نگاه کلی
فشار خون پایین ممکن است عادی به نظر برسد و برای برخی افراد مشکلی ایجاد نمی کند. با این حال، برای بسیاری از افراد، افت فشار خون می تواند باعث سرگیجه و غش کردن شود. در موارد شدید، فشار خون پایین می تواند خطرناک باشد.
اگر فشار خون کمتر از ۹۰ میلیمتر جیوه برای عدد بالایی (سیستولیک) و ۶۰ میلیمتر جیوه برای عدد پایینی (دیاستولیک) را نشان دهد به‌طور کلی به‌عنوان فشار خون پایین در نظر گرفته می‌شود.
دلایل فشار خون پایین می‌تواند از بی‌آبی بدن گرفته تا مشکلات جدی پزشکی را شامل شود. اگر دلیل پایین‌بودن فشار خون را بدانید راحت‌تر می‌توان آن را درمان کرد.
علائم
برای برخی از افراد، فشار خون پایین یک مشکل اساسی را نشان می دهد، به ویژه هنگامی که به طور ناگهانی افت می کند یا با علائم و نشانه های زیر همراه است:
- سرگیجه یا سبکی سر
- غش کردن
- تاری دید یا کاهش دید
- حالت تهوع
- خستگی
- عدم تمرکز
- شوک
افت ناگهانی فشار خون ممکن است تهدیدی برای زندگی باشد. علائم و نشانه ها عبارتند از:
- گیجی، به خصوص در افراد مسن
- پوستی سرد، نرم، رنگ پریده
- تنفس سریع و کم عمق
- نبض ضعیف و سریع
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده علائم و نشانه های شوک به پزشک مراجعه کنید.
اگر مرتباً فشار خون پایین دارید اما علائمی ندارید، پزشک احتمالاً فقط شما را با معاینات معمول تحت نظر بگیرد.
حتی گاهی سرگیجه یا سبکی سر ممکن است یک مشکل نسبتاً جزئی باشد، به عنوان مثال نتیجه کم آبی خفیف ناشی از مدت زیادی در آفتاب یا وان آب گرم ماندن باشد. با این وجود، در صورت داشتن علائم یا نشانه های فشار خون، باید به پزشک مراجعه کنید زیرا این موارد می توانند به مشکلات جدی تری اشاره کنند. ثبت سوابق علائم، زمان بروز و کارهایی که در آن زمان انجام می دهید، می تواند مفید باشد.
علل بیماری
فشار خون اندازه گیری فشار در عروق در طی مراحل انقباض و استراحت هر ضربان قلب می باشد.
فشار سیستولیک. بیشترین میزان فشار خون، میزان فشاری است که قلب هنگام پمپاژ خون از طریق رگ ها به بقیه بدن ایجاد می کند.
فشار دیاستولیک. کمترین میزان فشار خون، به میزان فشار در رگ ها در هنگام استراحت قلب بین ضربان ها اشاره دارد.
بر مبنای دستورالعمل های فعلی، فشارخون پایین‌تر از ۸۰/۱۲۰ میلیمتر جیوه، به عنوان فشارخون طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
فشار خون در طول روز متفاوت است و به عوامل زیر بستگی دارد :
- وضعیت بدن
- ریتم تنفس
- سطح استرس
- شرایط فیزیکی
- داروهای مصرفی
- آنچه خورده و نوشیده می شود
- ساعت های مختلف روز
فشار خون معمولاً در شب درکمترین مقدار است و با بیدار شدن به شدت افزایش می یابد.
فشار خون چقدر می تواند پایین رود؟
آنچه برای فرد فشار خون پایین تلقی می شود ممکن است برای شخص دیگری طبیعی باشد. اکثر پزشکان فشار خون را فقط در صورت ایجاد علائم، بسیار پایین می دانند.
برخی از متخصصان فشار خون پایین را کمتر از ۹۰ میلیمتر جیوه برای عدد بالایی (سیستولیک) و ۶۰ میلیمتر جیوه برای عدد پایینی (دیاستولیک) تعریف می کنند. اگر هر یک از دو عدد زیر آن باشد، فشار فرد کمتر از حد نرمال است.
