نگاه کلی
قوز قرنیه زمانی رخ می دهد که قرنیه (سطح جلویی شفاف و گنبدی شکل چشم) نازک شده و به تدریج به سمت بیرون کشیده شده و به شکل مخروط در بیاید.
قوز قرنیه باعث تاری دید و حساس شدن چشم نسبت به نور می شود. این بیماری معمولاً هر دو چشم را درگیر می کند؛ اگرچه اغلب، اثر آن روی یک چشم نسبت به چشم دیگر، بیشتر است. قوز قرنیه عموماً در افراد ۱۰ تا ۲۵ سال اتفاق می افتد. این عارضه می تواند طی۱۰ سال یا بیشتر به آرامی پیشرفت کند.
مشکلات بینایی در مراحل اولیه بیماری، با استفاده از عینک و لنز های نرم قابل اصلاح خواهد بود. با گذشت زمان ممکن است که استفاده از لنزهای سخت، لنز نفوذپذیر به گاز یا سایر لنزهای دیگر مانند لنزهای اسکلرال (صلبیه ای) ضروری باشد. در صورت پیشرفت بیماری به عمل پیوند قرنیه نیاز خواهد شد.
درمان جدیدی به نام افزایش پیوند های متقاطع بین رشته های کلاژن قرنیه، روند پیشرفت بیماری قوز قرنیه را کند کرده و گاه به طور کامل متوقف می سازد. احتمالاً این درمان در آینده از نیاز به پیوند قرنیه جلوگیری کرده و به عنوان گزینه ای در کنار سایر درمان های فوق الذکر، در نظر گرفته می شود.
علائم
گاهی با پیشرفت بیماری نشانه ها و علائم قوز قرنیه تغییر می کند. این علائم عبارتند از:
تاری دید و کج دیدن اجسام و خطوط
افزایش حساسیت چشم نسبت به نور و روشنایی، که می تواند باعث بروز مشکلاتی در رانندگی هنگام شب شود
تغییر مکرر نسخه تجویزی چشم پزشک
کاهش یا کدر شدن ناگهانی دید
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
ضعیف شدن سریع بینایی، احتمالاً به دلیل وجود انحناهای نامنظمی در قرنیه (آستیگماتیسم) می باشد، در این صورت می بایست هر چه سریع تر به چشم پزشک یا بینایی سنج، مراجعه نمود. چشم پزشک در حین معاینه چشم، علائم احتمالی ابتلا به قوز قرنیه را بررسی خواهد کرد.
علل بیماری
علت قطعی چگونگی ایجاد بیماری قوز قرنیه هنوز مشخص نشده است، با این حال به نظر می رسد ژنتیک و عوامل محیطی در به وجود آمدن آن تأثیر بسزایی دارند. تقریباً از هر ده نفر مبتلا به بیماری قوز قرنیه، پدر یا مادر یک نفر پیش از این به این بیماری مبتلا شده است.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
این عوامل می توانند خطر ابتلا به قوز قرنیه را افزایش دهند:
سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری
مالش بیش از حد چشم ها
ابتلا به بیماری هایی همچون التهاب رنگدانه ای شبکیه چشم (رتینیتیس پیگمنتوزا/RP)، سندرم داون، سندرم اهلرز دنلوس، تب یونجه و آسم.
عوارض بیماری
گاه قرنیه به سرعت متورم شده و منجر به کاهش ناگهانی بینایی و زخمی شدن قرنیه می شود. این امر به دلیل شکسته شدن پوشش داخلی قرنیه و ورود مایعات به داخل آن است (خیز/ اِدِم). تورم معمولاً به صورت خود به خودی بهبود پیدا خواهد کرد اما ممکن است زخم ناشی از تورم، بینایی را تحت تأثیر قرار دهد.
در قوز قرنیة پیشرفته، زخم های زیادی بر روی قرنیه به خصوص در قسمت هایی که قسمت مخروطی آن واضح تر است ایجاد می شود. زخم قرنیه باعث شدید تر شدن مشکلات بینایی و احتمالاً منجر به لزوم جراحی پیوند قرنیه می شود.
تشخیص
برای تشخیص قوز قرنیه، چشم پزشک یا بینایی سنج سوابق پزشکی بیمار و خانوادة او را بررسی کرده و چشم را معاینه خواهد کرد. به علاوه برای تشخیص جزئیات بیشتری از شکل کرة چشم آزمایش های دیگری نیز انجام می گیرد. آزمایش های تشخیص قوز قرنیه عبارتند از:
انکسار سنجی یا شکست نور در چشم. در این آزمایش، چشم پزشک از تجهیزات ویژه ای برای سنجش و ارزیابی مشکلات بینایی استفاده می کند. او از بیمار می خواهد تا درون دستگاهی که دارای عدسی های مختلف است (فوروپتر)، نگاه کند، این کار به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد ترکیب کدام عدسی ها وضوح دید بیشتری را برای بیمار ایجاد می کند. بعضی از پزشکان از دستگاهی کوچک و قابل حمل (رتینوسکوپ یا تورینه نما) برای ارزیابی چشم ها استفاده می کنند.
