نگاه کلی
میگرن معمولاً باعث درد شدید ضربان دار یا احساس تپش ، در یک طرف سر می شود. همچنین اغلب با حالت تهوع ، استفراغ و حساسیت شدید به نور و صدا همراه است. حملات میگرن می تواند ساعت ها تا روزها طول بکشد و درد آن می تواند آنقدر شدید باشد که در فعالیت های روزمره فرد اختلال ایجاد کند.
برای برخی افراد ، یک علامت هشدار دهنده قبل یا همراه با سردرد اتفاق می افتد که به هاله معروف است. هاله می تواند شامل اختلالات بینایی مانند چشمک زدن لکه های روشن یا تاریک یا سایر اختلالات مانند گزگز در یک طرف صورت ، بازو یا پا و مشکل در گفتار باشد.
داروها می توانند کمک کننده باشند ، ممکن است داروهای مناسب ، همراه با اقدامات خود درمانی و تغییر سبک زندگی ، به جلوگیری از برخی میگرن ها و کاهش درد آنها کمک کنند.
علائم
میگرن غالباً از کودکی یا نوجوانی آغاز می شود، و معمولاً هنگام بروز، چهار مرحله ی پیش درآمد میگرن (prodrome)، هاله (aura)، حمله میگرنی (attack) و فاز نهایی ( post-drom) را طی می کند. تمام مراحل میگرن در همه ی افراد مبتلا بروز نمی کند.
مرحله پیش درآمد (پیش نشانه) میگرن (Prodrome)
گاهی یک یا دو روز قبل از میگرن، تغییرات کوچکی ایجاد می شود که می تواند به منزله ی هشداری برای احتمال بروز میگرن در آینده باشد، از جمله: این تغییرات عبارتند از
• یبوست
• تغییرات خلقی، از افسردگی تا سرخوشی
• تمایل شدید به غذا خوردن
• گرفتکی گردن
• افزایش تشنگی و دفع ادرار
• خمیازه مکرر
مرحله هاله (Aura)
هاله بینایی ممکن است پیش یا هنگام میگرن ایجاد شود. هاله ها علائم برگشت پذیر سیستم عصبی هستند که معمولاً بر روی سیستم بینایی تأثیر می گذارند، اما می توانند منجر به سایر اختلالات نیز شود. معمولاً هر کدام از علائم به تدریج و در طی چند دقیقه ایجاد می شود و برای 20 الی60 دقیقه ادامه پیدا می کند.
نمونه هایی از هاله میگرن عبارتند از:
• اختلالات بینایی، مانند دیدن اشکال مختلف، لکه های روشن یا چشمک زدن نور
• کاهش بینایی
• احساس سوزن سوزن شدن در بازو یا پا
• ضعف یا بی حسی صورت یا یک طرف بدن
• اختلال تکلم
• شنیدن صداها یا موسیقی
• تکان خوردن های غیرقابل کنترل یا حرکات دیگر
مرحله حمله میگرنی (Attack)
معمولاً میگرن در صورت عدم درمان از 4 تا 72 ساعت به طول می انجامد. همچنین تعداد حملات میگرن در افراد مختلف متفاوت است. حملات میگرنی می توانند از چند حمله تا حملات متعدد در ماه متغیر باشند.
معمولاً فرد در هنگام میگرن، علائم زیر را تجربه می کند:
• احساس درد در یک طرف یا هر دو طرف سر
• درد ضربان دار
• حساسیت به نور، صدا و گاهی بو و لمس
• تهوع و استفراغ
فاز نهایی (Post-Drome)
پس از حمله میگرن، معمولاً فرد تا یک روز احساس خستگی، گیجی و کم توانی می کند. گزارش شده است که برخی افراد دچار احساس سرخوشی می شوند. همچنین ممکن است با حرکت ناگهانی سر، مجدداً درد مختصری بروز کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
به این منظور بهتر است نوع و فواصل حملات و چگونگی تسکین آن ها ثبت شده و پس از آن به پزشک مراجعه شود.
