نگاه کلی
کولیت اولسراتیو، یک بیماری التهابی روده (IBD) است که باعث التهاب طولانی مدت و زخم دستگاه گوارش می شود. کولیت اولسراتیو در داخلی ترین لایه روده بزرگ و راست روده (رکتوم) تأثیر می گذارد. علائم معمولاً به مرور زمان و نه به طور ناگهانی، بروز می کنند.
کولیت اولسراتیو، ناتوان کننده و دارای عوارض جانبی خطرسازی می باشد. در حالی که این بیماری هیچ درمان شناخته شده ای ندارد، اما به طور کلی درمان می تواند علائم و نشانه های بیماری را تا حد زیادی کاهش دهد و حتی بهبودی طولانی مدت را به هماره داشته باشد.
علائم
علائم کولیت اولسراتیو بسته به شدت التهاب و محل بروز آن می تواند متفاوت باشد. علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اسهال، غالباً همراه با خون یا چرک
- درد و گرفتگی شکم
- درد رکتوم
- خونریزی مقعدی (دفع مدفوع همراه با مقدار کمی خون)
- فوریت برای دفع مدفوع
- عدم توانایی در دفع مدفوع
- کاهش وزن
- ضعف
- تب
- عدم رشد در کودکان
بیشتر افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو علائم خفیف تا متوسطی دارند. دوره کولیت اولسراتیو ممکن است متفاوت باشد، در بعضی از افراد دوره بهبودی، طولانی می باشد.
انواع کولیت اولسراتیو
پزشکان اغلب کولیت اولسراتیو را با توجه به محل آن طبقه بندی می کنند. انواع کولیت اولسراتیو عبارتند از:
پروکتیک اولسراتیو. التهاب و خونریزی مقعدی ممکن است تنها علامت بیماری باشد. این مورد، خفیف ترین نوع کولیت اولسراتیو می باشد.
پروکتوسیگموئیدیت. این مورد شامل التهاب رکتوم و سیگموئید روده بزرگ (انتهای تحتانی روده بزرگ) می باشد. علائم و نشانه ها شامل اسهال خونی، درد و گرفتگی عضلات شکم و عدم توانایی در دفع مدفوع علی رغم فوریت آن می باشد.
کولیت سمت چپ. التهاب از رکتوم به سمت راست از طریق کولون سیگموئید، به صورت نزولی گسترش می یابد. علائم و نشانه ها شامل اسهال خونی، گرفتگی شکم و درد در سمت چپ و کاهش ناگهانی وزن می باشد.
پانکولیت. پانکولیت اغلب بر روی کل روده بزرگ تأثیر می گذارد و باعث اسهال خونی می شود که ممکن است شدید باشد و سبب درد و گرفتگی شکم، خستگی و کاهش وزن قابل توجه باشد.
کولیت اولسراتیو حاد. این نوع نادر کولیت بر کل روده بزرگ تأثیر می گذارد و باعث درد شدید، اسهال فراوان، خونریزی، تب و عدم توانایی در خوردن غذا می شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت تغییر مداوم در دفع مدفوع یا علائم و نشانه های زیر، به پزشک مراجعه کنید:
- درد شکم
- خون در مدفوع
- اسهال مداومی که به داروهای بدون نسخه پاسخ نمی دهد
- اسهالی که سبب اختلال در خواب می شود
- تب ناگهانی که بیش از یک یا دو روز طول بکشد
اگرچه کولیت اولسراتیو معمولاً کشنده نیست، اما این بیماری، جدی است که در بعضی موارد ممکن است عوارض خطرناکی را به وجود آورد.
علل بیماری
علت دقیق کولیت اولسراتیو ناشناخته مانده است. پیش از این، رژیم غذایی و استرس شک برانگیز بودند، اما اکنون پزشکان می دانند که این عوامل ممکن است تشدید شوند اما باعث بروز کولیت اولسراتیو نمی شوند.
