نگاه کلی
پولیپ روده بزرگ، مجموعه کوچکی از سلول هایی می باشد که بر روی پوشش روده بزرگ ایجاد می شود. بیشتر پولیپ های روده بزرگ، بی خطر هستند. اما با گذشت زمان، برخی از آنها قابلیت تبدیل به توده سرطانی را پیدا کرده که معمولا در مراحل بعدی خطرناک می شوند.
دو دسته اصلی پولیپ وجود دارد، غیر نئوپلاستیک و نئوپلاستیک. پولیپ های غیر نئوپلاستیک شامل پولیپ های هایپرپلاستیک، پولیپ های التهابی و پولیپ های هامارتوماتوز هستند.
این نوع پولیپ ها به طور معمول سرطانی نمی شوند. پولیپ های نئوپلاستیک شامل آدنوم و پولیپ دندانه دار می باشد. به طور کلی، هرچه پولیپ بزرگتر باشد یا از نوع نئوپلاستیک باشد، خطر سرطانی شدن بیشتر خواهد بود.
همه ی افراد مستعد ابتلا به پولیپ روده بزرگ هستند خصوصا افراد 50 سال به بالا یا دارای اضافه وزن یا سیگاری یا دارای سابقه شخصی یا خانوادگی پولیپ و سرطان روده بزرگ قرار دارند.
پولیپ های روده بزرگ غالبا علائمی ایجاد نمی کنند. انجام آزمایش های غربالگری و منظم مانند کولونوسکوپی حائز اهمیت می باشد، زیرا پولیپ های روده بزرگ در مراحل اولیه معمولاً با خیال راحت و به طور کامل برداشته می شوند. بهترین پیشگیری از سرطان روده بزرگ معاینات منظم پولیپ می باشد.
علائم
پولیپ های روده بزرگ اغلب علائمی ندارند. و حتی امکان دارد تا زمان مشاهده ی پولیپ توسط پزشک این بیماری در شخص مشاهده نشود.
البته برخی از افراد مبتلا به پولیپ روده بزرگ دارای علائمی مانند موارد زیر می باشند:
- خونریزی از رکتوم. که می تواند نشانه پولیپ روده بزرگ یا سرطان یا سایر بیماری هایی مانند بواسیر یا پارگی جزئی مقعد باشد.
- تغییر در رنگ مدفوع. خون می تواند به صورت رگه های قرمز در مدفوع ظاهر شود یا باعث شود که مدفوع سیاه به نظر برسد. البته تغییر رنگ نیز می تواند در نتیجه مصرف غذاها، داروها و مکمل ها ایجاد شود.
- تغییر عادات دفع مدفوع. یبوست یا اسهال که بیش از یک هفته طول بکشد می تواند وجود پولیپ روده بزرگ را نشان دهد. اما عوامل دیگری نیز می توانند باعث تغییر در دفع مدفوع شوند.
- درد. پولیپ بزرگ روده بزرگ می تواند با مسدود کردن روده بزرگ، منجر به درد شکمی شود.
- کمبود آهن. خونریزی ناشی از پولیپ می تواند به تدریج و بدون حضور خون قابل مشاهده در مدفوع، رخ دهد.
خون ریزی مزمن، هموگلوبین خون که مسئول انتقال اکسیژن می باشد را کم کرده و باعث کم خونی فقر آهن می شود و علائمی مثل احساس خستگی و تنگی نفس در شخص ایجاد می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت وجود موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- درد شکم
- خون در مدفوع
- تغییراتی در دفع مدفوع که بیش از یک هفته طول بکشد
در صورت مشاهده موارد زیر باید مرتباً از نظر پولیپ مورد بررسی و معاینه قرار بگیرید:
- سن 50 سال یا بالاتر.
- دارای سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ.
برخی از افراد در معرض خطر باید خیلی زودتر از 50 سالگی غربالگری منظم را شروع کنند.
علل بیماری
سلولهای سالم به شکل منظم رشد و تقسیم می شوند. جهش در ژن های خاص می تواند باعث تقسیم بیش از حد سلول ها شود حتی اگر نیازی به سلول های جدید نباشد.
در روده بزرگ و راست روده، این رشد غیر منظم می تواند باعث تشکیل پولیپ شود. پولیپ ها می توانند در هر نقطه از روده بزرگ ایجاد شوند.