در صورت تغییر الگوی سردرد یا تفاوت ناگهانی نوع آن نیز باید به پزشک مراجعه نمود.
در صورت بروز هر یک از علائم و نشانه های زیر، که می تواند نشان دهنده یک مشکل جدی تر باشد، باید به سرعت به پزشک یا مرکز فوریت های پزشکی مراجعه نمود:
• سردرد ناگهانی و شدید مانند برق گرفتگی
• سردرد همراه با تب، گرفتگی گردن، گیجی، تشنج، دوبینی، ضعف، بی حسی یا اختلال تکلم
• سردرد بعد از آسیب دیدگی سر، به خصوص اگر سردرد تشدید شود
• سردرد مزمنی که بعد از سرفه، تقلا ، فشار یا یک حرکت ناگهانی بدتر شود
• سردرد جدید بعد از 50 سالگی
علل بیماری
اگرچه دلایل میگرن به طور کامل شناخته نشده است، اما به نظر می رسد ژنتیک و عوامل محیطی در ایجاد این عارضه نقش دارند.
یکی از مسیرهای اصلی درد می تواند بر اثر ایجاد تغییراتی در ساقه مغز و ارتباطات آن با عصب سه قلو (تری ژمینال)، ایجاد شود. همچنین عدم توازن هورمون های مغزی -مانند سروتونین که به تنظیم درد در سیستم عصبی کمک می کند- می تواند باعث درد شود.
امروزه محققان در حال بررسی نقش سروتونین در میگرن هستند. سایر انتقال دهنده های عصبی، از جمله پپتید وابسته به ژن کلسی تونین (CGRP) در درد میگرن نقش دارند.
عوامل محرک میگرن
برخی عوامل محرک میگرن، عبارتند از:
• تغییرات هورمونی در زنان. به نظر می رسد نوسانات استروژن، در زمان هایی مانند قبل یا در دوره قاعدگی، بارداری و یائسگی، باعث ایجاد سردرد در بسیاری از زنان می شود.
داروهای هورمونی مانند داروهای ضد بارداری خوراکی و درمان های جایگزین هورمونی نیز می توانند میگرن را تشدید کنند. با این وجود، مصرف این داروها در برخی از خانم ها باعث کم شدن تعداد حملات می شود.
• نوشیدنی ها. از جمله الکل، به ویژه شراب و نوشیدنی های سرشار از کافئین مانند قهوه.
• استرس. استرس در خانه یا محل کار.
• محرک های حسی. چراغ های روشن، نور خورشید و همچنین صداهای بلند و بوهای شدید و قوی(مانند عطر، رقیق کننده رنگ (تینر)، دود سیگار و سایر موارد)
• تغییرات خواب. کمبود خواب، خواب بیش از حد یا جت لگ (پرواززدگی).
• عوامل جسمی.فعالیت بدنی شدید، از جمله فعالیت جنسی.
• تغییرات آب و هوا. تغییر آب و هوا یا فشار جوی.
• داروها. داروهای ضد بارداری خوراکی و گشاد کننده عروق مانند نیتروگلیسیرین.
• خوراکی ها. پنیرها و غذاهای شور و فرآوری شده.
• افزودنی های مواد غذایی. افزودنی هایی مانند شیرین کننده آسپارتام و نگهدارنده مونو سدیم گلوتامات (MSG) که در بسیاری از غذاها وجود دارند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عوامل مختلفی می توانند فرد را مستعد ابتلا به میگرن کند، از جمله:
• سابقه خانوادگی. شانس ابتلا به میگرن در افرادی که یکی از اعضای خانواده مبتلا به میگرن است، بیشتر است.
• سن. اگرچه اولین حملات میگرن در دوران نوجوانی اتفاق می افتد اما میگرن می تواند در هر سنی شروع شود . میگرن طی 30 سالگی به اوج خود می رسد و در دهه های بعدی به تدریج شدت و شیوع آن کمتر می شود.
