نگاه کلی
کولیت میکروسکوپی، التهاب روده بزرگ است که باعث اسهال آبکی مداوم می شود. نامگذاری این اختلال به شناسایی بافت روده بزرگ زیر میکروسکوپ مربوط می باشد، زیرا بافت ممکن است با کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر، طبیعی به نظر برسد.
انواع مختلفی از کولیت میکروسکوپی وجود دارد:
کولیت کلاژنی، که در آن یک لایه ضخیم پروتئین (کلاژن) در بافت روده بزرگ ایجاد می شود
کولیت لنفاوی، که در آن سلول های سفید خون (لنفوسیت ها) در بافت روده بزرگ افزایش می یابند
کولیت میکروسکوپی ناقص، که در آن ویژگی های مختلفی از کولیت کلاژن و لنفوسیتی وجود دارد
محققان بر این باورند که کولیت کلاژنی و کولیت لنفوسیتی ممکن است فازهای مختلفی از یک بیماری باشند. علائم، آزمایش و درمان برای همه زیرگروه ها یکسان است.
علائم
علائم و نشانه های کولیت میکروسکوپی عبارتند از:
- اسهال آبکی مزمن
- درد، گرفتگی یا نفخ شکم
- کاهش وزن
- حالت تهوع
- بی اختیاری مدفوع
- کم آبی بدن
علائم کولیت میکروسکوپی می تواند به طور مکرر مشاهده شود سپس از بین برود. بعضی اوقات علائم، خود به خود برطرف می شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز اسهال آبکی مزمن، به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت تشخیص داده شود و به درستی درمان شود.
علل بیماری
مشخص نیست که چه عواملی باعث التهاب روده بزرگ در کولیت میکروسکوپی می شود. محققان معتقدند که علل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهای تحریک کننده مخاط روده بزرگ
- باکتریهای تحریک کننده پوشش روده بزرگ توسط تولید سموم
- ویروس های به وجود آورنده ی التهاب
- بیماری خود ایمنی همراه با کولیت میکروسکوپی، مانند آرتریت روماتوئید، بیماری سلیاک یا پسوریازیس. بیماری خود ایمنی زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به بافتهای سالم حمله کند.
- اسید صفرای جذب نشده که مخاط روده بزرگ را تحریک نمی کند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عوامل خطرساز کولیت میکروسکوپی عبارتند از:
سن. کولیت میکروسکوپی بیشتر در افراد 50 تا 70 ساله دیده می شود.
جنسیت. زنان بیشتر از مردان به کولیت میکروسکوپی مبتلا می شوند. برخی مطالعات ارتباط بین هورمون درمانی بعد از یائسگی و کولیت میکروسکوپی را نشان می دهد.
بیماری خود ایمنی. افرادی مبتلا به کولیت میکروسکوپی، گاهی اوقات دچار اختلال خود ایمنی مانند بیماری سلیاک، بیماری تیروئید، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 یا پسوریازیس می شوند.
سابقه خانوادگی و ژنتیکی. تحقیقات نشان می دهد که ممکن است بین کولیت میکروسکوپی و سابقه خانوادگی سندرم روده تحریک پذیر ارتباطی وجود داشته باشد.
استعمال دخانیات. مطالعات اخیر تحقیقات نشان داده است که ارتباطی بین استعمال دخانیات و کولیت میکروسکوپی به ویژه در افراد 16 تا 44 ساله وجود دارد.
برخی مطالعات تحقیقاتی نشان می دهد که استفاده از داروهای خاص ممکن است خطر ابتلا به کولیت میکروسکوپی را افزایش دهد. اما همه مطالعات، موافق این موضوع نمی باشند.
