نگاه کلی
وبا نوعی بیماری باکتریایی است که معمولاً از طریق آب آلوده انتقال میابد. این بیماری باعث اسهال و کم آبی شدید بدن می شود.
اگر وبا درمان نشود ، حتی در افرادی که قبلا به این بیماری مبتلا شده اند طی چند ساعت می تواند کشنده باشد.
فاضلاب مدرن و تصفیه آب در کشورهای صنعتی وبا را از بین برده است. اما وبا هنوز در آفریقا ، آسیای جنوب شرقی و هائیتی وجود دارد. هنگامی که فقر ، جنگ یا بلایای طبیعی مردم را مجبور به زندگی در شرایط شلوغ و بدون سرویس بهداشتی مناسب می کند ، خطر شیوع وبا بیشتر میشود.
وبا به راحتی درمان می شود. با یک محلول آبی ساده و ارزان می توان از مرگ ناشی از کم آبی شدید جلوگیری کرد.
علائم
اکثر افراد در معرض باکتری وبا دچار بیماری نمی شوند و نمی دانند که آلوده شده اند. اما از آنجا که آنها باکتریهای وبا را به مدت هفت تا 14 روز در مدفوع خود دفع میکنند، هنوز هم می توانند از طریق آب آلوده دیگران را آلوده کنند.
در بیشتر موارد وبا که دارای علائم میباشد، اسهال خفیف یا متوسطی ایجاد می شود که تشخیص آن از سایر بیماری های با علائم مشابه دشوار است.
برخی نشانه ها و علائم جدی تر وبا پس از چند روز رخ میدهد
علائم عفونت وبا می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اسهال. اسهال مربوط به وبا به طور ناگهانی ظاهر می شود و می تواند به سرعت باعث کم آبی شدید بدن در حدود 1 لیتر در ساعت شود.
- اسهال ناشی از وبا اغلب ظاهری کم رنگ و شیری دارد که شبیه آبی است که برنج در آن شسته شده است.
- تهوع و استفراغ. استفراغ در مراحل اولیه وبا اتفاق می افتد و می تواند ساعت ها ادامه داشته باشد.
- کم آبی بدن. کمبود آب بدن می تواند ظرف چند ساعت پس از شروع علائم وبا ایجاد شود وخفیف تا شدید باشد. کاهش 10٪ یا بیشتر از وزن بدن نشان دهنده کمبود شدید آب بدن است.
علائم و نشانه های کمبود آب در وبا شامل تحریک پذیری ، خستگی ، گود افتادن چشم ، خشکی دهان ، تشنگی شدید ، پوست خشک و چروک شده است که در صورت چین خوردگی پوست ، ادرار کم یا عدم توانایی ادرار، فشار خون پایین و ضربان قلب نامنظم به آرامی برگشت پذیر است.
کمبود آب بدن می تواند منجر به از دست رفتن سریع مواد معدنی شود که مسئول تعادل مایعات در خون هستند. به این حالت عدم تعادل الکترولیتی گفته می شود.
عدم تعادل الکترولیتی
عدم تعادل الکترولیت ها می تواند منجر به علائم و نشانه های جدی مانند:
- گرفتگی عضلانی. به علت از دست دادن سریع نمکهایی مانند سدیم ، کلرید و پتاسیم حاصل می شود.
- شوک. این یکی از جدی ترین عوارض کم آبی است. زمانی اتفاق می افتد که کم بودن حجم خون باعث افت فشار خون و کاهش میزان اکسیژن در بدن می شود. در صورت عدم درمان ، شوک شدید هیپوولمی می تواند در عرض چند دقیقه منجر به مرگ شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
خطر ابتلا به وبا در کشورهای صنعتی کم است. در صورت رعایت توصیه های ایمنی غذایی حتی در مناطقی که این بیماری وجود دارد مبتلا نخواهید شد.
هنوز مواردی از وبا در سراسر جهان اتفاق می افتد. اگر در سفری به مناطقی که وبا وجود داشته اسهال شده اید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر به اسهال(خصوصا شدید)مبتلا هستید و احتمال بیماری را میدهید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید،کم آبی بدن یک مسئله دارای اهمیت میباشد
علل بیماری
عامل ایجاد کننده این بیماری باکتری به نام ویبریو میباشد. اثرات کشنده این بیماری نتیجه سمی است که باکتری در روده کوچک تولید می کند. این سم باعث ترشح مقدار زیادی آب در بدن شده و منجر به اسهال و از دست رفتن سریع مایعات و نمک ها (الکترولیت ها) می شود.
