نگاه کلی
پنومونیت یک اصطلاح کلی است که به التهاب بافت ریه ها اشاره دارد. از نظر فنی، پنومونیت نوعی آماس ریوی است زیرا در این بیماری، عفونت منجر به التهاب می شود. با این حال، پزشکان معمولاً از اصطلاح پنومونیت برای اشاره به علل غیر عفونی التهاب ریه استفاده می کنند.
شایع ترین علت ابتلا به پنومونیت، محرک های موجود در هوا می باشد. علاوه بر این، برخی از انواع درمان‌های سرطان و مصرف برخی از دارو نیز می‌توانند منجر به ابتلا به این بیماری شوند.
شایع ترین علامت پنومونیت، دشواری در تنفس - اغلب همراه با سرفه خشک (غیرمولد) – می باشد.انجام آزمایش های تخصصی برای تشخیص این بیماری، ضروری می باشد. درمان پنومونیت بر اجتناب از برخورد با عوامل تحریک کننده و کاهش التهاب متمرکز است.
علائم
تنگی نفس، شایع ترین علامت پنومونیت است که ممکن است با سرفه خشک نیز همراه باشد. پنومونیت درصورت عدم تشخیص یا درمان ممکن است به تدریج به پنومونیت مزمن که می تواند منجر به زخم (فیبروز) در ریه ها نیز شود، تبدیل شود.
علائم و نشانه های پنومونیت مزمن عبارتند از:
- تنگی نفس
- سرفه
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن ناخواسته
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
هر زمانی که مشکل تنفسی داشتید، بدون توجه به اینکه علت آن چه باشد، با پزشک خود تماس بگیرید.
علل بیماری
پنومونیت زمانی اتفاق می‌افتد که یک ماده تحریک کننده، منجر به التهاب کیسه‌های هوایی کوچک (آلوئول‌ها) در ریه‌ها شود. این التهاب، عبور اکسیژن از طریق آلوئول ها به جریان خون را دشوار می سازد.
بسیاری از محرک ها از کپک های موجود در هوا گرفته تا داروهای شیمی درمانی با پنومونیت مرتبط هستند اما در بیشتر افراد، ماده خاصی که باعث التهاب می شود هرگز شناسایی نخواهد شد.
ابتلا به پنومونیت ممکن است با موارد زیر نیز مرتبط باشد:
داروها.مصرف برخی از انواع داروها از جمله برخی از آنتی بیوتیک ها، انواع مختلفی از داروهای شیمی درمانی و داروهایی که ضربان قلب را منظم نگه می دارند می توانند باعث ابتلا به ذات الریه شوند.همچنین مصرف بیش از حد آسپیرین نیز می تواند منجر به ابتلا به این بیماری شود.
کپک ها و باکتری ها. قرار گرفتن مکرر در معرض برخی از کپک ها و باکتری ها می تواند باعث التهاب ریه ها شود. انواع خاصی از پنومونیت مرتبط با کپک، به نام های "ریه کشاورزان" یا " Hot tub lung" شناخته می شوند.
پرنده ها. قرار گرفتن در معرض پرنده ها یا مدفوع پرندگان نیز یکی از علل شایع ابتلا به پنومونیت می باشد.
پرتو درمانی. برخی از افرادی که در قفسه سینه خود به علت ابتلا به بیماری هایی مانند سرطان سینه یا ریه، پرتودرمانی انجام می دهند نیز ممکن است به پنومونیت مبتلا شوند. پنومونیت همچنین ممکن است پس از پرتودرمانی کل بدن که برای آماده کردن فرد برای پیوند مغز استخوان لازم است نیز رخ دهد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
مشاغل یا سرگرمی ها
برخی از مشاغل و سرگرمی ها مانند موارد زیر، خطر ابتلا به ذات الریه را افزایش می دهند:
کشاورزی. بسیاری از انواع عملیات های کشاورزی، کارگران را در معرض مه های آئروسل و آفت کش ها قرار می دهد. همچنین استنشاق ذرات معلق در هوا از یونجه کپک زده نیز یکی از شایع ترین علل پنومونیت مرتبط با شغل است. ذرات کپک را می توان در طول برداشت غلات و یونجه نیز استنشاق کرد.