دو دسته اصلی پولیپ وجود دارد، غیر نئوپلاستیک و نئوپلاستیک. پولیپ های غیر نئوپلاستیک شامل پولیپ های هایپرپلاستیک، پولیپ های التهابی و پولیپ های هامارتوماتوز هستند. پولیپ های غیر نئوپلاستی معمولاً سرطانی نمی شوند.
پولیپ های التهابی امکان دارد همراه با کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون روده بزرگ دیده شوند. اگرچه خود پولیپ ها تهدید مهمی نیستند، اما داشتن کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون روده بزرگ خطر احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.
پولیپ های نئوپلاستیک شامل آدنوم و انواع پولیپ های دندانه دار هستند. بیشتر پولیپ های روده بزرگ از نوع آدنوم هستند. پولیپ های دندانه دار، بسته به اندازه و محل قرارگیری آنها در روده بزرگ، می توانند سرطانی شوند. به طور کلی، هرچه پولیپ بزرگتر باشد، خطر سرطان خصوصاً در پولیپ های نئوپلاستیک بیشتر خواهد بود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که ممکن است در تشکیل پولیپ روده بزرگ یا سرطان نقش داشته باشند عبارتند از:
- سن. بیشتر افراد مبتلا به پولیپ روده بزرگ 50 ساله یا بیشتر هستند.
- التهاب روده، مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون.
- سابقه خانوادگی. اگر پدر یا مادر، خواهر یا برادر دچار این بیماری شده باشند، احتمال پولیپ روده بزرگ یا ابتلا به سرطان بیشتر می شود. اگر تعداد افراد بیشتری از خانواده دچار بیماری شده باشند این خطر برای شخص افزایش می یابد.
در بعضی از افراد، این بیماری ارتباط ژنتیکی ندارد و میتواند به دلایل زیر رخ دهد:
- مصرف دخانیات و الکل.
- چاقی و عدم تحرک کافی.
- نژاد. نژاد های آفریقایی-آمریکایی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند.
- دیابت نوع 2 که کنترل نشود.
اختلالات ارثی پولیپ
به ندرت، افراد جهش های ژنتیکی را به وجود می آورند که باعث تشکیل پولیپ روده بزرگ می شود. اگر یکی از این جهش های ژنتیکی در شخص اتفاق بیوفتد، در معرض خطر بسیار بیشتری جهت ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارد. غربالگری و تشخیص به موقع می تواند به کنترل پیشرفت و گسترش این گونه سرطان ها کمک کند.
اختلالات ارثی که باعث پولیپ روده بزرگ می شوند عبارتند از:
- سندرم لینچ، این بیماری سرطان روده بزرگ غیرپلیپوزیس ارثی نیز نامیده می شود. افراد مبتلا به سندرم لینچ دارای تعداد نسبتا کمی پولیپ روده بزرگ هستند، اما این پولیپ ها می توانند به سرعت بدخیم شوند.
سندرم لینچ رایج ترین شکل سرطان روده بزرگ با عامل ارثی است و با تومورهای پستان، معده، روده کوچک، مجاری ادرار و تخمدان نیز در ارتباط است.
- پولیپوز آدنوماتوز ارثی (FAP)، یک اختلال نادر که باعث ایجاد صدها یا حتی هزاران پولیپ درسطح پوششی روده بزرگ شخص از سالهای نوجوانی می شود.
اگر اینگونه پولیپ ها درمان نشوند، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ تقریباً 100 درصد است، معمولاً قبل از 40 سالگی. آزمایش ژنتیک می تواند به فرد در تعیین میزان خطر ابتلا به FAP کمک کند.
- سندرم گاردنر، نوعی پولیپتوز که باعث ایجاد پولیپ در طول روده بزرگ و روده کوچک می شود. همچنین ممکن است در سایر قسمت های بدن از جمله پوست، استخوان ها و شکم به تومورهای غیر سرطانی تبدیل شود.
- پولیپوز مرتبط با (MAP)MYH، وضعیتی مشابه FAP می باشد که در اثر جهش در ژن MYH رخ میدهد. افراد مبتلا به این بیماری اغلب در سنین جوانی دچار پولیپ های آدنوماتوز متعدد و سرطان روده بزرگ می شوند. آزمایش ژنتیک می تواند به تعیین خطر ابتلا به این بیماری کمک کننده باشد.
