هماتوم داخل جمجمه ای Intracranial Hematoma

نگاه کلی

تجمع خون در داخل جمجمه، هماتوم داخل جمجمه ای نامیده می شود. این بیماری معمولاً در اثر پارگی رگ خونی مغز یا ضربه‌هایی مانند تصادف یا سقوط ایجاد می‌شود. تجمع خون در داخل بافت مغز یا زیر جمجمه منجر به وارد شدن فشار به مغز نیز خواهد شد‌.

برخی از آسیب‌های سر مانند آسیب‌هایی که باعث از بین رفتن مقدار کمی از هوشیاری می‌شوند، جزئی هستند با این وجود هماتوم داخل جمجمه ای همچنان می تواند عارضه ای مرگبار باشد و معمولاً به درمان فوری که شامل جراحی برای برداشتن خون است، نیاز دارد.

علائم

 علائم و نشانه‌های هماتوم داخل جمجمه‌ای می توانند بلافاصله پس از آسیب به سر ایجاد شوند و یا ممکن است که هفته‌ها یا بیشتر طول بکشد تا خود را نشان دهند. همچنین در برخی از موارد، فرد پس از آسیب به سر احساس می کند که مشکلی ندارد و خوب به نظر می رسد که این مدت، دوران افاقه نام دارد. با این وجود و با گذشت زمان، فشار روی مغز او افزایش یافته و علائم و نشانه های زیر را ایجاد خواهد کرد:

• افزایش سردرد
• استفراغ
• خواب آلودگی و از دست دادن تدریجی هوشیاری
• سرگیجه
• گیجی
• نابرابر شدن اندازه مردمک ها
• لکنت زبان
• فلج شدگی طرف مقابل بدن در اثر ضربه به سر

با افزایش حجم خون تجمع یافته در مغز یا فضای باریک بین مغز و جمجمه، علائم و نشانه‌های دیگری مانند موارد نیز ممکن است ظاهر شوند:

• بی حالی
• تشنج
• بی هوشی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

هماتوم داخل جمجمه ای می تواند منجر به مرگ شود. بنابراین به درمان اورژانسی نیاز دارد.

درصورتی که موارد زیر را پس از وارد شدن ضربه به سرتان، مشاهده کردید به دنبال کمک فوری پزشکی باشید:

• از دست دادن هوشیاری
• داشتن سردرد مداوم
• استفراغ، ضعف، تاری دید، بی ثباتی

چنانچه علائم و نشانه ها بلافاصله پس از ضربه به سر آشکار نشدند، مراقب تغییرات فیزیکی، ذهنی و احساسی خود باشید. برای مثال اگر فردی پس از ضربه ای به سرش خوب به نظر می رسد و می تواند صحبت کند اما مدتی پس از آن بیهوش می شود می بایست به دنبال امدادهای فوری پزشکی باشد.

همچنین حتی اگر احساس خوبی دارید، باز هم از یکی از نزدیکان خود بخواهید که مراقب تان باشد زیرا از دست دادن حافظه ای که پس از ضربه ای به سر رخ می دهد می تواند باعث فراموشی ضربه شود، بنابراین فردی که مراقب شماست ممکن است علائم هشدار دهنده ای که ممکن است داشته باشید را تشخیص دهد و درصورت لزوم به شما کمک کند.

علل بیماری

شایع ترین علت خونریزی در داخل جمجمه، آسیب به سر است که ممکن است ناشی از تصادفات وسیله نقلیه موتوری یا دوچرخه، سقوط، حمله و آسیب های ورزشی باشد.

درصورتی که فردی مسن باشد حتی وارد شدن یک ضربه خفیف سر او نیز می تواند منجر به هماتوم در او شود. احتمال وقوع این امر در مصرف کنندگان داروهای رقیق کننده خون یا داروهای ضد پلاکت مانند آسپیرین ، بسیار بیشتر است.

حتی اگر زخم باز، کبودی یا آسیب آشکار دیگری وجود نداشته باشد باز هم امکان آسیب جدی وجود دارد.

 هماتوم سه نوع می باشد- هماتوم ساب دورال، هماتوم اپیدورال و هماتوم داخل مغزی (داخل پارانشیمی).

هماتوم ساب دورال

این نوع از هماتوم درصورت پاره شدن رگ‌های خونی - معمولاً سیاهرگ‌ها – که بین مغز و بیرونی‌ترین لایه غشایی پوشاننده غشا مغز (سخت شامه) وجود دارد، ایجاد می‌شوند. در واقع نشت خون ناشی از پارگی رگ ها منجر به تشکیل هماتوم و وارد شدن فشار بر بافت مغز خواهد شد. این نوع هماتوم درصورت بزرگ بودن می تواند باعث از دست دادن تدریجی هوشیاری و در نهایت مرگ شود.

