نگاه کلی
کما حالت بیهوشی طولانی مدت است که می تواند در اثر مشکلات مختلفی مانند آسیب تروماتیک سر، سکته مغزی، تومور مغزی، مسمومیت با مواد مخدر یا الکل یا حتی بیماری زمینه ای مانند دیابت یا عفونت ایجاد شود.
کما از شرایط اورژانسی می باشد. برای حفظ زندگی و عملکرد مغزی به اقدامات سریع نیاز می باشد. پزشکان به طور معمول یک سری آزمایش خون و اسکن مغزی را برای تعیین علت ایجاد کما انجام می دهند تا درمان مناسب را شروع کنند.
تداوم کما بیش از چند هفته به ندرت اتفاق خواهد افتاد. افرادی که مدت بیشتری در حالت بیهوشی به سر می برند، ممکن است دچار زندگی نباتی یا مرگ مغزی شوند.
علائم
علائم و نشانه های کما معمولاً شامل موارد زیر است:
- چشم های بسته
- سرکوب اعمال ساقه مغز، مانند عدم واکنش مردمک به نور
- عدم ایجاد واکنش اندام، به جز حرکات مربوط به رفلکس
- عدم پاسخ به محرک های درد، بجز حرکات رفلکس
- تنفس نامنظم
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
کما از شرایط اورژانسی می باشد. برای فردی که در کما به سر می برد باید از مراقبت های پزشکی فوری استفاده کرد.
علل بیماری
علل زیادی سبب کما می شوند. به طور مثال:
- آسیب های مغزی ضربه ای. این مورد اغلب در اثر تصادف یا اعمال خشونت آمیز ایجاد می شود.
- سکته. انسداد عروق یا ترکیدگی رگ خونی سبب کاهش یا قطع جریان خون در مغز (سکته) می شود.
- تومور. تومور در مغز یا ساقه مغزی باعث کما می شود.
- دیابت. افزایش سطح قند خون (هایپرگلیسمی) یا کاهش آن (هیپوگلیسمی) می تواند باعث کما شود.
- کمبود اکسیژن. افراد نجات یافته از غرق شدگی یا احیا شده پس از حمله قلبی، ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن بیدار نشوند.
- عفونت و التهاب. عفونت و التهاب هایی مانند آنسفالیت و مننژیت باعث تورم مغز، نخاع یا بافت های اطراف مغز می شوند. تشدید عفونت می تواند منجر به آسیب مغز یا کما شود.
- تشنج. تشنج های مداوم می تواند منجر به کما شود.
- سموم. قرار گرفتن در معرض سموم، مانند مونوکسیدکربن یا سرب، می تواند باعث آسیب مغزی و کما شود.
- مواد مخدر و الکل. سوء مصرف مواد مخدر یا الکل منجر به کما می شود.
عوارض بیماری
اگرچه بسیاری از افراد به تدریج از کما نجات می یابند، اما برخی دچارزندگی نباتی یا مرگ می شوند. برخی از افرادی که از کما نجات می یابند در نهایت دچار معلولیت های شدید یا خفیف می شوند.
عوارضی که حین کما ممکن است ایجاد شوند عبارتند از: زخم بستر، عفونت های دستگاه ادراری، لخته شدن خون در پاها و سایر مشکلات.
تشخیص
از آنجا که افراد در حال کما توانایی بیان اتفاقات را ندارند، پزشکان باید به سرنخ های جسمی و اطلاعاتی که خانواده ها و دوستانشان ارائه می دهند اعتماد کنند. برای ارائه اطلاعات مربوط به بیمار آمادگی داشته باشید، از جمله موارد زیر:
- جزئیات مربوط به چگونگی از دست دادن هوشیاری فرد مبتلا، از جمله ناگهانی یا به مرور زمان بودن آن
- علائم یا نشانه های قابل توجه قبل از دست دادن هوشیاری
- سابقه پزشکی فرد مبتلا، از جمله سایر مواردی که ممکن است در گذشته اتفاق افتاده باشد، مانند سکته مغزی یا حملات ایسکمیک گذرا
- تغییرات اخیر در سلامتی یا رفتار فرد آسیب دیده
- مصرف مواد مخدر، از جمله داروهای با نسخه و بدون نسخه و همچنین داروهای غیر مجاز و داروهای تفریحی غیرقانونی توسط فرد مبتلا
معاینه جسمی
این معاینه عبارت است از:
- بررسی حرکات و رفلکسهای فرد آسیب دیده، پاسخ به محرک های درد و اندازه مردمک
- مشاهده الگوهای تنفسی برای کمک به تشخیص علت کما
- بررسی پوست برای وجود علائم کوفتگی ناشی از ضربه
- برای بررسی میزان تحریک پذیری مانند واکنش به صدا باز شدن چشم ها یا حرکات از محرک های صدا استفاده می شود یا بر روی زاویه فک یا بستر ناخن فشار وارد می شود
- آزمایش حرکات انعکاسی چشم برای کمک به تعیین علت کما و محل آسیب مغزی
- سرد و گرم کردن کانال های گوش فرد مبتلا و مشاهده واکنش های چشمی
آزمایش های تشخیصی
نمونه خون ممکن است برای بررسی موارد زیر گرفته شود:
- شمارش کامل سلول های خونی
- الکترولیت ها، گلوکز، تیروئید، کلیه و عملکرد کبد
- مسمومیت با کربن مونوکسید
- سوء مصرف الکل و مواد مخدر
- با مایع نخاعی (آب کمر) می توان علائم عفونت در سیستم عصبی را بررسی کرد. در فرایند بررسی مایع نخاعی، پزشک یا متخصص سوزنی را در کانال نخاعی فرو کرده و مقدار کمی مایع را برای تجزیه و تخلیل خارج می نماید.
