نگاه کلی
رگ های واریسی رگ هایی هستند که بزرگ و پیچ خورده شده اند. هر رگ سطحی می تواند واریسی شود اما بیشتر رگ های پا تحت تأثیر قرار می گیرند. علت این است که ایستادن و راه رفتن فشار بر رگ های پایین تنه را افزایش می دهد.
در بسیاری از مردم رگ های واریسی و واریس عنکبوتی (نوع خفیف تر و شایع رگ های واریسی) از نظر زیبایی برای افراد مشکل ساز می شوند. برای سایر افراد، واریس می تواند دردهای شدی یا آزار دهنده ایجاد کند. گاهی اوقات رگ های واریسی منجر به مشکلات جدی تری می شوند.
درمان رگ های واریسی ممکن است به سادگی چند اقدام خود مراقبتی تا پیچیدگی عمل جراحی برای برداشتن یا بستن رگ های واریسی باشد.
علائم
رگ های واریسی ممکن است هیچ دردی ایجاد نکنند. علائم آنها عبارتند از:
- آبی یا بنفش شدن رگ ها
- پیچیده یا برآمده شدن رگ ها که مانند تارهایی روی پا ظاهر می شوند.
هنگامی که رگ های واریسی دردناک می شوند ممکن است علائم زیر را ایجاد نمایند:
- احساس درد یا سنگینی پاها
- سوزش، تیر کشیدن یا گرفتگی عضله پا و ورم پایین پاها
- تشدید درد پس از نشستن یا ایستادن به مدت طولانی
- خارش اطراف یک یا چند رگ
- تغییر رنگ پوست در اطراف رگ مبتلا
- واریس عنکبوتی مشابه رگ های واریسی اما کوچکتر می باشد. واریس عنکبوتی به سطح پوست نزدیکتر و اغلب قرمز یا آبی می باشد.
- واریس عنکبوتی بیشتر در پاها ایجاد می شود اما ممکن است در صورت نیز دیده شود. اندازه آنها متفاوت بوده و الگوی آنها شبیه به تار عنکبوت است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
مراقبت هایی مثل ورزش کردن، بالا نگه داشتن پاها یا پوشیدن جورابهای فشاری به تسکین درد کمک می کنند و ممکن است از تشدید وضعیت جلوگیری کنند. اما اگر نگران ظاهر رگ های واریسی هستید و اقداماتی که انجام داده اید از تشدید روند واریسی شدن جلوگیری نکرده است، به پزشک مراجعه کنید.
علل بیماری
ضعف یا آسیب دیدگی دریچه های رگ ها می تواند منجر به واریسی شدن آنها شود. سرخرگ ها خون را از قلب به بقیه بافتهای بدن می رسانند و سیاهرگ ها خون را از سرتاسر بدن به قلب برمی گردانند بنابراین خون دائما در گردش است. برای برگرداندن خون از سرتاسر بدن به قلب، سیاهرگ های پا باید بر جاذبه زمین نیز غلبه کنند.
انقباضات عضله های پا همانند پمپ عمل کرده و دیواره الاستیک رگ ها به برگشت خون به قلب، کمک می کند. دریچه های کوچک موجود در سیاهرگ ها با عبور جریان خون به سمت قلب، باز می شوند و سپس بسته می شوند تا از برگشتن خون جلوگیری کنند. اگر این دریچه ها ضعیف شوند یا صدمه ببینند، خون به عقب برگشته و در سیاهرگ محبوس می شود و منجر به کشیدگی یا پیچ خوردگی سیاهرگ می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
این عوامل خطر ابتلا به واریس را افزایش می دهند:
سن. خطر واریسی شدن رگ ها با افزایش سن بیشتر می شود. افزایش سن باعث تخریب دریچه های سیاهرگ هایی که به تنظیم جریان خون کمک می کنند، می شود. در نهایت این تخریب باعث می شود دریچه ها درست عمل نکرده و اجازه بدهند مقداری از خونی که باید به سمت قلب برود به داخل رگ بازگردد.
جنسیت. احتمال ابتلا به واریسی شدن رگ ها در زنان بیشتر است. تغییرات هورمونی در دوران بارداری، پیش از قاعدگی و یائسگی می تواند نوعی عامل زمینه ساز باشد چرا که هورمون های زنانه باعث شل شدن دیواره سیاهرگ ها می شوند. درمان های هورمونی مانند قرص های ضد بارداری می توانند احتمال واریسی شدن رگ ها را افزایش دهند.