یکی از دلایل احتمالی، نقص عملکرد سیستم ایمنی بدن است. وقتی سیستم ایمنی بدن تلاش می کند با ویروس یا باکتری مهاجم مقابله کند، یک واکنش ایمنی غیر طبیعی باعث می شود که سیستم ایمنی بدن به سلول های دستگاه گوارش نیز حمله کند.
به نظر می رسد وراثت نیز در این امر نقش دارد، زیرا کولیت اولسراتیو در افرادی که اعضای خانواده شان به این بیماری مبتلا هستند بیشتر دیده می شود. با این حال، بیشتر افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو، سابقه خانوادگی ندارند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
احتمال ابتلای زنان و مردان به کولیت اولسراتیو، یکسان می باشد. عوامل خطرساز ممکن است شامل موارد زیر باشند:
سن. کولیت اولسراتیو معمولاً قبل از 30 سالگی شروع می شود. اما ممکن است در هر سنی رخ دهد و برخی از افراد تا بعد از 60 سالگی به این بیماری مبتلا نمی شوند.
نژاد یا قومیت. اگرچه سفید پوستان بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند، اما ممکن است در هر نژادی رخ دهد. خطر ابتلا برای نژاد یهودی اشکنازی بیشتر می باشد.
سابقه خانوادگی. در صورت ابتلای یکی از اقوام نزدیک مانند پدر و مادر، خواهر و برادر یا فرزند، به این بیمار، در معرض خطر بیشتری هستید.
عوارض بیماری
عوارض احتمالی کولیت اولسراتیو عبارتند از:
- خونریزی شدید
- سوراخ در روده بزرگ (کولون سوراخ دار)
- کمبود شدید آب بدن
- بیماری کبد (نادر)
- تحلیل رفتن استخوان (پوکی استخوان)
- التهابات پوست، مفاصل و چشم ها
- افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ
- تورم سریع روده بزرگ (مگاکولون سمی)
- افزایش خطر لخته شدن خون در وریدها و عروق
تشخیص
پزشک پس از رد سایر علل احتمالی علائم و نشانه ها، به احتمال زیاد کولیت اولسراتیو را تشخیص می دهد. برای کمک به تأیید تشخیص کولیت اولسراتیو، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کنند:
آزمایش خون. پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی کم خونی (وضعیتی که در آن سلول های قرمز خون کافی برای انتقال اکسیژن کافی به بافت ها وجود ندارد) یا بررسی علائم عفونت، تجویز کند.
نمونه مدفوع. گلبول های سفید خون در مدفوع می توانند نشان دهنده کولیت اولسراتیو باشند. نمونه مدفوع همچنین می تواند سایر اختلالات مانند عفونت های ناشی از باکتری ها، ویروس ها و انگل ها را رد کند.
کولونوسکوپی. این معاینه به پزشک این امکان را می دهد تا کل روده بزرگ را با استفاده از یک لوله نازک، انعطاف پذیر و مجهز به نور و دوربین، مشاهده کند. طی این روش، پزشک همچنین می تواند نمونه های کوچکی از بافت (نمونه برداری) را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی خارج نماید. گاهی اوقات یک نمونه بافت می تواند به تایید تشخیص کمک کند.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر. پزشک از یک لوله باریک، انعطاف پذیر و سبک برای معاینه رکتوم و سیگموئید (آخرین قسمت از روده بزرگ) استفاده می کند. اگر روده بزرگ ملتهب شده باشد، ممکن است پزشک این آزمایش را به جای کولونوسکوپی کامل انجام دهد.
اشعه ایکس. در صورت بروز علائم شدید، ممکن است پزشک از اشعه ایکس استاندارد در ناحیه شکم برای رد عوارض جدی مانند کولون سوراخ شده، استفاده کند.
سی تی اسکن. اگر پزشک مشکوک به عارضه کولیت اولسراتیو باشد، ممکن است سی تی اسکن از شکم یا لگن را انجام دهد. سی تی اسکن همچنین ممکن است میزان التهاب روده بزرگ را مشخص کند.