• جنسیت. زنان سه برابر بیشتر از مردان دچار میگرن می شوند.
• تغییرات هورمونی. سردرد برای زنانی مبتلا به میگرن ، ممکن است درست قبل یا کمی بعد از شروع قاعدگی شروع شود. همچنین ممکن است در دوران بارداری یا یائسگی تغییر کند. با این حال میگرن بعد از یائسگی به طور کلی بهبود می یابد.
عوارض بیماری
مصرف ترکیبی از مسکن ها مانند میگرن اکسدرین برای بیش از 10 روز در ماه به مدت سه ماه یا مصرف دوزهای بالاتر می تواند باعث ایجاد سردردهای حاصل از اُوردوز با دارو شود. همچنین مصرف آسپیرین یا ایبوپروفن (ادویل ، Mortin IB و غیره) برای بیش از 15 روز در ماه از و مصرف تریپتان ها، سوماتریپتان یا ریزاتریپتان برای بیش از 9 روز در ماه نیز می تواند باعث ایجاد سر درد ناشی از مصرف دارو شود.
سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو هنگامی اتفاق می افتد که داروها دیگر تاثیری بر درد نداشته و این بار خود باعث سردرد شوند پس از آن فرد برای تسکین درد از داروهای مسکن بیشتری استفاده می کند و این چرخه ادامه پیدا می کند.
تشخیص
پزشک متخصص (متخصص مغز و اعصاب) می تواند میگرن را براساس سابقه پزشکی، علائم و معاینه جسمی و عصبی تشخیص دهد.
اگر وضعیت فرد، غیرمعمول یا پیچیده بوده یا به طور ناگهانی تشدید شود، ممکن است آزمایش هایی برای رد کردن سایر عوامل سر درد تجویز شود، این آزمایش ها عبارتند از:
• ام آر آی. در اسکن MRI از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از مغز و عروق استفاده می شود. اسکن MRI به پزشکان کمک می کند تومورها، سکته ها، خونریزی مغزی، عفونت ها و سایر اختلالات مغز و سیستم عصبی (عصبی) را تشخیص دهند.
• سی تی اسکن. در سی تی اسکن از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی و دقیق از مغز استفاده می شود، این تصویربرداری به پزشکان کمک می کند تومورها، عفونت ها، آسیب مغزی، خونریزی مغزی و سایر مشکلات پزشکی احتمالی که ممکن است باعث سردرد شوند را تشخیص دهند.
درمان
درمان میگرن با هدف توقف علائم و جلوگیری از حملات بعدی انجام می شود.
داروهای بسیاری برای درمان میگرن طراحی شده اند. داروهایی که برای مقابله با میگرن استفاده می شوند به دو دسته گسترده تقسیم می شوند:
• داروهای مسکن. این نوع داروها که به عنوان درمان حاد نیز شناخته می شوند، در طی حملات میگرن مصرف می شوند و برای توقف علائم طراحی شده اند.
• داروهای پیشگیری کننده. این نوع داروها اغلب به طور منظم و روزانه مصرف می شوند تا شدت و تعداد حملات میگرن را کاهش دهند.
گزینه های درمانی به دفعات و شدت سردردهای فرد، حالت تهوع و استفراغ همراه با سردرد، میزان ناتوانی فرد از شدت سردرد و ابتلا به سایر بیماری ها بستگی دارد.
داروهای مسکن
بیشترین اثربخشی داروهای مسکن، مصرف آن ها به محض شروع علائم و نشانه های میگرن می باشد. داروهایی که می توانند برای درمان آن استفاده شوند عبارتند از:
• مسکن ها. مسکن های بدون نسخه یا با نسخه پزشک، شامل آسپیرین یا ایبوپروفن هستند که اگر برای طولانی مدت مصرف شوند، ممکن است باعث سردرد و زخم و خونریزی در دستگاه گوارش شود.
داروهای اکسردین میگرن، ترکیبی از کافئین، آسپیرین و استامینوفن می باشند که در موارد خفیف میگرن استفاده می شوند.