افت ناگهانی فشار خون می تواند خطرناک باشد. تغییر فقط 20 میلی متر جیوه می تواند باعث سرگیجه و غش شود (به عنوان مثال یک افت از 110 سیستولیک به 90 میلی متر جیوه سیستولیک) در این صورت مغز، خون کافی دریافت نمی کند و خونریزی های بزرگ، مانند خونریزی های کنترل نشده، عفونت های شدید یا واکنش های آلرژیک، می توانند بسیار خطرناک باشند.
شرایطی که می تواند باعث فشار خون پایین شود
عارضه هایی که می تواند باعث فشار خون پایین شود شامل موارد زیر است:
بارداری. از آنجا که سیستم گردش خون در دوران بارداری به سرعت گسترش می یابد، فشار خون احتمالاً کاهش می یابد. این طبیعی است و فشار خون معمولاً بعد از زایمان به سطح قبل از بارداری برمی گردد.
مشکلات قلبی. برخی از بیماری های قلبی می توانند منجر به فشار خون شوند. مانند: ضربان قلب خفیف (برادی کاردی)، مشکلات دریچه قلب، حمله قلبی و نارسایی قلبی است.
مشکلات غدد درون ریز. بیماری پاراتیروئید، نارسایی غده فوق کلیه (بیماری آدیسون)، قند خون پایین (افت قند خون) و در بعضی موارد، دیابت می تواند فشار خون پایین را تحریک کند.
دهیدریشن (کم آبی بدن). وقتی بدن شما بیش از مقدار آب خود را از دست می دهد، می تواند باعث ضعف، سرگیجه و خستگی شود. تب، استفراغ، اسهال شدید، استفاده بیش از حد از داروهای ادرار آور و ورزش های شدید می تواند منجر به کم آبی بدن شود.
از دست دادن خون. از دست دادن خون زیاد، از جمله آسیب دیدگی شدید یا خونریزی داخلی، میزان خون را در بدن کاهش می دهد و منجر به افت شدید فشار خون می شود.
عفونت شدید (سپتیسمی). وقتی عفونت در بدن وارد جریان خون می شود، می تواند منجر به کاهش فشار خون خطرناک شود که شوک سپتیک نامیده می شود.
واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی). عوامل شایع این واکنش شدید و بسیار خطرناک شامل غذاها، داروهای خاص، سم حشرات و لاتکس می باشد. شوک آنافیلاکسی می تواند باعث مشکلات تنفسی، کهیر، خارش، تورم گلو و افت خطرناک فشار خون شود.
کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی. کمبود ویتامین B-12، فولات و آهن می تواند بدن را از تولید کافی سلول های قرمز خون باز دارد و باعث کم خونی و فشار خون پایین شود.
داروهایی که می توانند باعث کاهش فشار خون شوند
برخی از داروها می توانند باعث فشار خون پایین شوند، از جمله:
قرص های آب (ادرار آور) مانند فوروزماید (لاسیکس) و هیدروکلروتیازید (میکروزاید و غیره)
مسدود کننده های گیرنده آلفا، مانند پرازوسین (مینی پرس)
مسدود کننده های گیرنده بتا، مانند آتنولول (تنورمین) و پروپرانولول (ایندرال، اینوپران XL و غیره)
داروهایی برای بیماری پارکینسون، مانند پرامی پکسول (میراپکس) یا داروهای حاوی لوودوپا
انواع خاصی از ضد افسردگی ها (داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای)، از جمله دوکسپین (سیلنور) و ایمی پرامین (توفرانیل)
داروهایی برای اختلال نعوظ، از جمله سیلدنافیل (رواتیو، ویاگرا) یا تادالافیل (آدسیرکا، Alyq، سیالیس)، به ویژه هنگامی که با داروی قلب نیتروگلیسیرین مصرف می شود (نیتروستات و غیره)
انواع فشار خون پایین
پزشکان معمولاً فشار خون پایین (افت فشار خون) را به دو دسته تقسیم می کنند که به علل و سایر عوامل بستگی دارد. برخی از انواع فشار خون پایین عبارتند از:
فشار خون پایین هنگام افت فشار خون در حالت ایستاده (ارتواستاتیک یا پوسچر): این یک افت ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن از حالت نشسته یا پس از دراز کشیدن است.