توموگرافی کامپیوتری (CT) انتروگرافی و تشدید مغناطیسی (MR) انتروگرافی. پزشک برای حذف هرگونه التهاب در روده کوچک، نیازمند تجویز آزمایش غیر تهاجمی می باشد. این آزمایش ها نسبت به آزمایش های تصویربرداری معمولی برای یافتن التهاب در روده حساس ترند. انتروگرافی MR یک جایگزین بدون اشعه است.
درمان
درمان کولیت اولسراتیو معمولاً شامل دارو درمانی یا جراحی است. چندین دسته از داروها ممکن است در درمان کولیت اولسراتیو موثر باشند. نوع بیماری به شدت شرایط پیش آمده بستگی دارد. داروهایی که برای برخی از افراد دارای عملکرد خوبی می باشند ممکن است برای برخی دیگر مفید نباشند، بنابراین یافتن دارویی که به وضعیت شما کمک کند ممکن است زمان بر باشد.
5-آمینو سالیسیلیک اسید (5-ASA)
5-آمینو سالیسیلیک اسید (5-ASA) اغلب اولین قدم در درمان کولیت اولسراتیو است. نمونه هایی از این نوع داروها شامل سولفاسالازین (آزولفیدین)، مزالامین (آساکول HD، دلزیکول و غیره)، بالسالازید (کولازال) و اولسالازین (دیپنتوم) می باشند. تشخیص نوع دارو و روش های مصرف (خوراکی، تزریقی یا شیاف)، به محل تحت تأثیر قرار گرفته ی روده بزرگ بستگی دارد.
کورتیکواستروئیدها
این داروها که شامل پردنیزون و بودزوناید هستند، به طور کلی برای کولیت اولسراتیو متوسط تا شدید کاربرد دارند. استفاده ی طولانی مدت از این داروها سبب بروز عوارض جانبی خواهد شد.
داروهای کاهنده سیستم ایمنی
این داروها با سرکوب پاسخ سیستم ایمنی بدن، سبب کاهش التهاب می شوند. از این ها می توان به داروهای زیر اشاره کرد:
آزاتیوپرین (آزازان، ایموران) و مرکاپتوپورین (پورینتول، پوریکسان). مصرف این داروها مستلزم پیگیری دقیق پزشک و بررسی منظم خون برای بررسی عوارض جانبی از جمله تأثیرات آن بر کبد است.
سیکلوسپورین. این دارو ممکن است برای افرادی که به سایر داروها پاسخ خوبی نداده اند، برای مدت کوتاهی استفاده شود.
توفاسیتینیب (زلجانز). این دارو اخیراً برای درمان بیماری هایی مانند کولیت اولسراتیو، آرتریت روماتوئید یا آرتریت پسوریازیس مورد تأیید قرار گرفته است.
زیستی (بیولوژیک)
انواع داروهای بیولوژیکی که برای درمان کولیت اولسراتیو استفاده می شوند عبارتند از:
اینفلیکسیماب (رمیکاد) ، آدلیومیماب (هومیرا) و گولیموماب (سیمپونی). این داروها مهارکننده های فاکتور نکروز تومور (TNF) نامیده می شوند و با خنثی سازی پروتئین تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن عمل می کنند.
ودولیزوماب. این داروی خاص روده با جلوگیری از رسیدن سلول های التهابی به محل التهاب، عمل می کند.
سایر داروها
برای مدیریت علائم خاص کولیت اولسراتیو ممکن است به داروهای اضافی نیاز داشته باشید. لوپرامید برای اسهال شدید ممکن است مؤثر باشد. با این حال، با احتیاط فراوان و تنها پس از صحبت با پزشک از داروهای ضد اسهال استفاده کنید.
جراحی
جراحی با برداشتن کل روده بزرگ و رکتوم (پروکتوکولکتومی) اغلب می تواند کولیت اولسراتیو را از بین ببرد.