- اسکن مغزی
پزشکان با کمک آزمایش های تصویربرداری می توانند نقاط درگیر با آسیب مغزی را تشخیص دهند. این آزمایش شامل موارد زیر می شود:
سی تی اسکن. در این روش از یک سری رادیوگرافی ها برای ایجاد تصویری دقیق از مغز استفاده می شود. سی تی اسکن می تواند خونریزی مغزی، تومورها، سکته های مغزی و سایر شرایط را نشان دهد. این آزمایش اغلب برای تشخیص و تعیین علت کما استفاده می شود.
ام آر آی. در این روش با استفاده از امواج رادیویی و آهن رباهای قدرتمند، نمای دقیقی از مغز ایجاد می شود. ام آر آی می تواند بافت آسیب دیده مغز در اثر سکته مغزی ایسکمیک، خونریزی مغزی و سایر شرایط را تشخیص دهد. ام آر آی خصوصاً برای بررسی ساقه و ساختارهای عمیق مغز مفید می باشد.
الکتروکاردیوگرافی (EEG). در این روش با اتصال الکترودهای کوجک به پوست سر، فعالیت الکتریکی داخل مغز اندازه گیری می شود. پزشکان جریان الکتریکی کمی را از طریق الکترودها ارسال می کنند تا ضربات الکتریکی مغز را ثبت نمایند. این آزمایش به بررسی علت کما مبنی بر تشنج می پردازد.
درمان
کما موقعیت اورژانسی می باشد. پزشکان ابتدا دستگاه تنفسی فرد مبتلا را معاینه می کنند و به حفظ تنفس و گردش خون کمک می کنند. پزشکان ممکن است به کمک برای تنفس، تجویز داروهای داخل وریدی و سایر مراقبت های حمایتی اقدام کنند.
درمان بسته به علت کما منفاوت می باشد. ممکن است برای کاهش فشار بر روی مغز به دلیل ورم مغزی، روش یا دارویی مورد نیاز باشد. پرسنل اورژانس ممکن است پیش از دریافت متایج آزمایش خون، در صورت بروز شوک دیابتی یا عفونت مغزی، گلوکز یا آنتی بیوتیک را به صورت داخل وریدی تجویز کنند.
در صورت بروز کما به دلیل سوء مصرف مواد مخدر، پزشک داروهایی را جهت درمان تجویز می کند. اما اگر کما به علت تشنج باشد، پزشکان داروهایی را برای کنترل تشنج تجویز می کنند. سایر درمان ها برای بیماری زمینه ای مانند دیابت یا بیماری کبدی برای درمان بیماری زمینه ای بر روی داروها یا روش های درمانی متمرکز می شوند.
گاهی اوقات علت کما می تواند کاملاً برعکس شود و فرد مبتلا، عملکرد طبیعی خود را بازیابد. بهبودی شرایط معمولاً به تدریج اتفاق می افتد. فرد مبتلا به آسیب مغزی ممکن است دچار معلولیت یا بیهوشی دائمی شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
کما موقعیت اورژانسی می باشد. اگر شخصی دچار علائم و نشانه های کما شد، بلافاصله با فوریت های پزشکی محل خود تماس بگیرید.
در بیمارستان کارکنان اورژانس به اطلاعات کافی پیش از کما در مورد بیمار نیاز دارند. سؤآلاتی که ممکن است هنگام حمل با آمبولانس پرسیده شوند:
شروع کما تدریجی بود یا ناگهانی؟
آیا مشکلات بینایی، سرگیجه یا ضعف از قبل وجود داشته است؟
آیا فرد مبتلا سابقه دیابت، تشنج یا سکته مغزی دارد؟
آیا در زمان نزدیک به کما، تغییراتی در سلامتی مانند تب یا تشدید سر درد برای بیمار اتفاق افتاده است؟
آیا در زمان نزدیک به کما، تغییراتی در عملکرد بیمار مانند افتادن مکرر بر زمین یا گیجی اتفاق افتاده است؟
آیا بیمار از داروهای با نسخه یا بدون نسخه استفاده کرده است؟