معاینه با اسلیت لمپ. در این روش پزشک پرتوی نوری را به صورت عمودی به سطح چشم می تاباند و با استفاده از یک میکروسکوپ دوچشمی، داخل چشم را مشاهده می کند،به کمک این روش می توان شکل قرنیه را ارزیابی کرده و احتمال ابتلا به مشکلات بالقوه دیگر را در چشم بررسی کرد.
کراتومتری. در این روش چشم پزشک، حلقه ای روشن را روی قرنیه متمرکز کرده و با اندازه گیری کردن بازتاب نور، شکل کلی قرنیه را تعیین می کند.
نقشه برداری از انحنای سطح قرنیه . آزمایش های تصویربرداری مخصوصی مانند توموگرافی (سطح نگاری) و توپوگرافی قرنیه با ثبت تصاویر، نقشه دقیقی از قرنیه را ارائه می دهند. در توموگرافی ضخامت قرنیه نیز تعیین می شود. توموگرافی قرنیه اغلب می تواند علائم اولیه قوز قرنیه را قبل از قابل مشاهده شدن آن توسط اسلیت لمپ، کشف کند.
درمان
درمان قوز قرنیه به شدت و سرعت پیشرفت بیماری بستگی دارد. عموماً دو روش برای درمان قوز قرنیه وجود دارد: کند ساختن روند پیشرفت بیماری و بهبودی بینایی.
در صورت پیشرفت بیماری، روش افزایش پیوند های متقاطع بین رشته های کلاژن قرنیه روند پیشرفت آن را کاهش داده و یا به طور کامل متوقف می سازد. این روش درمانی جدیدی است که توانایی جلوگیری از نیاز به پیوند قرنیه در آینده را دارد. اگرچه این روش باعث بازگشت ساختار چشم به شکل اصلی خود یا بهبودی بینایی نمی شود.
میزان اصلاح بینایی به شدت بیماری بستگی دارد. موارد خفیف تا ملایم بیماری را می توان با استفاده از عینک و لنز های طبی درمان کرد اما این درمان مخصوصاً در صورت ثابت شدن وضعیت قرنیه به دلیل گذشت زمان یا استفاده از روش افزایش پیوند های متقاطع بین رشته های کلاژن قرنیه، مدت زمان زیادی طول خواهد کشید.
در بعضی از افراد مبتلا به قوز قرنیه، قرنیه در مراحل پیشرفته بیماری زخم می شود و یا استفاده از لنزهای طبی دشوار می باشد. در این حالت جراحی پیوند قرنیه ضروری خواهد بود.
عدسی ها
عینک ها یا لنزهای نرم. در مراحل ابتدایی قوزقرنیه، عدسی ها و لنزهای نرم قادر به اصلاح تاری یا انحراف دید هستند. اما به دلیل تغییر شکل مداوم قرنیه، شماره عینک و لنزها دائماً تغییر می کنند.
لنز های سخت. اغلب در گام بعدی درمان که بیماری پیشرفته تر شده است، از لنزهای سخت یا نفوذپذیر به گاز استفاده می شود. معمولاً لنز های سخت در ابتدا حس ناخوشایندی را به بیمار القا می کنند، اما بیشتر افراد، خود را با این شرایط تطبیق داده و در نتیجه دید بسیار عالی را با استفاده از این لنزها، تجربه خواهند کرد. این لنزها با توجه به ساختار چشم و قرنیه ساخته می شوند.
لنزهای پیگی بَک. اگر استفاده از لنزهای سخت دشوار باشد، پزشک استفاده از لنزهای پیگی بک را توصیه خواهد کرد. لنز پیگی بک یک لنز سخت است که بر روی یک لنز نرم قرارگرفته است.
لنزهای ترکیبی. مرکز این نوع لنز از جنس لنز سخت و حلقه پیرامون آن برای آسایش و راحتی بیشتر از جنس لنز نرم ساخته شده است. ممکن است افرادی که نمی توانند لنز سخت را تحمل کنند لنزهای ترکیبی را ترجیح دهند.
لنزهای اسکلرال(صلبیه). استفاده از این لنزها در مراحل پیشرفتة قوز قرنیه که شکل قرنیه بسیار غیرعادی تغییر کرده است، می تواند کمک کننده باشد. لنزهای اسکلرال بجای اینکه مانند لنزهای معمول بر روی قرنیه قرار بگیرند، بر روی قسمت سفید رنگ چشم (صلبیه) و بدون تماس با قرنیه همچون گنبدی، بر روی آن قرار می گیرند.