در بیشتر موارد، این امر شامل روشی به نام آناستوموز مقعدی کیسه ایلئال می باشد. این روش کیسه ای را که سبب تجمع مدفوع می شود، از بین می برد. جراح از انتهای روده ی کوچک، کیسه ای می سازد. سپس کیسه مستقیماً به مقعد متصل می شود و این امکان را می دهد تا مدفوع را به طور عادی خارج کنید.
در بعضی موارد ساخت کیسه امکان پذیر نیست. در عوض، جراحان یک شکاف دائمی در شکم ایجاد می کنند (استومای ایلئال) که از طریق آن، مدفوع برای جمع آوری در یک کیسه متصل منتقل می شود.
نظارت بر علائم احتمالی سرطان
در صورت افزایش خطر، بیمار به غربالگری مکرر سرطان روده بزرگ نیاز خواهد داشت. برنامه پیشنهادی، به محل بیماری و مدت زمان ابتلا به آن بستگی دارد.
اگر بیماری مناطق بیشتری از رکتوم را درگیر کند، هر یک تا دو سال به کولونوسکوپی نظارتی نیاز خواهید داشت. در صورت گذشت 8 سال پس از تشخیص درگیری اکثریت روده بزرگ توسط بیماری یا 15 سال پس از درگیری قسمت چپ روده بزرگ، به کولونوسکوپی نظارتی نیاز خواهد بود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
گاهی ممکن است هنگام مواجهه با کولیت اولسراتیو احساس ناتوانی کنید. اما تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی ممکن است به کنترل علائم و طولانی شدن زمان بین دردها کمک کند.
هیچ مدرک محکمی مبنی بر تأثیر خوراکی ها بر بیماری التهابی روده، وجود ندارد. اما برخی از غذاها و نوشیدنی ها خصوصاً هنگام درد، می توانند علائم و نشانه ها را تشدید کنند.
یادداشت برداری از آنچه می خورید و احساسی که از خوردن آنها دارید، می تواند مفید باشد. در صورت تشدید علائم توسط برخی غذاها، آنها را از برنامه غذایی خارج کنید. در اینجا چند پیشنهاد وجود دارد که می تواند کمک کند:
غذاهایی که باید محدود یا از خوردن آنها اجتناب شود
محدود کردن محصولات لبنی. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری التهابی روده دریافتند که مشکلاتی مانند اسهال، درد شکم و گاز با محدود کردن یا از بین بردن محصولات لبنی بهبود می یابد. ممکن است تحمل لاکتوز را نداشته باشید (یعنی بدن نمی تواند قند شیر (لاکتوز) موجود در غذاهای لبنی را هضم کند). استفاده از یک محصول آنزیمی مانند لاکتاید نیز ممکن است کمک کننده باشد.
محدود کردن فیبر، در صورت وجود مشکل غذایی. اگر به بیماری التهابی روده مبتلا هستید، غذاهای پر فیبر، مانند میوه ها و سبزیجات تازه و غلات سبوس دار، ممکن است علائم را بدتر کنند. درصورت اذیت شدن بدن بعد از مصرف میوه ها و سبزیجات خام، سعی کنید آنها را بخارپز کنید یا بپزید.
به طور کلی، ممکن است در غذاهای خانواده کلم، از جمله کلم بروکلی و گل کلم و آجیل، دانه ها، ذرت و ذرت بو داده مشکل بیشتری داشته باشید.
پرهیز از مصرف غذاهای مشکل ساز دیگر. غذاهای پرادویه، الکل و کافئین ممکن است علائم و نشانه ها را بدتر کنند.
سایر اقدامات مختص رژیم غذایی
وعده های غذایی کوچک. ممکن است احساس کنید خوردن پنج یا شش وعده غذایی کوچک در روز بهتر از دو یا سه وعده غذایی بزرگتر می باشد
نوشیدن مقدار زیادی مایعات. سعی کنید روزانه مایعات زیادی بنوشید. آب بهترین نوشیدنی است. الکل و نوشیدنی های حاوی کافئین روده را تحریک می کنند و می توانند اسهال را بدتر کنند، در حالی که نوشیدنی های گازدار غالباً باعث ایجاد نفخ می شوند.