کار با پرندگان. کارگران شاغل در مزارع طیور و پرورش دهندگان و نگه دارندگان کبوتر نیز اغلب در معرض مدفوع، پرها و مواد دیگر مرتبط با پرندگان که می توانند باعث ابتلا به ذات الریه شوند، قرار دارند.
وان آب گرم و دستگاه های مرطوب کننده.وجود عواملی که منجر به کپک می شوند در وان های آب گرم نیز می تواند باعث ابتلا به ذات الریه شود زیرا عمل حباب سازی، قطراتی را ایجاد می کند که می توان آن را استنشاق کرد. مرطوب کننده های خانگی نیز یکی دیگر از مخزن های رایج برای کپک هستند.
درمان سرطان
برخی از داروهای شیمی درمانی و همچنین پرتودرمانی ریه ها نیز می توانند منجر به ابتلا به پنومونیت شوند. ترکیب این دو عامل، خطر ابتلا به بیماری های غیرقابل برگشت ریه را نیز افزایش می دهد.
عوارض بیماری
درصورتی که پنومونیت درمان نشود می تواند باعث آسیب غیرقابل برگشت به ریه شود.
کیسه های هوا در ریه های معمولی با هر بار تنفس، منقبض و منبسط می شوند. التهاب مزمن بافت نازک پوشاننده هر کیسه هوایی باعث ایجاد زخم شده و انعطاف پذیری این کیسه ها را نیز افزایش می دهد و باعث می شود که مانند اسفنج خشک، سفت شوند. این بیماری، فیبروز ریوی نام دارد. فیبروز ریوی در موارد شدید می تواند باعث نارسایی در سمت راست قلب، نارسایی تنفسی و مرگ شود.
تشخیص
پزشک در طول معاینه فیزیکی از گوشی پزشکی برای گوش دادن به صدای ریه های بیماران در حین تنفس استفاده می کند.همچنین برای تشخیص پنومونیت از سایر اختلالات ریوی، انجام یک یا چند مورد از آزمایش های زیر، توصیه می شود:
آزمایش های خون
برخی از آزمایش‌های خون برای تعیین دقیق تشخیص مفید خواهند بود.
تصویربرداری
آزمایش‌های تصویربرداری بسیار حائز اهمیت می باشند زیرا در بیشتر موارد، ذات‌الریه تنها بخش کوچکی از ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد در حالی که اثرات پنومونی غیرعفونی اغلب در تمام پنج لوب ریه‌ها پخش می‌شود.
رادیوگرافی قفسه سینه.در این آزمایش بدون درد، مقدار کمی اشعه از قفسه سینه فرد بیمار، عبور کرده و تصاویری از ریه را ایجاد خواهند کرد. انجام این نوع تصویربرداری تنها چند دقیقه طول می کشد.
سی تی اسکن.تصویربرداری سی تی اسکن، تصاویر اسکن ساده گرفته شده از زوایای مختلف را در تصاویر مقطعی دقیق ترکیب می کند.در این آزمایش بدون درد، فرد بیمار بر روی یک میز باریک که به شکل دونات است و در یک دستگاه بزرگ قرار دارد، دراز می کشد. انجام سی تی اسکن معمولا کمتر از ۱۵ دقیقه طول می کشد.سی تی اسکن نسبت به رادیوگرافی قفسه سینه، جزئیات بسیار بیشتری از تغییرات ریه ها را نشان می دهند.
تست های عملکرد ریوی
آزمایشی به نام اسپیرومتری، میزان هوایی را که یک فرد می تواند در یک دوره زمانی خاص استنشاق و بازدم کند، اندازه گیری می کند. پزشک همچنین ممکن است توانایی ریه ها در انتقال گازها از هوا به جریان خون در طول ورزش را نیز مورد بررسی قرار دهد.
اندازه گیری اکسیژن خون با یک اکسیمتر - دستگاهی که بدون درد روی انگشت می‌چسبد- روش دیگری برای ارزیابی عملکرد ریه ها می باشد.
برونکوسکوپی
برونکوسکوپی روشی است که در آن برای مشاهده راه های هوایی و جمع آوری نمونه از ریه ها، یک لوله منعطف در گلو قرار داده می شود.