- سندرم Peutz-Jeghers، بیماری که معمولاً با ایجاد کک و مک در سراسر بدن، از جمله لب ها، لثه ها و پاها آغاز می شود و سپس پولیپ های غیر سرطانی در سراسر روده ایجاد می کند. این پولیپ ها میتوانند بدخیم شوند، بنابراین در افراد مبتلا به این بیماری احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ وجود دارد.
- سندرم پولیپوز دندانه دار، وضعیتی که منجر به پولیپ آدنوماتوز دندانه دار متعدد در قسمت فوقانی روده بزرگ می شود. این پولیپ ها نیز می توانند بدخیم شوند.
عوارض بیماری
برخی از پولیپ های روده بزرگ امکان سرطانی شدن در آنها وجود دارد. هر چه زودتر پولیپ ها برداشته شوند، احتمال بدخیم شدن آنها کمتر است.
پیشگیری از بروز بیماری
با انجام غربالگری منظم می توانید خطر ابتلا به پولیپ روده بزرگ و سرطان روده بزرگ را تا حد زیادی کاهش دهید. برخی از تغییرات در سبک زندگی نیز می تواند کمک کننده باشد مانند:
- سبک زندگی سالم. مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل در رژیم غذایی خود بگنجانید و مصرف چربی های مضر را کاهش دهید. مصرف الکل را محدود کرده و دخانیات را ترک کنید. از نظر جسمی تحرک داشته و وزن متعادل داشته باشید.
- در رابطه با مصرف کلسیم و ویتامین D با پزشک خود مشورت کنید. مطالعات نشان داده است که افزایش مصرف کلسیم در جلوگیری از عود آدنوم روده بزرگ کمک کننده است. اما مشخص نیست که آیا کلسیم فواید محافظتی در برابر سرطان روده بزرگ دارد یا خیر.
مطالعات دیگر نشان داده است که ویتامین D می تواند اثری محافظتی در برابر سرطان روده بزرگ داشته باشد.
- در صورت قرار گرفتن در معرض خطر ابتلا، گزینه های درمانی مناسب را در نظر داشته باشید. اگر سابقه خانوادگی پولیپ روده بزرگ دارید، از مشاور ژنتیک کمک بگیرید یا اگر به اختلال ارثی مبتلا شده باشید که خطر ابتلا به سرطان وجود داشته باشد، از سنین پایین تر به کولونوسکوپی منظم احتیاج دارید.
تشخیص
آزمایش های غربالگری نقش اساسی را در تشخیص پولیپ ها قبل از سرطانی شدن ایفا می کنند. همچنین این آزمایش ها می توانند به سرطان روده بزرگ در مراحل اولیه، که شانس بهبودی دارد، کمک کنند.
روش های غربالگری شامل موارد زیر می باشد:
- کولونوسکوپی، دقیق ترین آزمایش برای تشخیص پولیپ روده بزرگ و سرطان است. در صورت مشاهده پولیپ، پزشک بلافاصله آنها را برداشته یا از نمونه های بافتی (بیوپسی) جهت تجزیه و تحلیل این موارد استفاده کند.
- کولونوسکوپی تصویری (سی تی کولونوگرافی)، یک روش کم تهاجمی که با استفاده از سی تی اسکن روده بزرگ را مشاهده می کنند. این شیوه به همان مراحل آماده سازی روده مانند کولونوسکوپی نیاز دارد. اگر پولیپ مشاهده شود، برای برداشتن آن به کولونوسکوپی احتیاج دارید.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر، که در آن یک لوله باریک و سبک در رکتوم وارد می شود تا داخل رکتوم و یک سوم آخر روده بزرگ (سیگموئید) و راست روده را بررسی کند. اگر پولیپ مشاهده شود، برای برداشتن آن به کولونوسکوپی احتیاج دارید.
- آزمایش های مبتنی بر مدفوع. این نوع آزمایش با بررسی وجود خون در مدفوع یا ارزیابی DNA مدفوع عمل می کند. اگر آزمایش مدفوع شخص مثبت باشد، به کولونوسکوپی نیاز دارد.
درمان
پزشک احتمالاً تمام پولیپ های کشف شده در معاینه روده را از بین می برد. روش های حذف عبارتند از:
- برداشت با پنس یا حلقه سیم (پلی پکتومی). اگر یک پولیپ بزرگتر از 0.4 اینچ (حدود 1 سانتی متر) باشد، ممکن است مایعی زیر آن تزریق شود تا پولیپ را از بافت اطراف آن جدا کرده تا از بین برود.