صحبت با متخصص تغذیه. در صورت کاهش وزن یا محدودشدن رژیم غذایی، با متخصص تغذیه صحبت کنید.
استرس
اگرچه استرس باعث بیماری التهابی روده نمی شود، اما می تواند علائم و نشانه ها را بدتر کند و باعث افزایش درد ناشی از آن شود.
برای کمک به کنترل استرس، روش های زیر را بررسی کنید:
ورزش. حتی ورزش خفیف نیز می تواند به کاهش استرس، تسکین افسردگی و عادی سازی عملکرد روده کمک کند. با پزشک خود در مورد یک برنامه ورزشی مناسب صحبت کنید.
بازخورد زیستی. این روش کاهش استرس کمک می کند تا با کمک دستگاه بازخورد، تنش عضلانی و ضربان قلب کاهش یابند. هدف از این روش ایجاد حالت آرامش برای کنار آمدن با استرس می باشد.
ورزش های منظم آرامش بخش و هوازی. یک روش موثر برای کنار آمدن با استرس انجام تمرین هایآرامش بخش و هوازی می باشد. می توانید در کلاس های یوگا و مدیتیشن شرکت کنید یا در خانه با استفاده از کتاب، سی دی یا دی وی دی تمرین کنید.
درمان های جایگزین
بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات گوارشی از نوعی درمان مکمل و جایگزین (CAM) استفاده کرده اند.
برخی از روش های درمانی معمول، شامل موارد زیر می باشند:
مکمل های گیاهی و غذایی. اکثر درمانهای جایگزین توسط FDA تنظیم نمی شوند. تولیدکنندگان می توانند ادعا کنند که روشهای درمانی آنها بی خطر و مؤثر است اما نیازی به اثبات آن ندارند. علاوه بر این، حتی گیاهان و مکمل های طبیعی نیز می توانند عوارض جانبی داشته باشند و باعث تداخلات خطرناکی شوند. در صورت اقدام به مصرف مکمل های گیاهی، با پزشک خود صحبت کنید.
پروبیوتیک ها. محققان گمان می کنند که افزایش باکتریهای مفید (پروبیوتیک ها) که به طور معمول در دستگاه گوارش یافت می شوند، می تواند به مبارزه با بیماری کمک کند. اگرچه تحقیقات محدود است، شواهدی مبنی بر مفید بودن افزایش پروبیوتیک ها به همراه سایر داروها موجود می باشد، اما ثابت نشده است.
روغن ماهی. روغن ماهی به عنوان ضد التهاب عمل می کند و شواهدی وجود دارد که افزودن روغن ماهی به آمینو سالیسیلات ها ممکن است مفید باشد، اما این ثابت نشده است.
آلوئه ورا. ژل آلوئه ورا ممکن است برای افرادی که کولیت اولسراتیو دارند اثر ضد التهابی داشته باشد ،همچنین می تواند باعث اسهال شود.
طب سوزنی. فقط یک آزمایش بالینی در رابطه با فواید آن انجام شده است. این روش شامل قرار دادن سوزن های ظریف در پوست است که ممکن است باعث ترشح مسکن های طبیعی بدن شود.
زردچوبه. کورکومین (ترکیبی که در زردچوبه وجود دارد)، در آزمایش های بالینی با درمان های استاندارد کولیت اولسراتیو ترکیب شده است. شواهدی در مورد مفید بودن این مورد وجود دارد، اما تحقیقات بیشتری لازم است.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
علائم کولیت اولسراتیو ممکن است در ابتدا شما را وادار کند که به پزشک خود یا پزشک عمومی مراجعه کنید. ممکن است پزشک شما را به متخصص گوارش ارجاع دهد.