پزشک در طول برونکوسکوپی ممکن است بخشی از ریه فرد بیمار را با محلول آب نمک شستشو دهد تا راحت تر بتواند سلول های آن ناحیه و سایر مواد را جمع آوری کند. این روش شستشو، لاواژ نام دارد.همچنین پزشک ممکن است از همین طریق، ابزار کوچکی را وارد ریه فرد بیمار کند تا بتواند نمونه کوچکی از سلول‌ها را برای آزمایش از بافت ریه خارج نماید.
نمونه برداری از ریه با کمک جراحی
پزشک در برخی موارد ممکن است بخواهد نمونه‌های بزرگ تری از بافت ریه را در نواحی که از طریق برونکوسکوپی قابل دسترسی نیستند، بررسی نماید بنابراین ممکن است انجام یک جراحی برای به دست آوردن این نمونه ها، ضروری باشد.
درمان
در صورتی که به حساسیت مفرط یا پنومونیت شیمیایی مبتلا باشید، پزشک به شما توصیه خواهد کرد که از قرار گرفتن در معرض آلرژن یا ماده شیمیایی تحریک کننده ریه، اجتناب کنید زیرا اینگونه علائم تان کاهش خواهد یافت.
درمان در موارد شدید پنومونیت، شامل موارد زیر می باشد:
کورتیکواستروئیدها. این داروها با سرکوب سیستم ایمنی بدن منجر به کاهش التهاب در ریه ها می شوند. کورتیکواستروئیدها معمولاً به صورت قرص مصرف می شوند. با این حال، استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها نیز خطر ابتلا به عفونت های مختلف را افزایش داده و با نازک شدن استخوان ها (پوکی استخوان) نیز همراه است.
اکسیژن درمانی. درصورتی که فرد بیمار با مشکلات تنفسی زیادی رو به رو باشد ممکن است به اکسیژن درمانی از طریق ماسک یا لوله پلاستیکی با کانولایی که در سوراخ های بینی قرار می گیرند، نیاز پیدا کند. برخی از افراد به طور مداوم به اکسیژن درمانی نیاز دارند در حالی که برخی دیگر ممکن است فقط در هنگام ورزش یا خواب به آن نیاز داشته باشند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
تشخیص ذات الریه به این معنی می باشد که می بایست برای محافظت از سلامت خود تغییراتی در سبک زندگی تان ایجاد نمایید و تا حد امکان از برخورد با محرک های شناخته شده خودداری کنید.
به عنوان مثال چنانچه وظایف شغلی تان شما را در معرض مواد تحریک کننده ریه قرار می دهد می بایست با پزشک و سرپرست خود در محل کار در مورد راه هایی برای محافظت از خود مانند پوشیدن ماسک برای جلوگیری از استنشاق گرد گل ها و گرد غبار، صحبت کنید.همچنین اگر یکی از سرگرمی هایتان باعث ایجاد مشکل شده است، ممکن است مجبور شوید سرگرمی دیگری پیدا کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
شما احتمالاً ابتدا به پزشک خانوادگی خود مراجعه خواهید کرد، او نیز ممکن است شما را به یک متخصص ریه ارجاع دهد.
آنچه می توانید انجام دهید
ممکن است بخواهید فهرستی شامل موارد زیر بنویسید:
- شرح جامعی از علائم تان از جمله اینکه چه زمانی شروع شدند و فکر می کنید که چه عاملی آنها را بدتر یا بهتر می کند.
- فهرست جامعی از همه مشاغل و فعالیت‌های شغلی که انجام داده اید و فکر می کنید که ممکن است با بروز این بیماری، مرتبط باشند.
- اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی که داشته اید و درمان آنها.
- اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی والدین یا خواهر و برادر.
- تمام داروها و مکمل های غذایی که در چند سال اخیر مصرف کرده اید یا می کنید.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک تان بپرسید.
از پزشک چه انتظاری می رود
یک تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی می تواند سرنخ های مهمی در مورد آنچه ممکن است باعث علائم شما شود ارائه دهد. همچنین پزشک ممکن است برخی از سوالات زیر را نیز از شما بپرسد:
- تا به حال توتون و تنباکو مصرف کرده اید؟
- چه نوع شغل یا سرگرمی هایی داشته اید؟
- آیا شدت علائم تنفسی تان با برنامه کاری یا سرگرمی شما مرتبط است؟
- آیا در خانه از وان آب گرم یا دستگاه مرطوب کننده استفاده می کنید؟
- آیا تا به حال کبوتر یا پرندگان خانگی داشته اید؟