- جراحی کم تهاجم. پولیپ هایی که بیش از حد بزرگ هستند و یا نمی توان با خیال راحت آنها را در حین غربالگری از بین برد، با روش لاپاراسکوپی برداشته می شوند که با قرار دادن ابزاری به نام لاپاراسکوپ به داخل روده انجام می شود.
- برداشتن روده بزرگ و راست روده. اگر دچار یک سندرم ارثی نادر مانند FAP شده باشید، احتمال دارد برای برداشتن روده بزرگ و راست روده (جراحی کامل پروکتوکولکتومی) به جراحی نیاز داشته باشید.
برخی از انواع پولیپ روده بزرگ بدخیم تر از انواع دیگر است. اما یک پزشک متخصص در تجزیه و تحلیل نمونه های بافت (آسیب شناس/پاتولوژیست) معمولاً باید بافت پولیپ را زیر میکروسکوپ بررسی کند تا مشخص کند که آیا این بافت سرطانی است یا خیر.
روش های درمانی دیگر
درصورت ابتلا به پولیپ آدنوماتوز یا پولیپ دندانه دار، در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستید. سطح خطر بستگی به اندازه، تعداد و مشخصات پولیپ های آدنوماتوز برداشته شده دارد.
برای پولیپ به غربالگری تشخیصی نیاز دارید. پزشک در صورت وجود شرایط زیر احتمالاً کولونوسکوپی را تجویز می کند:
- در طی پنج تا 10 سال فقط یک یا دو آدنوم کوچک مشاهده شود
- در طی سه سال اگر بیش از دو آدنوم، آدنوم با اندازه 0.4 اینچ (حدود 1 سانتی متر) یا بزرگتر، یا آدنوم خاص مشاهده شود.
- در طی سه سال بیشتر از 10 آدنوم مشاهده شود
- در صورت مشاهده آدنوم بسیار بزرگ در عرض شش ماه یا آدنومی که نیاز به قطعه قطعه کردن داشته باشد
آمادگی شخص قبل از انجام کولونوسکوپی روده بزرگ حائز اهمیت است. اگر مدفوع در روده بزرگ باقی بماند و مانع مشاهده پزشک در دیواره روده بزرگ شود، احتمالاً زودتر از آنچه در دستورالعمل مشخص شده است، نیاز به انجام کولونوسکوپی خواهد بود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمال ارجاع شخص به پزشک متخصص گوارش وجود دارد.
آنچه می توانید انجام دهید
- از هرگونه محدودیت قبل از زمان ویزیت پزشک مثل ناشتا بودن برای آزمایش، آگاه باشید.
- علائم خود را یادداشت کنید، حتی آن دسته که به نظر ربطی به بیماری ندارند.
- نام و مقدار داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
- اطلاعات پزشکی شخص.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله تغییراتی در سبک زندگی یا عوامل استرس زا را یادداشت کنید.
- از یکی از اقوام یا دوستان خود بخواهید که شما را همراهی کنند تا سخنان پزشک را بهتر به خاطر بسپارید.
- سوالاتی خود را یادداشت کنید.
سوالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید شامل:
- علت ایجاد علائم من چیست؟
- به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟ آیا این آزمایش ها به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
- چه روش های درمانی وجود دارد؟
- احتمال بدخیم شدن این پولیپ ها چقدر است؟
- آیا ممکن است به یک بیماری ژنتیکی دچار شده باشم که منجر به پولیپ روده بزرگ شود؟
- به چه نوع تست های منظمی نیاز دارم؟
- آیا باید مواد غذایی خاصی را از رژیم غذایی خود حذف یا اضافه کنم؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک سوالاتی از فرد می پرسد. باتوجه به محدود بودن زمان ملاقات با پزشک آمادگی جهت پاسخ به این سوالات منجر به حفظ زمان می شود.
این سوالات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اولین بار چه زمانی علائم این بیماری را احساس کرده اید و شدت آنها چقدر بوده؟
- علائم مداوم بوده است یا گاه به گاه؟
- آیا شخص شما یا اعضای خانواده سابقه ابتلا به به سرطان روده بزرگ یا پولیپ روده بزرگ را داشته است؟
- آیا در خانواده کسی مبتلا به سرطان های دیگری در دستگاه گوارش، رحم، تخمدان یا مثانه بوده است؟
- میزان مصرف سیگار و الکل ؟