نیروی جاذبه باعث می شود که هنگام ایستادن، خون در پاهای فرد جمع شود. به طور معمول، بدن با افزایش ضربان قلب و انقباض رگ های خونی، این امر را جبران می کند و بدین ترتیب اطمینان حاصل می کند که خون کافی به مغز برمی گردد.
اما در افراد مبتلا به افت فشار خون ارتوستاتیک، این مکانیسم جبران کننده از کار می افتد و فشار خون پایین می آید و منجر به سرگیجه، سبکی سر، تاری دید و حتی غش می شود.
افت فشار خون ارتوستاتیک می تواند به دلایل مختلفی از جمله کم آبی بدن، استراحت طولانی مدت در رختخواب، بارداری، دیابت، مشکلات قلبی، سوختگی، گرمای بیش از حد، واریس های بزرگ و برخی اختلالات عصبی رخ دهد.
تعدادی از داروها همچنین می توانند باعث افت فشار خون ارتواستاتیک شوند، به ویژه داروهایی که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند - دیورتیک ها(ادرار آور ها)، مسدود کننده های گیرنده بتا، مسدود کننده های کانال کلسیم و مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)همچنین داروهای ضد افسردگی و داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری پارکینسون و اختلال در نعوظ.
افت فشار خون ارتواستاتیک به خصوص در افراد مسن شایع است، اما در افراد جوان نیز مشاهده می شود، برای مثال در افراد سالم که پس از نشستن طولانی مدت به صورت چهارزانو یا بعد از مدتی چمباتمه زدن ناگهان از جای خود بلند می شوند.
فشار خون پایین بعد از غذا خوردن (افت فشار خون بعد از غذا). این افت فشار خون یک تا دو ساعت پس از غذا خوردن اتفاق می افتد و بیشتر افراد مسن را درگیر می کند.
بعد از خوردن غذا، خون به سمت دستگاه گوارش جریان می یابد. به طور معمول، بدن ضربان قلب را افزایش می دهد و عروق خونی خاص را برای کمک به حفظ فشار خون طبیعی منقبض می کند. اما در برخی افراد این مکانیسم ها از کار می افتند و منجر به سرگیجه، ضعف و افتادن می شوند.
افت فشار خون بعد از غذا به احتمال زیاد در افراد مبتلا به فشار خون بالا یا اختلالات سیستم عصبی خودمختار مانند بیماری پارکینسون مشاهده می شود.
خوردن وعده های غذایی کم با کربوهیدرات کم. نوشیدن آب بیشتر و اجتناب از الکل ممکن است به کاهش علائم کمک کند.
فشار خون پایین ناشی از سیگنال های معیوب مغز (افت فشار خون با واسطه عصبی): این اختلال، که پس از ایستادن به مدت طولانی باعث افت فشار خون می شود، بیشتر در جوانان و کودکان رخ می دهد و به نظر می رسد به دلیل ارتباط نادرست قلب و مغز رخ می دهد.
فشار خون پایین به دلیل آسیب دیدن سیستم عصبی (آتروفی چند سیستم با افت فشار خون ارتوستاتیک): این اختلال نادر که سندرم Shy-Drager نیز نامیده می شود، علائم زیادی مانند پارکینسون دارد. این باعث آسیب تدریجی به سیستم عصبی خودمختار می شود، که عملکردهای غیر ارادی مانند فشار خون، ضربان قلب، تنفس و هضم را کنترل می کند. این مسئله با داشتن فشار خون بسیار بالا هنگام خوابیدن همراه است.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
فشار خون پایین (افت فشار خون) می تواند در هر کسی رخ دهد، اگرچه انواع خاصی از فشار خون پایین بستگی به سن فرد یا سایر عوامل دارد:
سن. افت فشار خون هنگام ایستادن یا بعد از غذا خوردن در بزرگسالان بالای 65 سال اتفاق می افتد. افت فشار خون با واسطه عصبی در درجه اول کودکان و سپس بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می دهد.
داروها. در افرادی که از داروهای خاصی استفاده می کنند، به عنوان مثال داروهای فشار خون مانند مسدود کننده های گیرنده آلفا، خطر فشار خون پایین بیشتر است.