• تریپتان ها. این داروها مانند سوماتریپتان و ریزاتریپتان داروهایی هستند که برای میگرن تجویز می شوند. مکانیسم عمل این دارو ها به صورت مسدود کردن مسیر درد در مغز است. این داروها با انواع مختلفی از جمله قرص ،آمپول (تزریقی) یا اسپری بینی مصرف می شوند و می توانند بسیاری از علائم میگرن را تسکین دهند. باید توجه داشت که این داروها برای افرادی که در دسته پرخطر ابتلا به سکته مغزی یا حمله قلبی قرار دارند، خطرزا باشند.
• دی هیدروارگوتامین (D.H.E 45 ، میگرنال ).این داروها به صورت اسپری بینی یا تزریقی در دسترس می باشند. و همچنین در صورت مصرف به محض شروع علائم میگرنی که بیش از 24 ساعت طول می کشد، مفید تر می باشند. عوارض جانبی این داروها می تواند شامل تشدید حالت تهوع و استفراغ ناشی از میگرن باشد.
افرادی مبتلا به بیماری عروق کرونر، فشار خون بالا یا بیماری کلیوی یا کبدی، باید از مصرف دی هیدروارگوتامین ها خودداری کنند.
• لاسمیدیتان. این قرص خوراکی جدید برای درمان میگرن با هاله یا بدون هاله تأیید شده است. لاسمیدیتان در آزمایش های بالینی، به طور قابل توجهی باعث بهبود درد، حالت تهوع و حساسیت به نور و صدا می شود. همچنین این دارو می تواند اثر آرام بخشی داشته و باعث سرگیجه شود. بنابراین به مصرف کنندگان توصیه می شود حداقل تا هشت ساعت رانندگی نکرده و یا با ماشین آلات سنگین کار نکنند. همچنین لاسمیدیتان نباید با الکل یا داروهای دیگری که باعث تضعیف سیستم عصبی مرکزی می شوند، مصرف شود.
• داروهای اپیوئیدی (افیونی). از این داروها برای افراد مبتلا به میگرن که نمی توانند سایر داروهای میگرن را مصرف کنند، استفاده می شود. ممکن است داروهای مسکن اپیوئیدی، به ویژه آنهایی که حاوی کدئین هستند، در تسکین درد میگرن کمک کنند. از آنجا که این داروها می توانند بسیار اعتیاد آور باشند، معمولاً فقط در صورت موثر نبودن هیچ درمان دیگری، تجویز می شوند.
• داروهای ضد تهوع. اگر میگرن با هاله همراه با تهوع و استفراغ باشد، داروهای ضد تهوع شامل کلروپرومازین، متوکلوپرامید یا پروکلرپرازین می توانند کمک کننده باشند. این داروها معمولاً با داروهای ضد درد مصرف می شوند.
داروهای پیشگیری
بعضی داروها می توانند به پیشگیری از میگرن مکرر کمک کنند. ممکن است پزشک برای افرادی که سردردهای مکرر، طولانی مدت یا شدید دارند که به خوبی به درمان پاسخ نمی دهند، داروهای پیشگیرانه تجویز کند.
داروهای پیشگیرانه به منظور کاهش تعداد دفعات، شدت حملات و مدت زمان میگرن استفاده می شوند. راه های پیشگیری عبارتند از:
• داروهای کاهش دهنده فشار خون. این داروها شامل بتا بلاکرهایی مانند پروپرانولول و متوپرولول تارتارات می باشند. همچنین داروهای مسدود کننده ی کانالهای کلسیمی مانند وراپامیل می توانند در پیشگیری از بروز میگرن با هاله موثر باشند.
• داروهای ضد افسردگی. داروی ضد افسردگی سه حلقه ای (آمی تریپتیلین) می تواند از میگرن جلوگیری کند. ممکن است به دلیل عوارض جانبی آمی تریپتیلین، مانند خواب آلودگی و تغییرات وزن، داروهای ضد افسردگی دیگری به جای آن تجویز شود.
