیاردیا وجود دارد همچنین به ویژه والدینی که پوشک کودک را عوض می کنند در معرض خطر هستند. پرستاران مراقبت از کودکان و کودکانی که در مراکز مراقبتی نگه داری می شوند نیز در خطر هستند. انگل ژیاردیا همچنین می تواند از طریق رابطه جنسی مقعدی گسترش یابد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
انگل ژیاردیا یکی از انگل های بسیار رایج روده است. اگر چه هر کسی می تواند آلوده به انگل ژیاردیا شود اما امکان ابتلا در افراد زیر بیشتر است:
- اطفال. عفونت ژیاردیا در کودکان شایعتر از بزرگسالان است. احتمال تماس کودکان با مدفوع بیشتر است. خطر ابتلا به عفونت ژیاردیا در افرادی که با کودکان سر و کار دارن و یا زندگی می کنند نیز بالاتر است.
- عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم. هر کجا بهداشت ناکافی است یا آب سالم برای نوشیدن وجود ندارد، ژیاردیازیس شایع تر است. احتمال ابتلا با سفر به نقاط ژیاردیازیس خیز، به خصوص با عدم توجه به مصرف آب و غذای ناسالم بیشتر است. خطر ابتلا در مناطق روستایی یا بیابانی بالاتر است.
- رابطه جنسی مقعدی. رابطه جنسی مقعدی بدون استفاده از کاندوم خطر ابتلا به عفونت ژیاردیا و همچنین عفونت های جنسی را بیشتر می کند.
عوارض بیماری
عفونت ژیاردیا تقریبا هرگز منجر به مرگ در کشورهای صنعتی نمی شود، اما می تواند نشانه ها و عوارض جدی و طولانی مدت، به خصوص در نوزادان و کودکان، ایجاد کند. شایع ترین عوارض عبارتند از:
- کم شدن آب بدن. کم آبی اغلب به دلیل اسهال شدید رخ می دهد و بدن آب کافی برای انجام عملکرد طبیعی خود ندارد.
- اختلال رشد. اسهال مزمن ناشی از عفونت ژیاردیا می تواند به سوء تغذیه و اختلال در رشد جسمی و ذهنی کودکان منجر شود.
- عدم تحمل لاکتوز. بسیاری از افراد مبتلا به عفونت ژیاردیا دچار عدم تحمل لاکتوز (ناتوانی در هضم درست قند شیر ) می شوند که مدت ها پس از درمان عفونت نیز باقی می ماند.
پیشگیری از بروز بیماری
هیچ دارو یا واکسنی از عفونت ژیاردیا جلوگیری نمی کند. اما انجام اقدامات احتیاطی عمومی می تواند از ابتلا و یا گسترش عفونت به دیگران جلوگیری کند:
- شستن دست ها. ساده ترین و بهترین راه برای جلوگیری از انواع مختلف عفونت است. دست ها را پس از استفاده از سرویس بهداشتی، تعویض پوشک و قبل از خوردن و تهیه غذا بشویید. در صورت در دسترس نبودن آب و صابون، ضد عفونی کننده های الکلی جایگزین مناسبی هستند. با این حال، ضد عفونی کننده های حاوی الکل در از بین بردن کیست ژیاردیا که در محیط زنده مانده است، موثر نیستند.
- تصفیه کردن آب. از نوشیدن آب تصفیه نشده چاه های کم عمق، دریاچه ها، رودخانه ها، چشمه ها، استخرها، و نهرها اجتناب شود، مگر اینکه با فیلتر مناسب تصفیه شده و یا برای حداقل 10 دقیقه در دمای 70 درجه سانیگراد (158 درجه فارنهایت) جوشانده شود.
- بسته نگه داشتن دهان. سعی کنید در هنگام شنا در استخر، دریاچه و یا رودخانه آب قورت ندهید.