باکتری های وبا در تمام افرادی که در معرض آن هستند بیماری ایجاد نمیکند ، اما با این حال با دفع باکتری های موجود در مدفوع منابع غذایی و آبی آلوده میشوند.
منابع آبی آلوده منبع اصلی عفونت وبا هستند. این باکتری را می توان در موارد زیر یافت:
- آب سطحی یا چاه. چاه های عمومی آلوده منابع بزرگ شیوع وبا در مقیاس وسیع هستند. افرادی که در شرایط شلوغ و بدون سرویس بهداشتی کافی زندگی می کنند، در معرض خطر بیشتری هستند.
- غذای دریایی. خوردن غذاهای دریایی خام یا نیمه پخته ، به ویژه صدف پوستی که از مکان های خاصی تهیه می شوند ، می تواند شخص را در معرض باکتری های وبا قرار دهد. بیشترین موارد اخیر وبا در ایالات متحده به غذاهای دریایی خلیج مکزیک مربوط میباشد.
- میوه ها و سبزیجات خام. میوه ها و سبزیجات خام و بدون پوست منبعی از عفونت وبا در مناطق آلوده میباشد. در کشورهای در حال توسعه ، کودهای کمپوست نشده یا آب حاوی فاضلاب که برای آبیاری محصولات مزرعه استفاده میشود.
- دانه ها. در مناطقی که وبا گسترده است ، غلاتی مانند برنج و ارزن که پس از پخت آلوده شوند و برای چند ساعت در دمای اتاق نگهداری شوند ، می توانند باکتری های وبا را تکثیر دهند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
به جز نوزادان دارای مصونیت از مادران شیردهی که قبلاً مبتلا به وبا شده اند ، همه مستعد ابتلا به وبا هستند. هنوز هم برخی از عوامل می توانند شما را در معرض بیماری قرار داده و حتی علائم و نشانه های شدیدی داشته باشند.
عوامل خطرساز برای وبا عبارتند از:
- شرایط بهداشتی نامناسب. در شرایطی که حفظ شرایط بهداشتی از جمله تأمین آب سالم دشوار است ، وبا شیوع میابد. چنین شرایطی در اردوگاه های پناهندگان ، کشورهای فقیر و مناطق درگیر قحطی ، جنگ یا بلایای طبیعی بیشتر دیده میشود.
- اسید معده کم شده یا وجود نداشته باشد. باکتری های وبا نمی توانند در یک محیط اسیدی زنده بمانند و اسید معده معمولی اغلب به عنوان دفاعی در برابر عفونت عمل می کند.
اما افرادی دارای سطح پایین اسید معده مانند کودکان ، افراد مسن و افرادی که از داروهای ضد اسید ، مسدود کننده گیرنده H-2 یا مهار کننده های پمپ پروتون استفاده می کنند ، از این محافظت برخوردار نیستند ، بیشتر در معرض خطر وبا قراردارند.
- قرار گرفتن در معرض فرد مبتلا در خانه. اگر با کسی که به این بیماری مبتلا است زندگی میکنید ، در معرض خطر وبا قرار دارید.
- گروه خونی O. به دلایلی که کاملاً مشخص نیستند ، افراد مبتلا به خون نوع O در مقایسه با سایر گروه های خونی ، دو برابر بیشتر دچار وبا می شوند.
- صدف خام یا نیمه پخته شده. اگرچه کشورهای صنعتی دیگر شیوع وبا در مقیاس گسترده ندارند ، اما خوردن صدف دریایی از آبهایی که آلوده به این باکتری شناخته می شود ، خطر ابتلا را بسیار افزایش می دهد.
عوارض بیماری
وبا می تواند به سرعت کشنده باشد. در شدیدترین موارد ، از دست رفتن سریع مقدار زیادی مایعات و الکترولیت ها می تواند طی چند ساعت منجر به مرگ شود. در برخی موارد هم ، افرادی که تحت درمان قرار نمی گیرند می توانند در اثر کم آبی و شوک چند ساعت تا چند روز پس از بروز علائم وبا از بین بروند.
اگرچه شوک و کم آبی شدید وخیم ترین عوارض وبا هستند ، اما عوارض دیگری نیز می تواند رخ دهد ، از جمله:
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی). سطح بسیار پایین قند خون (گلوکز) که منبع اصلی انرژی بدن میباشد در صورت بیماری شدید و عدم دریافت مواد غذایی مناسب ایجاد شود
کودکان بیشتر در معرض خطر این عارضه ها هستند که می تواند منجر به تشنج ، بیهوشی و حتی مرگ شود.