بیماری های خاص. بیماری پارکینسون، دیابت و برخی بیماری های قلبی فرد را در معرض خطر ابتلا به فشار خون پایین قرار می دهد.
عوارض بیماری
حتی اشکال متوسط فشار خون پایین می توانند باعث سرگیجه، ضعف، غش و خطر آسیب دیدگی از افتادن یا سقوط شوند. فشار خون پایین می تواند بدن فرد را از اکسیژن کافی برای انجام عملکردهای خود محروم کند و منجر به آسیب به قلب و مغز فرد شود.
تشخیص
هدف در آزمایش فشار خون پایین، یافتن علت آن است. پزشک علاوه بر گرفتن شرح حال پزشکی، انجام معاینه فیزیکی و اندازه گیری فشار خون، موارد زیر را نیز توصیه می کند:
آزمایش خون. این آزمایش می تواند اطلاعاتی در مورد سلامت کلی فرد و همچنین اینکه آیا قند خون پایین (هیپوگلیسمی)، قند خون بالا (هیپرگلیسمی یا دیابت) یا تعداد گلبول های قرمز خون فرد کم است (کم خونی) فراهم کند، همه اینها می تواند باعث فشار خون پایین تر از حد طبیعی شود.
الکتروکاردیوگرام (نوار قلب). در طی این آزمایش بدون درد، الکترودها به پوست قفسه سینه، بازوها و پاها متصل می شوند. وصله ها سیگنال های الکتریکی قلب فرد را تشخیص می دهند در حالی که دستگاه، آنها را بر روی کاغذ نمودار ضبط می کند یا آنها را روی صفحه، نمایش می دهد. نوار قلب که می تواند در مطب پزشک انجام شود، بی نظمی در ریتم قلب، مشکلات ساختاری در قلب و مشکلات در تأمین خون و اکسیژن به عضله قلب را تشخیص می دهد. همچنین می تواند تشخیص دهد که فرد دچار حمله قلبی شده است یا در گذشته دچار آن شده است یا خیر.
آزمون شیب میز. اگر فرد در هنگام ایستادن، فشار خون پایین دارد یا به علت سیگنال های مغزی معیوب فشار خون کم دارد (افت فشار خون با واسطه عصبی)، یک آزمون شیب میز می تواند نحوه واکنش بدن فرد به تغییرات موقعیت را ارزیابی کند.در طول آزمایش، فرد روی میزی دراز می کشد که برای بالا بردن قسمت بالای بدن فرد متمایل است، که حرکت را از حالت افقی به حالت ایستاده شبیه سازی می کند.
درمان
فشار خون پایین که علائم یا نشانه هایی ایجاد نمی کند یا فقط علائم خفیف ایجاد می کند به ندرت نیاز به درمان دارد.
در صورت وجود علائم، درمان بستگی به علت آن دارد. به عنوان مثال، هنگامی که دارو باعث فشار خون پایین می شود، درمان معمولاً شامل تغییر یا قطع دارو یا کاهش دوز آن می باشد.
اگر مشخص نباشد که چه عواملی باعث افت فشار خون می شوند و یا هیچ درمانی وجود نداشته باشد، هدف از انجام کارهای پیشگیرانه، افزایش فشار خون و کاهش علائم و نشانه ها است. بسته به سن، سلامتی و نوع فشار خون پایین، می توانید این کارها را به چند روش انجام دهید:
نمک بیشتری استفاده کنید: متخصصان معمولاً توصیه می کنند نمک را در رژیم غذایی خود محدود کنید زیرا سدیم می تواند فشار خون را گاهی اوقات به طور چشمگیری افزایش دهد. برای افرادی که فشار خون پایین دارند، مصرف نمک می تواند چیز خوبی باشد.
اما از آنجا که سدیم اضافی می تواند منجر به نارسایی قلبی، به ویژه در افراد مسن، شود. لازم است قبل از افزایش نمک در رژیم غذایی، با پزشک خود مشورت کنید.
آب بیشتری بنوشید: مایعات باعث افزایش حجم خون می شوند و از کمبود آب بدن جلوگیری می کنند، که هر دو در درمان افت فشار خون مهم هستند.