از آنجا که ملاقات ها می توانند مختصر باشند و غالباً اطلاعات زیادی برای بحث وجود دارد، خوب است که از قبل آماده باشید. در اینجا برخی اطلاعات برای کمک به شما در آمادگی برای ملاقات و انتظارات از پزشک خود آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
آگاهی درباره محدودیت های قبل از ملاقات. در زمان تعیین وقت، در مورد کارهایی که باید ثبل از ملاقات انجام دهید مانند محدود کردن رژیم غذایی، سؤال کنید.
یادداشت علائم، از جمله مواردی که به نظر می رسد با دلیلی که شما قرار ملاقات را تعیین کرده اید ارتباطی نداشته باشد.
یادداشت اطلاعات مهم شخصی، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا در زندگی.
تهیه لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی. در صورت استفاده از داروهای گیاهی، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
از یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود بخواهید که همراه با شما بیاید. گاهی اوقات ممکن است به خاطر سپردن تمام اطلاعاتی که هنگام قرار ملاقات به شما ارائه می شود دشوار باشد شخصی که شما را همراهی می کند، در به یاد آوردن مطالب کمک خواهد کرد.
یادداشت سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید.
وقت ملاقات با پزشک محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سوال ها، زودتر از موعد، می تواند به شما کمک کند تا از وقت خود نهایت استفاده را ببرید. در صورت اتمام زمان، سوال های خود را از مهمترین تا کم اهمیت ترین لیست کنید. برخی از سؤال های اساسی در مورد کولیت اولسراتیو که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر می باشد:
به احتمال زیاد علت بیماری چیست؟
آیا علل احتمالی دیگری برای علائم وجود دارد؟
به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟ آیا این آزمایش ها به آمادگی خاصی نیاز دارند؟
این شرایط موقتی است یا دائم؟
چه روش های درمانی موجود است و کدام یک را تجویز می کنید؟
چه نوع عوارض جانبی را می توانم از درمان انتظار داشته باشم؟
آیا داروهای با نسخه یا بدون نسخه ای وجود دارد که از مصرف آنها اجتناب کنم؟
به چه نوع مراقبت های بعدی نیاز دارم؟ جندبار باید کولونوسکوپی انجام دهم؟
آیا گزینه دیگری برای رویکرد اصلی که تجویز می کنید وجود دارد؟
بیماری های دیگری دارم. چگونه می توانم آنها را به بهترین وجه با هم مدیریت کنم؟
آیا غذاهای خاصی وجود دارد که دیگر نتوانم بخورم؟
آیا قادر به ادامه کار خواهم بود؟
آیا می توانم بچه دار شوم؟
آیا دارویی که تجویز می کنید جایگزین عمومی دارد؟
آیا بروشور یا سایر مواد چاپی وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما می پرسد. آمادگی برای پاسخ به آنها در صرفه جویی وقت برای پرداختن به نکات دیگر، کمک کننده خواهد بود. سرال هایی که پزشک ممکن است بپرسد:
از چه زمانی علائم آغاز شدند؟
علائم دائمی می باشند یا موقت؟
شدت علائم چقدر است؟
آیا درد شکمی دارید؟
آیا دچار اسهال شده اید؟ چند وقت؟
آیا اخیراً دچار کاهش وزن ناگهانی شده اید؟
به نظر می رسد چه مواردی علائم را بهبود می بخشند؟
چه مواردی سبب تشدید علائم می شوند؟
آیا تاکنون مشکلات کبدی، هپاتیت یا زردی را تجربه کرده اید؟
آیا در مفاصل، چشم ها، راش پوستی یا زخم های خود مشکلی داشته اید یا در دهانتان زخم هایی ایجاد شده است؟
آیا در طول شب به دلیل اسهال از خواب بیدار می شوید؟
آیا اخیراً سفر کرده اید؟ اگر چنین است، کجا؟
آیا شخص دیگری در خانه شما دچار اسهال شده است؟
آیا اخیراً آنتی بیوتیک مصرف کرده اید؟
آیا به طور منظم داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم مصرف می کنید؟