- سطح پایین پتاسیم. افراد مبتلا به وبا مقادیر زیادی مواد معدنی از جمله پتاسیم را در مدفوع خود از دست می دهند. سطح بسیار پایین پتاسیم در عملکرد قلب و اعصاب تداخل ایجاد می کند و خطرناک میباشد.
- نارسایی کلیه. هنگامی که کلیه ها توانایی تصفیه کردن خود را از دست می دهند ، مقادیر بیش از حد مایعات ، برخی الکترولیت ها و مواد زائد در بدن جمع می شوند و یک وضعیت تهدید کننده ایجاد میکند
در افراد مبتلا به وبا ، نارسایی کلیه اغلب همراه با شوک اتفاق می افتد.
پیشگیری از بروز بیماری
وبا در ایالات متحده نادر است و در موارد کمی مربوط به سفر به خارج از ایالات متحده یا مصرف غذاهای دریایی آلوده با پخت اندک ایجاد شده که از آبهای سواحل خلیج فارس است.
اگر به مناطقی که به بیماری وبا مشهور هستند سفر می کنید ، در صورت رعایت این موارد احتیاطی خطر ابتلا به این بیماری بسیار کم میشود:
- دستان خود را به خصوص پس از استفاده از توالت و قبل از دست زدن به غذا مرتباً با آب و صابون بشویید. دستان کف آلود و خیس را قبل از شستشو حداقل 15 ثانیه به هم بمالید. اگر آب و صابون در دسترس نیست ، از یک ضد عفونی کننده دست با پایه الکل استفاده کنید.
- فقط آب سالم بنوشید ، از جمله آب بطری یا آبی که خودتان جوشانده یا ضد عفونی کرده اید. حتی برای مسواک زدن از آب بطری استفاده کنید.
نوشیدنی های گرم به طور کلی مانند نوشیدنی های کنسروی یا بطری ایمن هستند ، اما قبل از باز کردن قسمت بیرونی آن را تمیز کنید. یخ را به نوشیدنی های خود اضافه نکنید مگر اینکه خودتان آن را با استفاده از آب سالم درست کرده باشید.
- غذای کاملاً پخته و گرم بخورید و در صورت امکان از غذای فروشندگان خیابانی خودداری کنید. اگر یک وعده غذایی را از فروشنده خیابانی خریداری می کنید ، مطمئن شوید که در حضور شما پخته و گرم سرو شود.
- از مصرف سوشی و همچنین ماهی و غذاهای دریایی خام یا نادرست پخته شده از هر نوع آن خودداری کنید.
- از میوه ها و سبزیجاتی که می توانید خودتان پوست بگیرید ، مانند موز ، پرتقال و آووکادو بیشتر استفاده کنید. از سالادها و میوه هایی که نمی توان پوست آنها را پاک کرد مانند انگور و انواع توت ها پرهیز کنید.
واکسن وبا
برای بزرگسالانی که از ایالات متحده به مناطق مشکوک به وبا سفر می کنند ، واکسنی به نام واکس کورا در ایالات متحده موجود است.که یک محصول به حالت مایع است که حداقل 10 روز قبل از سفر به صورت خوراکی مصرف می شود.
چند کشور دیگر نیز واکسن خوراکی ارائه می دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این واکسن ها با پزشک یا سازمان های بهداشت محلی تماس بگیرید. حتی در صورت استفاده از واکسن نیز رعایت نکات احتیاطی اشاره شده برای پیشگیری از وبا ضروری است.
تشخیص
اگرچه علائم و نشانه های وبای شدید در مناطق شایع بیماری مشهود است، اما تنها راه اطمینان از تشخیص ، شناسایی باکتری های موجود در نمونه مدفوع است.
آزمایشات تست وبا باعث می شود پزشکان در مناطق دور افتاده بتوانند به سرعت تشخیص وبا را تأیید کنند. تأیید سریع به کاهش میزان مرگ و میر در ابتدای شیوع وبا کمک می کند و منجر به مداخلات اولیه بهداشت عمومی برای کنترل شیوع می شود.
درمان
وبا به درمان فوری نیاز دارد زیرا این بیماری می تواند ظرف چند ساعت منجر به مرگ شود.