• داروهای ضد تشنج. داروهایی مانند والپروات و توپیرامات می توانند به کاهش میگرن کمک کنند، اما ممکن است عوارضی مانند سرگیجه، تغییر وزن، حالت تهوع و موارد دیگر نیز ایجاد کنند.
• تزریق بوتاکس. تزریق OnabotulinumtoxinA (بوتاکس) حدودا هر 12 هفته به پیشگیری از بروز میگرن در برخی از بزرگسالان کمک می کند.
• آنتی بادی های مونوکلونال پپتید وابسته به ژن کلسی تونین (CGRP). داروهای ارنوماب (ایموویگ)، فرمانزوماب (آجووی) و گالکانزوماب (امگالیتی) داروهای جدیدتری هستند که برای درمان میگرن توسط سازمان غذا و دارو تأیید شده اند و ماهیانه تزریق می شوند. شایعترین عارضه جانبی این دارو ها بروز واکنش در محل تزریق است.
سبک زندگی و درمان های خانگی
سعی کنید به محض آغاز علائم میگرن، به یک اتاق ساکت و تاریک بروید. چشمان خود را ببندید، استراحت کنید یا کمی بخوابید. یک پارچه خنک یا یخ پیچیده شده در حوله یا پارچه را روی پیشانی یا پشت گردن خود قرار دهید.
اقدامات دیگری که می توانند میگرن و درد آن را تسکین دهند عبارتند از:
• تکنیک های ریلکسیشن را امتحان کنید. بیوفیدبک و سایر اشکال آموزش ریلکسیشن روش های مقابله با شرایط استرس زا را به شما می آموزند که می تواند به کاهش میگرن کمک کند.
• یک برنامه ی روتین برای خواب و غذا خوردن ایجاد کنید. زیاد یا کم نخوابید. روزانه یک برنامه خواب و بیداری ثابت را تنظیم و دنبال کنید. سعی کنید هر روز وعده های غذایی را در یک زمان مشخص بخورید.
• به مقدار زیاد مایعات بنوشید. حفظ تعادل مایعات در بدن، به ویژه با آب، کمک کننده می باشد.
• یک دفتر برای یادداشت موارد مرتبط با سردرد خود داشته باشید. حتی پس از مراجعه به پزشک، در دفتر سردرد خود گزارشی یادداشت کنید. این دفتر به شما کمک می کند تا اطلاعات بیشتری در مورد عوامل ایجاد کننده میگرن و موثرترین روش درمانی داشته باشید.
• به طور منظم ورزش کنید. ورزش هوازی(ایروبیک) منظم تنش را کاهش داده و می تواند به جلوگیری از میگرن کمک کند. در صورت موافقت پزشک، می توانید فعالیت هوازی مورد علاقه خود را مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری را انتخاب کنید. حتما پیش از شروع ورزش به آرامی گرم کنید، زیرا ورزش ناگهانی و شدید می تواند سردرد ایجاد کند.
ورزش منظم علاوه بر کمک به کاهش وزن یا حفظ وزن بدن، بر کاهش احتمال بروز میگرن نیز موثر می باشد. تصور می شود چاقی، یکی از عوامل میگرن باشد.
درمان های جایگزین
ممکن است درمان های غیر سنتی به درد مزمن میگرن کمک کنند.
• طب سوزنی. آزمایشات بالینی نشان داده است که طب سوزنی به کاهش سردرد کمک می کند. در این روش درمانی، یک پزشک تعداد زیادی از سوزن های یک بار مصرف نازک را در نقاط مشخص چندین ناحیه از پوست وارد می کند.
• بیوفیدبک. به نظر می رسد بیوفیدبک در تسکین درد میگرن موثر باشد. این روش ریلکسیشن با استفاده از تجهیزات ویژه ای به شما می آموزد که چگونه برخی از پاسخ های بدنی مرتبط با استرس مانند تنش عضلانی را کنترل کنید.
