نگاه کلی به کولیت سودوممبران
کولیت، کولیت مرتبط با آنتی بیوتیک یا کولیت C.دیفیسیل نیز نامیده می شود و نوعی التهاب روده بزرگ است که با رشد بیش از حد باکتری کلستریدیوم دیفیسیل ایجاد می شود.
رشد بیش از حد C دیفیسیل اغلب مربوط به اقامت اخیر در بیمارستان یا درمان با آنتی بیوتیک رخ میدهد. عفونت های C دیفیسیل بیشتر در افراد بالای 65 سال دیده می شود.
علائم کولیت سودوممبران
علائم و نشانه های کولیت غشای کاذب شامل موارد زیر است:
- اسهال آبکی
- گرفتگی شکم، درد یا حساسیت به لمس
- تب
- چرک یا مخاط در مدفوع
- حالت تهوع
- کم آبی بدن
علائم کولیت غشای کاذب می تواند به محض یک تا دو روز پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک یا تا چندین ماه یا بیشتر از پایان مصرف آنتی بیوتیک شروع شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مصرف آنتی بیوتیک در حال حاضر یا مصرف اخیر آن و ابتلا به اسهال، حتی اگر اسهال نسبتاً خفیف باشد، باید به پزشک خود مراجعه نمایید. همچنین، در صورت ابتلا به اسهال شدید، تب، گرفتگی شکم دردناک، یا خون یا چرک در مدفوع در هر زمان، به پزشک مراجعه کنید.
علل بیماری کولیت سودوممبران
بدن شما معمولاً بسیاری از باکتریهای موجود در روده بزرگ را در یک تعادل سالم و طبیعی حفظ می کند، اما آنتی بیوتیک ها و داروهای دیگر می توانند این تعادل را بر هم بزنند. کولیت زمانی اتفاق می افتد که برخی از باکتری ها (معمولاً سی دیفیسیل) با سرعت بیشتری از باکتری های دیگر، رشد کنند. برخی از سموم تولید شده توسط این باکتری، که معمولاً فقط در مقادیر کمی وجود دارند، به اندازه ای بالا می روند که به روده بزرگ آسیب می رسانند.
در حالی که تقریباً هر آنتی بیوتیکی می تواند باعث کولیت غشای کاذب شود، برخی از آنتی بیوتیک ها بیشتر از سایر موارد با کولیت کاذب مرتبط هستند، از جمله:
- فلوروکینولون ها مانند سیپروفلوکساسین (سیپرو) و لووفلوکساسین
- پنی سیلین ها مانند آموکسی سیلین و آمپی سیلین
- کلیندامایسین (کلیوسین)
- سفالوسپورین ها مانند سفیکسیم (سوپراکس)
سایر علل بیماری
سایر داروها علاوه بر آنتی بیوتیک ها، گاهی اوقات باعث کولیت کاذب می شوند. داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان استفاده می شوند ممکن است تعادل طبیعی باکتریها را در روده بزرگ مختل کنند.
برخی بیماری های موثر بر روده بزرگ، مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون، نیز قادر است افراد را مستعد ابتلا به کولیت غشا کاذب کند.
اسپورهای این باکتری در برابر بسیاری از مواد ضد عفونی کننده رایج مقاوم هستند و می توانند از دستان کارکنان مراقبت های بهداشتی به بیماران منتقل شوند.
درحال حاضر گزارشات ابتلای افرادی که به عوامل خطرساز بیماری دچار نبوده اند روند افزاینده ای داشته است، از جمله افرادی که اخیراً هیچ تماس یا استفاده ای از آنتی بیوتیک نداشته اند. به این بیماری C.دیفیسیلکل اکتسابی جامعه می گویند.
ظهور سویه جدید
سویه ای تهاجمی از این باکتری دیده شده است که سموم بسیار بیشتری نسبت به سایر سویه ها تولید می کند. سویه جدید در برابر برخی داروها مقاومت بیشتری داشته و در افرادی که در بیمارستان نبوده اند و آنتی بیوتیک مصرف نکرده اند، نیز به این بیماری مبتلا شده اند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که خطر ابتلا به کولیت غشایی کاذب را افزایش می دهند عبارتند از:
- مصرف آنتی بیوتیک
- اقامت در بیمارستان یا خانه سالمندان
- افزایش سن، به ویژه بالای 65 سال
- سیستم ایمنی ضعیف
- بیماری روده بزرگ، مانند بیماری التهابی روده یا سرطان روده بزرگ
- عمل جراحی روده
- شیمی درمانی برای سرطان
عوارض بیماری کولیت سودوممبران
درمان کولیت غشای کاذب معمولاً موفقیت آمیز خواهد بود. با این حال تشخیص و درمان سریع و به موقع این بیماری اهمیت زیادی داشته و می تواند زندگی فرد را نجات دهد.