سه نوع هماتوم ساب دورال وجود دارد:

حاد. هماتوم حاد، خطرناک ترین نوع هماتوم است و اغلب به دلیل آسیب شدید به سر ایجاد می شود و علائم و نشانه های آن معمولاً بلافاصله پس از ضربه، ظاهر خواهند شد.

تحت حاد. در این نوع هماتوم، بروز علائم و نشانه‌ها به زمان نیاز دارد که از چند روز تا چند هفته پس از آسیب، متغیر است‌‌‌.

مزمن. این نوع هماتوم در نتیجه آسیب هایی که شدت کمتری دارند و باعث خونریزی آهسته می شوند، ایجاد می شود. علائم این نوع هماتوم ممکن است هفته ها و یا حتی ماه ها پس از ضربه، خود را نشان دهند. حتی ممکن است که فرد به خاطر نداشته باشد که سر خود را مجروح کرده است. به عنوان مثال، وارد شدن ضربه به سر هنگام سوار شدن به ماشین می تواند باعث خونریزی شود مخصوصاً اگر فرد، داروهای رقیق کننده خون را مصرف می کند.

هر سه نوع هماتوم به محض ظاهر شدن علائم و نشانه هایشان به مراقبت پزشکی نیاز دارند تا این گونه از آسیب دائمی به مغز جلوگیری شود.

خطر هماتوم ساب دورال با افزایش سن و همچنین وجود موارد زیر، افزایش خواهد یافت:

مصرف روزانه آسپیرین یا سایر داروهای رقیق کننده خون

استفاده نادرست از نوشیدنی های الکل دار

هماتوم اپیدورال

این نوع هماتوم، هماتوم اکسترادورال نیز نامیده می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی - معمولاً یک سرخرگ - بین سطح خارجی سخت‌ شامه و جمجمه پاره شده و سپس خون در آن ناحیه نشت کرده و منجر به ایجاد توده ای شود که بر بافت مغز فشار می آورد. تروما(ضربه)، شایع ترین علت ایجاد هماتوم اپیدورال است.

برخی از افراد مبتلا به این نوع آسیب، هوشیاری خود را حفظ می کنند اما بیشتر آنها از لحظه وارد شدن ضربه دچار خواب آلودگی شده و یا به کما می روند. هماتوم اپیدورالی که بر سرخرگ مغز تأثیر می گذارد درصورت عدم درمان فوری، کشنده خواهد بود.

هماتوم داخل مغزی (داخل پارانشیمی)

 هماتوم داخل مغزی که به نام هماتوم داخل پارانشیمی نیز شناخته می شود درصورت تجمع خون در بافت های مغز، رخ می دهد. دلایل زیادی برای ایجاد این هماتوم وجود دارد از جمله تروما، پارگی رگ خونی برآمده (آنوریسم)، شریان‌ها و وریدهای اتصال ضعیف از بدو تولد، فشار خون بالا و تومورها. برخی از بیماری ها نیز می توانند باعث نشت خود به خود خون به مغز شوند. ضربه به سر نیز می تواند منجر به هماتوم های شدید داخل مغزی شود.

پیشگیری از بروز بیماری

برای پیشگیری یا به حداقل رساندن آسیب سر:

از کلاه ایمنی استفاده کنید و مطمئن شوید که فرزندانتان نیز از کلاه ایمنی استفاده می کنند. هنگام انجام ورزش های پربرخورد، دوچرخه سواری، موتورسواری، اسکی، اسب سواری، اسکیت، اسکیت برد، اسنوبورد یا انجام هر گونه فعالیتی که می تواند منجر به آسیب سر شود، از کلاه ایمنی مناسب استفاده کنید.

کمربند ایمنی خود را ببندید و مطمئن شوید که فرزندانتان نیز آن را بسته اند. هر بار که رانندگی می‌کنید یا سوار اتومبیل می شوید، این کار را انجام دهید.

از کودکان خردسال محافظت کنید. همواره به یاد داشته باشید که صندلی‌های ماشین می بایست به صورت مناسب نصب شده باشند تا کودکان امنیت بیشتری داشته باشند و همچنین مراقب باشید که سر کودکان به لبه‌های میز و کابینت برخورد نکند. همچنین راه پله‌ها را مسدود کنید و اثاثیه یا وسایل سنگین را نیز به دیوار ببندید تا از واژگونی و سقوط آنها بر روی کودکان جلوگیری شود. کودکان را از بالا رفتن از اجسام ناایمن یا ناپایدار دور نگه دارید.

تشخیص

تشخیص هماتوم داخل جمجمه ای می تواند دشوار باشد زیرا گاهی اوقات افرادی که دچار آسیب سر هستند، خوب به نظر می رسند. با این حال، پزشکان عموماً فرض می‌کنند که خونریزی داخل جمجمه، علت از دست دادن تدریجی هوشیاری پس از آسیب سر است تا زمانی که خلاف آن ثابت شود.