• رفتار درمانی شناختی. رفتار درمانی شناختی ممکن است به کاهش میگرن در برخی از افراد کمک کند. این نوع روان درمانی به شما می آموزد که رفتارها و افکار چگونه بر نحوه درک درد تأثیر می گذارد.
• داروهای گیاهی، ویتامین ها و مینرال ها. برخی شواهد نشان می دهد که ممکن است گیاهان دارویی مانند بابونه گاوی و سایبان (بابا ادم جنگلی) از میگرن جلوگیری کرده و یا از شدت آن بکاهند، با این حال نتایج مطالعات متفاوت است. مصرف سایبان به دلیل وجود نگرانی هایی در رابطه با احتمال خطرساز بودن آن توصیه نمی شود.
همچنین دوز بالای ریبوفلاوین (ویتامین B2) و مکمل های کوآنزیم Q10 می توانند از میگرن جلوگیری کرده یا دفعات سردرد را کاهش دهند. اما برای اثبات این امر، مطالعات گسترده تری لازم است.
به دلیل سطح پایین منیزیم خون در برخی افراد مبتلا به میگرن، مصرف مکمل های منیزیم برای درمان میگرن نیز تجویز می شود، اما نتایج متفاوت بوده است.
در رابطه با مناسب بودن روش های درمانی با پزشک خود مشورت کنید. همچنین اگر باردار هستید، بدون مشورت با پزشک، از ریبوفلاوین یا بابونه گاوی و سایبان (بابا ادم جنگلی) استفاده نکنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالا فرد ابتدا به یک پزشک عمومی مراجعه می کند و سپس در صورت لزوم به پزشک متخصص ارزیابی و درمان سر درد (متخصص مغز و اعصاب ) ارجاع داده می شود.
در اینجا برخی از اطلاعاتی که می تواند در آماده شدن برای ملاقات با پزشک به شما کمک کند ارائه شده است :
آن چه می توانید انجام دهید
• پیگیر علائم خود باشید. با یادداشت شرح هر واقعه از جمله اختلالات بینایی یا احساسات غیرمعمول و زمان وقوع ، مدت دوام و علت آنها ، در یک دفترچه به پزشک در تشخیص وضعیت خود کمک کنید.
• اطلاعات شخصی مهم ، از جمله استرس های شدید یا تغییرات اخیر زندگی خود را بنویسید.
• نام و مقدار داروها ، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید ، به خصوص نام تمام داروهایی که برای درمان سردرد استفاده کرده اید.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا یک دوست را به عنوان همراه با خود به ملاقات ببرید تا به شما در به خاطر سپردن اطلاعات کمک کند.
سوالاتی که باید در مورد میگرن از پزشک خود بپرسید شامل موارد زیر است:
• چه چیزی احتمالاً میگرن من را تحریک می کند؟
• چه عوامل دیگری باعث ایجاد علائم میگرن می شوند؟
• به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟
• آیا میگرن موقتی ست یا مزمن؟
• بهترین اقدام چه می باشد؟
• چه گزینه های جایگزینی برای درمانی که شما پیشنهاد می کنید وجود دارد؟
• چه تغییراتی در سبک زندگی یا رژیم غذایی من پیشنهاد می کنید ؟
• دچار بیماری های دیگری نیز می باشم؛ چگونه می توانم آنها را با یکدیگر به بهترین نحو مدیریت کنم؟
• آیا بروشور ها و مجلاتی وجود دارد که بتوانم از آنها استفاده کنم؟ چه وب سایت هایی را برای مطالعه درباره ی این عارضه پیشنهاد می کنید؟
علاوه بر این سوالات در پرسیدن سوالات دیگر تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسد:
• سردردهای شما هر چند وقت یکبار اتفاق می افتد؟
• شدت علائم چقدر است؟
• چه مواردی ، در صورت وجود ، علائم شما را بهبود می بخشد؟
• چه چیزی در صورت وجود ، علائم شما را بدتر می کند؟
• آیا شخص دیگری در خانواده شما مبتلا به میگرن می باشد؟