عوارض احتمالی این بیماری شامل موارد زیر می شود:
کم آبی. علائمی مثل اسهال شدید می تواند به از دست دادن قابل توجهی از مایعات و الکترولیت ها منجر شود. این کار عملکرد طبیعی بدن را دشوار کرده و می تواند باعث کاهش قابل توجه فشار خون تا حد بسیار خطرناکی شود.
نارسایی کلیه. در بعضی موارد کمبود آب بدن به سرعت اتفاق افتاده و عملکرد کلیه دچار مشکل می شود.
مگاکولون سمی. در این شرایط نادر، روده بزرگ قادر به بیرون راندن گاز و مدفوع نبوده و همین موضوع باعث بروز مشکلاتی خواهد شد (مگاکولون). در صورت عدم درمان، روده بزرگ احتمال دارد دچار پارگی شده و باعث شود تا باکتری های روده بزرگ وارد حفره شکمی شوند. بزرگ شدن یا پارگی روده بزرگ نیاز به جراحی اورژانسی داشته و ممکن است کشنده باشد.
سوراخ شدن روده. این عارضه نادر بوده و ناشی از آسیب دیدگی روده بزرگ یا بعد از مگاولولون سمی است. حفره داخل روده می تواند باعث شود تا باکتری های موجود در روده وارد حفره شکمی شده و منجر به بروز عفونت خطرناکی(پریتونیت) شود.
مرگ. حتی عفونت های نسبتاً خفیف تا متوسط ناشی از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل اگر به موقع درمان نشوند می توانند به سرعت به یک بیماری کشنده تبدیل شوند.
به علاوه، احتمال دارد در بعضی از موارد بعد از درمان کولیت غشای کاذب و بهبودی چند روزه، فرد مجدداً مبتلا به علائم بیماری شود.
پیشگیری از بروز بیماری کولیت سودوممبران
برای جلوگیری از شیوع باکتری کلستریدیوم دیفیسیل، بیمارستان ها یا سایر مراکز درمانی که در آن بستری می شوید باید از دستورالعمل های موجود برای کنترل عفونت پیروی کنند. اگر دوست یا یکی از اعضای خانواده شما در بیمارستان یا خانه سالمندان بستری است بهتر است رعایت نکات احتیاطی و بهداشتی لازم را به کارمندان آن بخش یادآوری کنید.
اقدامات پیشگیرانه برای ابتلا به این بیماری شامل موارد زیر می شود:
شستشوی دست ها
کارمندان بیمارستان و مراقبان بهداشت بیمارستان ها باید قبل و بعد از معالجه هر فرد بیمار به خوبی دست های خود را بشویند. در صورت شیوع باکتری کلستریدیوم دیفیسیل استفاده از صابون و آب گرم بهترین انتخاب برای بهداشت دست ها است، زیرا ضد عفونی کننده های دستی الکل همیشه باعث از بین رفتن اسپورهای این باکتری نمی شوند. همچنین ملاقات کنندگان بیمارستان قبل و بعد از ترک اتاق باید دست خود را به خوبی شسته یا حمام کنند.
مراقبت
افراد مبتلا به کلستریدیوم دیفیسیل مبتلا در بیمارستان باید در اتاق های خصوصی یا در اتاق هایی که افراد دیگر مبتلا به این باکتری بستری هستند، جا داده شوند. مراقبان بیمارستان و پرستاران باید در طول مراقبت از این بیماران از دستکش های یکبار مصرف استفاده کرده و هر بار آن را عوض کنند.
نظافت کامل
تمامی سطوح و لوازم موجود در اتاق این بیماران باید به خوبی با محصولات حاوی سفید کننده کلر ضد عفونی شوند تا اسپورهای کلستریدیوم دیفیسیل کاملاً از بین بروند.
از مصرف غیرضروری آنتی بیوتیک ها خودداری کنید.
گاهی اوقات آنتی بیوتیک ها برای بیماری های ویروسی تجویز می شوند که متأسفانه هیچ کمکی به درمان این بیماری ها نخواهند کرد. اگر به آنتی بیوتیک احتیاج داشتید از پزشک خود بخواهید تا کوتاه ترین دوره درمانی با آنتی بیوتیک را برای شما در نظر بگیرد.
تشخیص کولیت سودوممبران
آزمایش های مورد نیاز برای بررسی احتمال ابتلا به کولیت غشای کاذب معمولاً شامل موارد زیر می شود:
نمونه مدفوع. انواع مختلفی از آزمایش های مخصوص مدفوع وجود دارد که برای تشخیص عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل روده بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد.