- شستن محصولات. میوه ها و سبزیجات خام را با آب سالم و غیر آلوده بشویید. میوه ای مصرف کنید که قبل از مصرف پوست داشته باشد. در صورت مسافرت در کشورهایی که با آب آلوده در تماس بوده اند، از خوردن میوه و سبزیجات خام خودداری کنید.
- از آب بطری استفاده کنید. هنگام سفر به مناطقی از جهان که احتمالاً تأمین آب در آنها ناامن می باشد، از مصرف آب خودداری کرده و از آب معدنی برای مسواک زدن و مصرف استفاده کنید و از مصرف یخ خودداری نمایید.
- داشتن رابطه جنسی ایمن تر. در رابطه جنسی مقعدی حتما از کاندوم استفاده کنید. بدون استفاده از وسایل محافظتی، از رابطه جنسی دهانی _ مقعدی خودداری کنید.
تشخیص
برای کمک به تشخیص عفونت ژیاردیا (ژیاردیازیس)، پزشک احتمالاً نمونه ای از مدفوع را آزمایش می کند. برای دقت بالاتر، از شخص خواسته شده چندین نمونه مدفوع جمع آوری شده در طی چند روز ارسال نماید. سپس نمونه ها در آزمایشگاه از نظر وجود انگلی بررسی می شوند. از آزمایش مدفوع نیز می توان برای نظارت بر اثربخشی هر درمانی استفاده کرد.
درمان
کودکان و بزرگسالان مبتلا به عفونت ژیاردیا بدون علائم معمولا نیازی به درمان ندارند مگر اینکه انگل در آنها شروع به رشد کند. بسیاری از افراد اغلب به خودی خود طی چند هفته بهبود می یابند.
در صورت شدید بودن علائم و یا تداوم عفونت، پزشکان معمولا ژیاردیازیس را با داروهای زیر درمان می کنند:
- مترونیدازول (Flagyl). مترونیدازول شایع ترین آنتی بیوتیک مورد استفاده جهت درمان عفونت ژیاردیا است. عوارض جانبی شامل تهوع و طعم فلزی در دهان است. در طول درمان با این دارو نباید الکل مصرف شود.
- تینیدازول (Tindamax). تینیدازول عملکردی همانند و عوارض جانبی مشابه با مترونیدازول دارد. این دارو را می توان به صورت تک دوز مصرف کرد.
- نیتازوکسانید (Alinia). این دارو به شکل مایع می باشد و برای درمان کودکان گزینه ی مناسبی است. عوارض جانبی شامل تهوع، نفخ شکم، چشم زرد رنگ و ادرار زرد روشن است.
هیچ داروی برای درمان ژیاردیازیس در دوران بارداری توصیه نمی شود زیرا این داروها ممکن است اثرات جانبی بر جنین داشته باشند. در صورت خفیف بودن علائم، پزشک درمان را تا بعد از سه ماهه اول به تاخیر می اندازد. در صورت نیاز به درمان باید با پزشک مشورت و با در نظر گرفتن تمامی جوانب، درمان مناسب انتخاب شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
ابتدا پزشک خانوادگی یا عمومی معاینات را انجام می دهد. در صورت نیاز فرد به متخصص گوارش ارجاع داده می شوید.
آن چه می توانید انجام دهید
قبل از قرار ملاقات بهتر است لیستی از سوالات زیر را آماده کنید:
- علائم و نشانه های از چه زمانی شروع شده است؟
- آیا چیزی آنها را بهتر یا بدتر می کند؟
- آیا با کودکان کوچک کار می کنید یا زندگی می کنید؟
- چه نوع داروها و مکمل های غذایی را مصرف می کنید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
در طول معاینه فیزیکی، پزشک از بیمار می خواهد تا دراز بکشد و به آرامی بخش های مختلف شکم را فشار می دهد تا مناطق دردناک مشخص شوند. او همچنین دهان و پوست را از لحاظ نشانه های کم آبی بررسی می کند. در نهایت، نمونه مدفوع از بیمار درخواست می شود.