تکنیک های تصویربرداری بهترین راه برای تعیین موقعیت و اندازه هماتوم هستند. این تکنیک ها عبارتند از:

سی تی اسکن. در این روش از یک دستگاه اسکن پیچیده متصل به رایانه برای تولید تصاویر دقیق از مغز، استفاده می شود. برای انجام این نوع تصویربرداری، فرد روی یک میز متحرک که به شکل یک دونات بزرگ است و در آن تصاویر گرفته می شود، دراز می کشد. سی تی اسکن رایج ترین نوع تصویربرداری برای تشخیص هماتوم داخل جمجمه ای است.

ام آر آی. در این روش از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ساخت تصاویر کامپیوتری، استفاده می شود. در طول اسکن MRI، فرد روی یک میز متحرک که به داخل لوله هدایت می‌شود، دراز می‌کشد.

آنژیوگرافی. درصورتی که در مورد آنوریسم احتمالی در مغز یا سایر مشکلات عروق خونی نگران هستید، انجام آنژیوگرافی برای ارائه اطلاعات بیشتر ضروری می باشد. در این آزمایش از اسکن ساده و یک رنگ مخصوص برای تولید تصاویری از جریان خون در رگ های خونی مغز استفاده می شود.

درمان

هماتوم هایی که کوچک هستند و هیچ گونه علامت یا نشانه خاصی ایجاد نمی کنند، نیازی به برداشته شدن نیز ندارند. با این حال، علائم و نشانه ها می توانند روزها یا هفته ها پس از آسیب، تشدید شوند و یا خود را نشان دهند. در نتیجه، ممکن است مجبور باشید برای تغییرات عصبی تحت نظر باشید، فشار داخل جمجمه خود را کنترل کرده و سی تی اسکن سر را نیز به صورت مکرر انجام دهید.

همچنین درصورتی که از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین استفاده می کنید، ممکن است برای معکوس کردن اثرات دارو به درمان نیاز داشته باشید زیرا این امر منجر به کاهش خطر خونریزی بیشتر خواهد شد. گزینه های معکوس کننده رقیق کننده های خون شامل تجویز ویتامین K و پلاسمای تازه است.

عمل جراحي

درمان هماتوم در اغلب اوقات، جراحی می باشد. نوع جراحی به نوع هماتوم بستگی دارد و گزینه های آن عبارتند از:

جراحی تخلیه. در صورتی که خونریزی موضعی باشد و از یک لخته جامد به حالت مایع تبدیل شده باشد، پزشک ممکن است یک سوراخ کوچک در جمجمه فرد ایجاد کند و با کمک مکش، مایع داخل مغز را خارج کند.

کرانیوتومی. درصورتی که هماتوم ها اندازه بزرگی داشته باشند، ممکن است برای خارج شدن خون، نیاز باشد که بخشی از جمجمه فرد باز شود (کرانیوتومی).

دوره نقاهت

بهبودی پس از هماتوم داخل جمجمه ای می تواند مدت زیادی طول بکشد و حتی ممکن است که فرد به طور کامل بهبود نیابد. بیشترین دوره بهبودی تا سه ماه پس از آسیب است و احتمال بهبودی معمولاً پس از آن، کمتر می باشد. درصورتی که پس از درمان همچنان مشکلات عصبی دارید، ممکن است به کاردرمانی و فیزیوتراپی نیاز داشته باشید.

راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری

داشتن صبر در مقابله با آسیب های مغزی، بسیار حائز اهمیت است. بزرگسالان بیشترین بهبودی خود را در شش ماه اول تجربه می کنند. اگرچه ممکن است تا دو سال پس از هماتوم، بهبودهای کوچکتر و تدریجی تری را نیز تجربه کنید.

برای کمک به بهبودی:

• شب ها به اندازه کافی بخوابید و زمانی که احساس خستگی می کنید در روز استراحت کنید.
• هنگامی که احساس کردید که از لحاظ جسمانی قوی هستید به فعالیت‌های عادی خود بازگردید.
• تا زمانی که پزشکتان تأیید نکرده است از شرکت در ورزش های پربرخورد و تفریحی اجتناب کنید.
• قبل از شروع رانندگی، ورزش، دوچرخه سواری یا کار با ماشین آلات سنگین، با پزشک خود مشورت کنید زیرا سرعت واکنش فرد، در نتیجه آسیب مغزی، احتمالاً کاهش یافته است.
• قبل از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.
• تا زمانی که به طور کامل بهبود نیافته اید از مصرف نوشیدنی های حاوی الکل خودداری نمایید زیرا الکل مانع از بهبودی شده و نوشیدن بیش از حد آن نیز می تواند خطر آسیب دیدن برای بار دوم را افزایش دهد.
• مواردی را که در یادآوری آنها مشکل دارید یادداشت کنید.
• قبل از گرفتن تصمیمات مهم با فردی که به او اعتماد دارید صحبت کنید.