آزمایش خون. در این آزمایش ها ممکن است نشانگر تعداد گلبول های سفید خون غیر طبیعی (لکوسیتوز) باشد، که این بیماری می تواند نشان دهنده ابتلای فرد به کولیت غشای کاذب باشد.
کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی. در هر دو آزمایش گفته شده پزشک از لوله ای با دوربین مینیاتوری در نوک آن برای بررسی داخل روده بزرگ و علائم کولیت غشای کاذب مثل برآمدگی، پلاک های زرد (ضایعات) و همچنین تورم استفاده خواهد کرد.
تصویربرداری. در صورت بروز علائم شدید در بیمار، پزشک ممکن است از شیوه های تصویر برداری به کمک اشعه ایکس یا سی تی اسکن شکمی برای تشخیص عوارضی مانند مگاکولون یا پارگی روده بزرگ استفاده کند.
درمان کولیت سودوممبران
استراتژی های درمان عبارتند از:
- قطع مصرف آنتی بیوتیک یا داروی دیگری که تصور می شود باعث ایجاد علائم و نشانه های بیماری می شود:گاهی اوقات، این روش برای بهبودی وضعیت یا حداقل تسکین علائم مانند اسهال کافی باشد.
- شروع یک آنتی بیوتیک که در برابر این باکتری موثر باشد. اگر هنوز علائم و نشانه هایی را تجربه می کنید، پزشک از آنتی بیوتیک متفاوتی برای درمان استفاده خواهد کرد که اجازه می دهد تا باکتری های طبیعی دوباره رشد کرده و تعادل سالم باکتری ها در روده بزرگ بازگشت نماید.
گاهی آنتی بیوتیک به صورت خوراکی، وریدی یا از طریق لوله بینی-معده، به فرد داده می شود. بسته به شرایط، اغلب از ونکومایسین یا فیداکسومایسین (دیفیسید) استفاده می شود. اگر این داروها در دسترس نباشند یا قابل تحمل نباشند، احتمالا از مترونیدازول (فلاژیل) استفاده می شود.
برای بیماری شدید، پزشک وانکومایسین را از طریق دهان همراه با مترونیدازول وریدی یا انما وانکومایسین تجویز می کند.
- انجام پیوند میکروبی مدفوع (FMT). اگر وضعیت بیمار بسیار شدید باشد یا بیش از یک بار عود عفونت رخ دهد، احتمالا از پیوند مدفوع برای ترمیم تعادل باکتریها در روده بزرگ انجام شود. مدفوع اهدا کننده از طریق لوله نازوگاستریک منتقل شده، تا داخل روده بزرگ قرار گیرد یا در کپسولی قرار میگیرد تا بلعیده شود. پزشکان ترکیبی از درمان آنتی بیوتیکی و به دنبال آن FMT استفاده می کنند.
به محض شروع درمان کولیت غشایی کاذب، علائم و نشانه ها در طی چند روز بهبود می یابند.
درمان عود کولیت
بازگشت مجدد انواع تهاجمی تری از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل که نسبت به آنتی بیوتیک ها نیز مقاوم هستند از جمله مواردی است که درمان بیماری کولیت غشای کاذب را بسیار دشوار کرده است. با هر بار بازگشت این بیماری احتمال عود مجدد بیماری افزایش خواهد یافت.
گزینه های درمانی برای کولیت با غشای کاذب تکرار شونده شامل موارد زیر می شود:
تکرار مصرف آنتی بیوتیک ها. امکان دارد برای درمان این بیماری نیاز به مصرف چند دوره آنتی بیوتیک داشته باشید.
عمل جراحي. جراحی در افرادی که دچار نارسایی پیشرونده اندامی، پارگی روده بزرگ و التهاب پوشش دیواره شکم (پریتونیت) هستند، گزینه مناسبی می باشد. جراحی به طور معمول شامل از بین بردن تمام یا بخشی از روده بزرگ (کولکتومی کامل یا جزئی) خواهد بود.
پیوند میکروب های مدفوعی FMT. اگر وضعیت فرد مبتلا بسیار شدید باشد ممکن است از شیوه درمانی پیوند مدفوع از یک اهدا کننده سالم برای بازگرداندن تعادل باکتری ها در روده بزرگ استفاده شود.
بزلوتوکسوماب (Zinplava). سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) استفاده از آنتی بادی مونوکلونال بزلوتوکسوماب انسانی را برای کاهش خطر عود عفونت C. دیفیسیل تأیید کرده است. ثابت شده که بزلوتوکسوماب در ترکیب با آنتی بیوتیک به طور قابل توجهی عود عفونت را کاهش می دهد. با این حال، هزینه درمانی یک عامل محدود کننده می باشد.