جوراب واریس بپوشی: جوراب های الاستیک که معمولاً برای تسکین درد و تورم رگ های واریسی استفاده می شوند می توانند جمع شدن خون در پاها را کاهش دهد.
بعضی از افراد شکمبند های الاستیک را بهتر از جوراب های واریس تحمل می کنند.
داروها : چندین دارو می تواند برای درمان فشار خون پایین که هنگام ایستادن ایجاد می شود (افت فشار خون ارتواستاتیک) استفاده شود. به عنوان مثال، داروی فلودروکورتیزون، که حجم خون را افزایش می دهد، اغلب برای درمان این نوع فشار خون پایین استفاده می شود.
پزشکان اغلب از داروی میدودرین (Orvaten) برای بالا بردن سطح فشار خون ایستاده در افراد مبتلا به افت فشار خون مزمن ارتواستاتیک استفاده می کنند. این دارو با محدود کردن توانایی گسترش رگ های خونی باعث افزایش فشار خون می شود.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
بسته به دلیل فشار خون پایین، ممکن است بتوانید علائم را کاهش داده یا از بروز آنها پیشگیری کنید.
بیشتر آب بنوشید، کمتر الکل مصرف کنید. الکل باعث از دست دادن آب بدن می شود و می تواند فشار خون را کاهش دهد، حتی اگر در حد متوسط بنوشید. از طرف دیگر، نوشیدن آب با کم آبی بدن مقابله کرده و حجم خون را افزایش می دهد
به وضعیت بدن خود توجه کنید. به آرامی از حالت درازکش یا چمباتمه به حالت ایستاده بروید. چهارزانو نشینید.
اگر در حالت ایستاده علائم را مشاهده کردید، رانهای خود را به حالت قیچی از روی هم رد کرده و فشار دهید، یا یک پا را روی تاقچه یا صندلی بگذارید و تا حد ممکن به جلو خم شوید. این حرکات جریان خون را از پاها به قلب شما هدایت می کند.
وعده های غذایی کوچک و کم کربوهیدرات بخورید. برای جلوگیری از افت شدید فشار خون بعد از غذا، چند بار در روز وعده های کوچک بخورید و غذاهای پر کربوهیدرات مانند سیب زمینی، برنج، ماکارونی و نان را محدود کنید.
پزشک ممکن است نوشیدن یک یا دو فنجان قهوه یا چای کافئین دار همراه با صبحانه را توصیه کند. در طول روز کافئین نخورید زیرا نسبت به کافئین حساسیت کمتری پیدا خواهید کرد و کافئین می تواند باعث کم آبی بدن شود.
به طور منظم ورزش کنید. روزانه 30 الی 60 دقیقه ورزش کنید که ضربان قلب افزایش یابد و دو یا سه روز در هفته تمرینات مقاومتی داشته باشید. از ورزش در شرایط گرم و مرطوب خودداری کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
برای بررسی فشار خون، هیچ آماده سازی خاصی لازم نیست. مصرف داروهایی را که فکر می کنید ممکن است بر فشار خون شما تأثیر بگذارد بدون توصیه پزشک متوقف نکنید.
در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به آمادگی برای ملاقات با پزشک، آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
لیستی از این موارد تهیه کنید:
علائمی که تجربه می کنید، از جمله علائمی که به نظر می رسد ارتباطی با دلیل بیماری فعلی نداشته باشند را یادداشت کنید.
اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله سابقه خانوادگی فشار خون پایین و استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت کنید.
نام و مقدار داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
برخی از سوالات اساسی در رابطه با فشار خون پایین، شامل موارد زیر است:
چه عاملی باعث ایجاد علائم یا شرایط من می شود؟
دلایل احتمالی دیگر چیست؟
به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟
مناسب ترین روش درمانی چیست؟
چند بار باید فشار خون پایین غربالگری شود؟
دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
آیا محدودیت هایی وجود دارد که لازم باشد آنها را رعایت کنم؟
آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما می پرسد که شامل موارد زیر می شود :
آیا علائم گاه به گاه است یا مداوم؟
شدت علائم چقدر است؟
آیا چیزی علائم را بهبود می بخشد؟
آیا چیزی علائم را بدتر می کند؟
آیا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارید؟