بارداری. در دوران بارداری حجم خون در بدن افزایش می یابد. این تغییر به رشد جنین کمک می کند اما علاوه بر آن، عارضه ای ناخوشایند یعنی بزرگ شدن رگ های پا را نیز به دنبال دارد. تغییرات هورمونی در دوران بارداری نیز می تواند در این زمینه نقش داشته باشد.
سابقه خانوادگی. اگر سایر اعضای خانواده دارای رگ های واریسی باشند، احتمال ابتلا به آن افزایش می یابد.
چاقی. اضافه وزن باعث وارد آمدن فشار بیشتر بر رگ ها می شود.
ایستادن یا نشستن به مدت طولانی. اگر مدت طولانی در یک حالت قرار داشته باشید، خون در سرتاسر بدن به خوبی جریان نمی یابد.
عوارض بیماری
عوارض واریس، اگرچه نادر هست، می تواند شامل موارد زیر باشد:
زخم. زخم های دردناکی روی پوست در نزدیکی رگ های واریسی به خصوص نزدیک مچ پا ممکن است ایجاد شوند. معمولا پیش از تشکیل زخم، لکه های تغییر رنگ یافته در پوست پدیدار می شوند. در صورت مشکوک شدن به زخم، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
لخته شدن خون. گاهی رگ های عمیق داخل پا بزرگ می شوند.در چنین موارد ممکن است درد و تورم در پا ایجاد شود. بهبود نیافتن درد یا ورم پا ممکن است نشان دهنده لخته شدن خون در پا که به آن ترومبوفلبیت (thrombophlebitis) می گویند، باشد بنابراین باید به پزشک مراجعه کرد.
خونریزی. گاهی اوقات رگ های خیلی نزدیک به پوست ممکن است پاره شوند. این امر معمولا تنها خونریزی جزئی به وجود می آورد اما هر گونه خونریزی مستلزم درمان پزشکی است.
پیشگیری از بروز بیماری
هیچ راهی برای پیشگیری کامل و مطمئن از واریسی شدن رگ ها وجود ندارد اما بهبود گردش خون در بدن و تون عضلانی می تواند خطر آن را کاهش دهد. اقدامات مشابهی که می توانید برای درمان ناراحتی ناشی از واریس در خانه انجام دهید که می تواند به جلوگیری از واریس کمک کند، شامل موارد زیر می باشند:
ورزش
حفظ وزن سالم و نرمال
خوردن غذاهای کم نمک و پر فیبر
اجتناب از پوشیدن کفش های پاشنه بلند و جوراب های تنگ
بالا گرفتن پاها
تغییر مکرر حالت بدن (چه در حالت نشسته چه ایستاده)
تشخیص
برای تشخیص رگ های واریسی پزشک معاینه فیزیکی انجام می دهد. در این معاینه، پزشک پاها را در حالی که ایستاده اید بررسی می کند تا هر گونه ورم را در آن ارزیابی نماید. پزشک همچنین علائم و شدت آنها را جویا می شود.
برای بررسی عملکرد طبیعی دریچه های سیاهرگی یا شواهد مبنی بر لخته شدن خون ممکن است نیاز به انجام آزمایش سونوگرافی باشد. در این روش غیر تهاجمی یک تکنسین یک مبدل انرژی را که به اندازه ی مشت یک انسان می باشد روی پوست ناحیه ی مورد نظر قرار می دهد. در سونوگرافی با دستگاهی که امواج صوتی ساطع می کند، تصاویری از داخل بدن تهیه می شود.
درمان
خوشبختانه درمان رگ های واریسی معمولا نیازی به بستری شدن در بیمارستان یا بهبودی طولانی مدت ندارد. به لطف درمان های کم تهاجمی امروزی، می توان درمان را سرپایی انجام داد.
از پزشک در مورد پوشش بیمه برای هزینه های درمان سؤال کنید. اگر این امر جهت زیبایی انجام شود، احتمالاً باید هزینه درمان واریس را خودتان بپردازید.
خودمراقبتی
خود مراقبتی مانند ورزش، کاهش وزن، نپوشیدن لباس تنگ، بالا آوردن پاها و پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی مدت می تواند درد را کاهش دهد و از تشدید واریس جلوگیری کند.