سبک زندگی و روش های خانگی
برخی تحقیقات نشان می دهد که مکمل های باکتری ها و مخمرهای خوب (پروبیوتیک ها) می توانند به جلوگیری از عفونت کمک کنند، اما مطالعات بیشتری برای استفاده از آنها در درمان عود بیماری مورد نیاز است. استفاده از آنها بی خطر است و به صورت کپسول یا مایع و بدون نسخه در دسترس است.
برای مقابله با اسهال و کم آبی که می تواند با کولیت کاذب رخ دهد، سعی کنید:
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید. آب بهترین روش درمانی است، اما مایعات با سدیم و پتاسیم (الکترولیت) اضافه شده نیز میتواند مفید باشد. به عنوان مثال می توان به نوشیدنی های ورزشی (گاتورید، پاورید و..)، محلول های آبرسانی دهانی (پدیالیت، کرالیت و. ..)، نوشابه های غیرکافئین دار، آبگوشت و آب میوه اشاره کرد. از مصرف نوشیدنی هایی که قند زیادی دارند یا حاوی الکل یا کافئین هستند مانند قهوه، چای و کولا که می توانند علائم را تشدید کنند، خودداری کنید.
- از غذاهای تحریک کننده خودداری کنید. از مصرف غذاهای پرادویه، چرب یا سرخ شده و سایر غذاهایی که علائم را بدتر می کنند خودداری نمایید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً بعد از بروز علائم اولیه بیماری کولیت غشای کاذب به پزشک عمومی مراجعه خواهید کرد. پزشک نیز با توجه به علائم، شما را به متخصص بیماری های گوارشی (گاسترونترولوژیست) ارجاع خواهد داد. البته در صورتی که علائم و نشانه های این بیماری شدید باشد، احتمالاً باید سریعاً برای درمان به اورژانس مراجعه کنید.
در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به شما برای آمادگی در قرار ملاقات و آنچه از پزشک انتظار می رود، آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
درهنگام تعیین زمان ملاقات با پزشک از محدودیت های قبل از زمان ویزیت مانند ناشتا بودن اطلاع حاصل فرمایید
بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- علائمی که تجربه می کنید را یادداشت کنید، از جمله علائمی که به نظر می رسد ارتباطی با دلیل بیماری فعلی نداشته باشد.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرسهای عمده یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.
- نام و مقدار داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک خود بپرسید.
برخی از سوالات اساسی که بهتر است از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- به احتمال زیاد علت علائم چیست؟
- به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟
- آیا احتمالاً شرایط من موقتی است یا طولانی مدت؟
- چه روش های درمانی موجود است و کدام یک را برای من توصیه می کنید؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که لازم باشد آنها را دنبال کنم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
- چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید و در صورت امکان، یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان خود را به همراه داشته باشید تا به شما کمک کند اطلاعات گفته شده را به خاطر بسپارید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً چندین سوال خواهد پرسید، از جمله:
- چه زمانی اولین بار علائم و نشانه ها را تجربه کردید؟
- آیا اسهال دارید؟
- آیا در مدفوع خون یا چرک وجود دارد؟
- تب دارید؟
- آیا درد شکم دارید؟
- آیا علائم ثابت مانده است یا بدتر شده است؟
- در طی چند هفته گذشته، آیا آنتی بیوتیک مصرف کرده اید، یک عمل جراحی انجام داده اید یا در بیمارستان بستری شده اید؟
- آیا کسی در خانه دچار اسهال شده است، یا کسی در خانه در چند هفته گذشته در بیمارستان بستری شده است؟
- آیا تاکنون تشخیص انجام شده است که اسهال مربوط به این باکتری بوده یا آنتی بیوتیک ؟
- آیا دچار کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون هستید؟
- آیا برای بیماری دیگری تحت درمان هستید؟
- آیا اخیراً به مناطقی که منبع آب ناسالم داشته سفر کرده اید؟
- آیا چیزی علائم را بهبود می بخشد؟
- چه عواملی باعث بدتر شدن علائم می شود؟
آنچه می توانید در این بین انجام دهید
تا پیش از زمانی که از پزشک وقت ملاقات گرفته اید، مایعات زیادی بنوشید تا از کمبود آب بدن جلوگیری کند. نوشیدنی های ورزشی، محلول های آبرسانی خوراکی (پدیالیت، سرالیت، سایر مواد)، نوشابه های غیرکافئین دار، آبگوشت و آب میوه ها گزینه های خوبی هستند.