لنزهای اسکلرال یا سخت باید توسط یک چشم پزشک با تجربه در زمینه بیماری قوز قرنیه، در چشم ها قرار داده شوند. هم چنین بیمار باید برای بررسی این که آیا همچنان لنز به طور مناسبی در جای خود قرار گرفته است یا خیر، دائماً تحت نظر باشد.
تسکین و بهبودی
افزایش پیوندهای متقاطع بین رشته های کلاژن قرنیه. در این روش قرنیه با قطره ریبوفلاوین اشباع شده و سپس به کمک نور فرابنفش، آن را درمان می کنند. این روش باعث افزایش پیوندهای متقاطع قرنیه و در نتیجه استحکام آن شده و از تغییر بیشتر آن جلوگیری می کند. این روش می تواند احتمال از دست دادن بینایی به مرور زمان را با ثابت نگاه داشتن قرنیه در مراحل اولیه بیماری، کاهش دهد.
جراحی
در مواردی که قرنیه دچار جراحت شده یا بیش از حد نازک شده باشد و یا با وجود استفاده از عدسی های بسیار قوی، همچنان قدرت بینایی ضعیف باشد و هیچ نوع لنزی هم نتوان استفاده کرد، جراحی ضروری می باشد. بسته به ناحیه ای از قرنیه که مخروطی شده و شدت بیماری، گزینه های جراحی عبارتند از:
پیوند قرنیه نافذ. پیوند قرنیه در مواردی که قرنیه دچار جراحت شده و یا بیش از حد نازک شده باشد، انجام می شود .در روش پیوند قرنیه نافذ، تمام قرنیه پیوند می شود. در این روش پزشک لایه ضخیم پروتئینی را از قسمت مرکزی قرنیه بر می دارد و جای آن را با بافت پیوندی پر می کند.
کراتوپلاستی لایه ای قدامی (DALK). در این روش، پوشش داخلی قرنیه (اندوتلیوم)حفظ می شود. این روش کمک می کند تا از پس زده شدن لایه داخلی حساسی که در نتیجه پیوند کامل قرنیه به وجود آمده است، جلوگیری شود.
عموماً عمل پیوند قرنیه در بیماری قوز قرنیه موفقیت آمیز می باشد، اما امکان دارد پس از جراحی عوارضی مانند رد پیوند، ضعیف شدن بینایی، عفونت و آستیگماتیم ایجاد شود. اغلب می توان با استفاده از لنزهای سخت (که معمولاً استفاده از آنها پس از جراحی های پیوند قرنیه بسیار راحت تر است) آستیگماتیسم را کنترل کرد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورت بروز مشکلاتی در بینایی، باید به یک چشم پزشک یا بینایی سنج مراجعه نمود. اگر تشخیص پزشک، ابتلا به قوز قرنیه باشد، شما را به یک چشم پزشک متخصص در زمینه بیماری های قرنیه، ارجاع خواهد داد و از چشم ها تصویر برداری های مختلفی انجام می شود؛ چشم پزشک با تفسیر این تصاویر، تصمیم می گیرد که آیا به عمل پیوند قرنیه یا افزایش پیوند های متقاطع کلاژن در قرنیه نیاز می باشد یا خیر.
در اینجا اطلاعاتی آورده شده که کمکتان خواهد کرد.
آن چه می توانید انجام دهید
پیش از ملاقات با پزشک لیستی از موارد زیر را تهیه کنید:
علائمی که تا به حال داشته اید و اینکه چه مدت زمانی است که آنها را تجربه می کنید.
استرس های شدید یا تغییراتی که اخیراً در زندگی خود تجربه کرده اید.
تمامی داروها، قطره های چشمی، ویتامین ها و مکمل های مصرفی همراه با دزشان.
سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید.
برای قوز قرنیه سوالات اساسی که بهتر است پرسیده شوند عبارتند از:
چه عاملی احتمالاً باعث بروز این علائم شده است؟
چه عوامل دیگر در بروز این اتفاق نقش دارند؟
چه آزمایش هایی باید انجام دهم؟
آیا این عارضه، موقتی هست؟
چه درمان هایی برای این عارضه وجود دارند؟ شما کدام یک را توصیه می کنید؟
چه راه های درمانی، جایگزین درمان پیشنهادی می باشند؟
مبتلا به بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم همه آنها را با هم مدیریت کنم؟
چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:
چه نوع علائم و نشانه هایی را تجربه می کنید؟
این علائم از چه زمانی آغاز شده اند؟
علائم دائمی هستند یا به طور موقت بروز می کنند؟
شدت علائم در چه حدی هست؟
آیا عاملی باعث بهبودی علائم می شود؟
آیا عاملی باعث تشدید علائم می شود؟
آیا فردی در خانواده شما مبتلا به بیماری قوز قرنیه می باشد؟