پوشیدن جوراب های واریس
پوشیدن تمام وقت جوراب واریس اغلب اولین کاری است که پیش از هر درمان دیگری، باید در نظر بگیرید. این جوراب های فشاری، دائما پا را فشار می دهند و به رگ ها و عضله های پا در گردش بهتر خون کمک می کنند. مقدار فشاری که جوراب به رگ ها وارد می کند بر اساس نوع جوراب و برند آن، متفاوت است.
جوراب واریس را می توانید از داروخانه ها یا لوازم پزشکی خریداری کنید. چوراب های بدون نسخه نیز در دسترس می باشند که اگر رگ های واریسی علائمی ایجاد کنند، هزینه ی آن ها احتمالاً تحت پوشش بیمه قرار می گیرد.
درمان های تکمیلی برای واریس حاد
در موارد شدیدی که جوراب فشاری موثر نباشد یا وضعیت تشدید شود، پزشک ممکن است یکی از درمان های زیر را تجویز کند:
اسکلروتراپی. در این روش پزشک محلول یا فومی را به رگ های واریسی کوچک یا متوسط تزریق می کند که رگ ها را می بندد. ظرف چند هفته رگ های واریسی باید محو شوند.
اگر چه ممکن است لازم باشد بیش از یک بار در یک رگ تزریق شود، اما اگر این کار به درستی صورت بگیرد کاملا موثر است. اسکلروتراپی نیازی به بی حسی ندارد و می توان آن را در مطب انجام داد.
اسکلروتراپی رگهای بزرگ. تزریق محلول در رگ بزرگ واریسی نیز یکی از درمان های رگ های واریسی است که در طی آن رگ، بسته و مهر و موم می شود.
لیزر درمانی. پزشک ممکن است با استفاده از تکنولوژی جدید در لیزر درمانی، برای بستن رگ های واریسی کوچکتر اقدام نماید. لیزر درمانی با ساطع کردن نور قوی و متمرکز لیزر به رگ، رگ واریسی را محو می کند. در این روش هیچ برش یا تزریقی وجود ندارد.
درمان هایی با کمک کاتتر با استفاده از فرکانس رادیویی یا لیزر. در یکی از این روش های درمانی پزشک لوله ای به نام کاتتر را در رگ بزرگ واریسی وارد می کند و نوک کاتتر را با استفاده از انرژی لیزر یا فرکانس رادیویی حرارت می دهد. با بیرون کشیدن کاتتر، گرما باعث از بین رفتن رگ و در نتیجه بسته شدن آن می شود. این روش برای رگرهای واریسی بزرگ، ترجیح داده می شود.
انسداد رگ واریسی. در این روش سیاهرگ پیش از پیوستن به یک رگ عمقی، گره زده می شود و با برش کوچکی، برداشته می شود. این روش نوعی درمان سرپایی رایج است. برداشتن رگ تاثیر منفی بر گردش خون نمی گذارد چرا که سیاهرگ های عمیق تر پا، حجم بیشتری از خون را می توانند مدیریت کنند.
فلبکتومی سرپایی. پزشک می تواند با ایجاد تعدادی سوراخ کوچک در پوست، رگ های واریسی کوچکتر را بردارد. در این روش سرپایی تنها بخشی از پا که قرار است سوراخ پوستی در آن ایجاد شود بی حس می شود. در این روش جای زخم به صورت بسیار جزئی باقی می ماند.
جراحی اندوسکوپی رگ. تنها زمانی این روش استفاده می شود که واریسی شدن رگ پیشرفته باشد و زخم هایی ایجاد کرده باشد و تکنیک های دیگر در درمان آن موفق نبوده باشند. جراح در این روش با استفاده از دوربین کوچکی که در پا قرار می دهد، رگ های واریسی را به دقت مشاهده و ارزیابی می کند. سپس با برش های کوچکی رگ مورد نظر را برمی دارد. این عمل جراحی نیز سرپایی است.
رگ های واریسی که در دوران بارداری ایجاد می شوند معمولا ظرف سه تا دوازده ماه پس از زایمان، بدون درمان بهبود می یابند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
برخی اقدامات خودمراقبتی وجود دارد که می توانید برای کاهش ناراحتی واریس انجام دهید. همین اقدامات می توانند به جلوگیری یا کند شدن روند توسعه واریس کمک کنند. آنها عبارتند از:
ورزش. تحرک داشته باشید. پیاده روی روشی عالی برای ایجاد گردش خون در پاها است. پزشک سطح فعالیت مناسب را تجویز می کند.