- بازجذب آب. هدف این است که مایعات و الکترولیت های از دست رفته را با استفاده از یک محلول ساده آب رسان با نمک های آبرسانی خوراکی (ORS) جایگزین کنید. محلول ORS به صورت پودری موجود است که می توان آن را با آب جوشانده یا آب معدنی مخلوط و تهیه کرد.
بدون جبران آب از دست رفته ، تقریباً نیمی از افراد مبتلا به وبا می میرند. با درمان ، مرگ و میر به کمتر از 1 درصد کاهش می یابد.
- مایعات داخل وریدی. بیشتر افراد مبتلا به وبا می توانند از طریق مصرف آب به صورت خوراکی بهبود یابند، اما ممکن است افرادی که دچار کم آبی شدید به مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشند.
- آنتی بیوتیک ها. اگرچه در بخشی از درمان وبا لازم نیست ، اما برخی از آنتی بیوتیک ها می توانند اسهال مربوط به وبا را کاهش دهند و مدت زمان آن را در افراد دارای بیماری شدید کوتاه کنند.
- مکمل های روی. تحقیقات نشان داده است که روی میتواند اسهال را کاهش داده و مدت زمان آن را در کودکان مبتلا به وبا کاهش دهد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر به اسهال یا استفراغ شدید مبتلا هستید و به تازگی از کشوری که در آن وبا اتفاق افتاده به کشور خود برگشته اید ، مراقب وضعیت سلامتی خود باشید.
اگر فکر می کنید در معرض وبا قرار گرفته اید ، اما علائم آن شدید نیست ، با پزشک خود تماس بگیرید. حتماً بگویید که احتمال میدهید به بیماری وبا دچار شده باشید.
در اینجا اطلاعاتی برای امادگی برای ملاقات با پزشک ارائه شده است
در هنگام تعیین وقت معاینه،از بابت محدودیت های خود اطلاع حاصل فرمایید
لیستی از این موارد تهیه کنید:
- علائم شما از چه زمانی شروع شده و شدت آنها چقدر است
- میزان در معرض بودن عفونت،به ویژه اگر سفر خارج از کشور داشته اید
- سوابق پزشکی مثل سایر بیماری های تحت درمان
- تمام داروها ، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید
- سوالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید
برخی از سوالاتی که می توانید در مورد وبا از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- چه روش درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- چه مدت پس از شروع درمان احساس بهتری پیدا می کنم؟
- انتظار دارید که بهبودی کامل چقدر طول بکشد؟
- چه زمانی می توانم به کار یا مدرسه برگردم؟
- آیا دچار عوارض طولانی مدت وبا خواهم شد؟
- آیا من ناقل بیماری هستم؟ چگونه می توانم خطر انتقال بیماری خود به را دیگران کاهش دهم؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک شما احتمالاً سوالاتی را از شما می پرسد:
- آیا اسهال آبکی داشته اید؟ چقدر شدید بوده؟
- آیا در ظاهر مدفوع چیز غیرعادی دیگری وجود دارد؟
- آیا استفراغ داشته اید؟
- آیا علائم کم آبی مانند تشنگی شدید ، گرفتگی عضلات یا خستگی را تجربه کرده اید؟
- آیا توانسته اید مواد غذایی یا مایعات را نگه دارید؟
- آیا اخیراً صدف خام مصرف کرده اید؟
- آیا باردار هستید؟
- اگر می دانید گروه خونی شما چیست؟
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
میزان اب بدن مناسب باشد. برای اسهال و استفراغ که ممکن است مربوط به وبا باشد ، از یک محلول آب رسانی دهان استفاده کنید.
در بیشتر کشورهای در حال توسعه ، می توانید بسته های پودر شده نمک های آبرسانی خوراکی (ORS) را که در ابتدا توسط سازمان بهداشت جهانی برای درمان اسهال و کم آبی در نوزادان مبتلا به وبا تهیه شده است ، خریداری کنید.
مطابق دستورالعمل محصول، پودر را در آب آشامیدنی تمیز یا آب جوش زده هم بزنید.
اگر محلول های آبرسانی خوراکی در دسترس نیست ، با ترکیب 1 چهارم (حدود 1 لیتر) آب بطری یا جوشانده با 6 قاشق چای خوری سطح (حدود 30 میلی لیتر) شکر میز و 1/2 قاشق چای خوری سطح (حدود 2.5 میلی لیتر) نمک این محلول را تهیه کنید