حفظ وزن و رژیم سالم. کاهش وزن فشار غیر ضروری از پا ها سلب می کند. رژیم غذایی نیز می تواند کمک کننده باشد. برای جلوگیری از تورم ناشی از احتباس آب، رژیم کم نمک را دنبال کنید.
پوشش مناسب. از پوشیدن کفش پاشنه بلند پرهیز کنید. با پوشیدن کفش های پاشنه کوتاه، عضلات پا بهتر کارمی کنند، که برای رگ ها بهتر هستند. از لباس هایی که در قسمت کمر، پا ها و کشاله ران تنگ هستند استفاده نکنید زیرا این لباس ها می توانند سبب کاهش جریان خون شوند.
بالا بردن پاها. برای بهبود گردش خون در پاها، روزانه چندین بار استراحت کوتاه کنید به طوریکه پاها را از سطح قلب بالاتر قرار دهید. به عنوان مثال، دراز بکشید و پاها را روی سه یا چهار بالش قرار دهید.
پرهیز از نشستن یا ایستادن طولانی مدت. برای ایجاد گردش خون، به طور مکرر تغییر حالت دهید.
درمان جایگزین
اگرچه هنوز مطالعات خوبی در این باره انجام نشده است، اما تعدادی از روش های درمانی جایگزین بر وجود درمان های مفید برای نارسایی مزمن وریدی (بیماری مرتبط با رگ های واریسی که در آن رگ های پا با بازگشت خون به قلب روبه رو هستند) ادعا می کنند. این درمان ها شامل موارد زیر می شوند:
- شاه بلوط هندی
- لوچرز بروم (جارو قصاب، کوله خاس)
- انگور (برگ، شیره، دانه و میوه)
- شبدر شیرین
قبل از استفاده از هر گیاه یا مکمل غذایی با پزشک خود صحبت کنید تا از ایمن بودن و عدم تداخل محصول مطمئن شوید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
هیچ آمادگی خاصی برای قبل ملاقات نیاز نمی باشد. پزشک با معاینه پا و ساق پا بهترین روش برای درمان را تجویز می نماید.
پزشک عمومی ممکن است شما را به پزشک متخصص در زمینه رگ (فلبولوژیست)، جراح عروق یا پزشکی که بیماری های پوستی را درمان می کند (متخصص پوست یا جراح پوست)ارجاع دهد. در این میان، مراحلی جهت آمادگی برای ملاقات و شروع خود مراقبتی وجود دارد که می توانید انجام دهید.
آنچه می توانید انجام دهید
یادداشت علائم، از جمله مواردی که ممکن است با دلیل ملاقات ارتباط نداشته باشند
یادداشت اطلاعات مهم شخصی، از جمله سابقه خانوادگی رگ های واریسی یا رگ های عنکبوتی.
تهیه لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و سایر مکمل های مصرفی
یادداشت سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید
وقت ملاقات محدود است، بنابراین تهیه ی لیستی ازسؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید در صرفه جویی وقت کمک کننده می باشد. برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
به احتمال زیاد علت علائم چیست؟
آیا دلایل احتمالی دیگری برای واریس وجود دارد؟
به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
واریس چگونه درمان می شود؟ چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
آیا بیمه هزینه درمان واریس را پرداخت می کند؟
چگونه می توانم به همراه سایر شرایط پزشکی، واریس را به بهترین وجه کنترل کنم؟
آیا محدودیت های فعالیتی وجود دارد که لازم باشد آنها را دنبال کنم؟
آیا بروشور یا سایر مواد چاپی وجود دارد که بتوانم با خود به خانه ببرم؟ بازدید از چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سؤال خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخگویی به سؤالات در صرفه جویی در وقت و پرداختن به نکات دیگر مؤثر خواهد بود. سؤالاتی که پزشک خواهد پرسید عبارتند از:
چه زمانی متوجه واریس شدید؟
آیا دردی دارید؟ اگر چنین است، شدت درد چقدر است؟
چه مواردی علائم را بهبود می بخشند؟
چه مواردی علائم را تشدید می کنند؟
آنچه می توانید دراین میان انجام دهید
حتی قبل از ملاقات، می توانید خود مراقبتی را شروع کنید. سعی کنید از نشستن و ایستادن طولانی مدت بپرهیزید، هنگام نشستن پاها را بلند کنید و از پوشیدن کفش های آزار دهنده و جوراب های تنگ یا کشباف خودداری کنید.