داروهایی که ممکن است به این بیماری مرتبط باشند عبارتند از:
- مسکن هایی مانند آسپیرین ، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم
- بازدارنده های پمپ پروتون از جمله لانزوپرازول، ازومپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول، امپرازول و دکس لانزوپرازول
- مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند سرترالین (زولوفت)
- آکاربوز
- فلوتامید
- رانیتیدین
- کاربامازپین (کارباترول، تگرتول)
- کلوزاپین (کلوزاریل، فازاکلو)
- انتاکاپون (کامتان)
- پاروکستین
- سیمواستاتین
- توپیرامات
عوارض بیماری
اکثر افراد از نظر کولیت میکروسکوپی با موفقیت درمان شده اند. این وضعیت خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی دهد.
تشخیص
سابقه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی می تواند کمک کند تا سایر شرایط مانند بیماری سلیاک در اسهال موثر باشد.
همچنین پزشک داروهای مصرفی را که خطر ابتلا به کولیت میکروسکوپی را افزایش می دهند، مانند آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم، مهارکننده های پمپ پروتون و مهارکننده های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRI)، سؤال می کند.
آزمایش ها
برای کمک به تأیید تشخیص کولیت میکروسکوپی، ممکن است به یک یا چند آزمایش و روش زیر نیاز باشد:
کولونوسکوپی. این معاینه به پزشک اجازه می دهد تا با استفاده از یک لوله نازک، انعطاف پذیر و داری نور (کولونوسکوپ) کل روده بزرگ را با یک دوربین متصل، مشاهده کند. این دوربین تصاویری از راست روده (رکتوم) و کل روده بزرگ را به یک مانیتور خارجی می فرستد و این امر امکان بررسی پوشش روده را می دهد. پزشک همچنین می تواند ابزارهایی را از طریق لوله برای نمونه برداری از بافت (بیوپسی) وارد کند.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر. این روش شبیه کولونوسکوپی می باشد، اما به جای مشاهده کل روده بزرگ، سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر اجازه می دهد تا داخل رکتوم و قسمت زیادی از سیگموئیدروده بزرگ مشاهده شود (حدود 2 فوت یا 61 سانتی متر انتهایی روده بزرگ).
پزشک برای بررسی پوشش روده از لوله ای باریک، انعطاف پذیر و دارای روشنایی استفاده می کند. در این آزمایش نمونه ای از بافت را خارج می کنند.
از آنجا که مسائل روده ای اغلب در کولیت میکروسکوپی طبیعی به نظر می رسند، برای تشخیص قطعی کولیت میکروسکوپی نیاز به نمونه ای از بافت روده بزرگ (نمونه برداری) می باشد که طی کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر بدست می آید. در هر دو زیر گروه کولیت میکروسکوپی، سلولهای موجود در بافت روده بزرگ نمای متفاوتی در زیر میکروسکوپ دارند، بنابراین تشخیص قطعی می باشد.
آزمایش های تکمیلی
علاوه بر کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر، ممکن است آزمایش های دیگری برای رد دلایل دیگر علائم نیاز باشد.
تجزیه و تحلیل نمونه مدفوع برای کمک به رد عفونت به عنوان علت اسهال مداوم.
آزمایش خون برای یافتن علائم کم خونی یا عفونت.
آندوسکوپی فوقانی همراه با نمونه برداری برای رد بیماری سلیاک. پزشکان از یک لوله باریک و بلند با انتهای دوربین برای بررسی قسمت فوقانی دستگاه گوارش استفاده می کنند. آنها ممکن است نمونه ای از بافت (نمونه برداری) را برای تجزیه و تحلیل در آزمایشگاه خارج نمایند.
درمان
کولیت میکروسکوپی ممکن است خود به خود بهبود یابد. اما با تداوم و بدتر شدن علائم، برای تسکین نیاز به درمان می باشد. پزشکان معمولاً رویکردی گام به گام را در پیش می گیرند و از ساده ترین و راحت ترین روش های درمانی قابل تحمل شروع می کنند.
رژیم غذایی و قطع دارو
درمان معمولاً با تغییر در رژیم غذایی و داروهایی که ممکن است به رفع اسهال مداوم کمک کند ، آغاز می شود. ممکن است پزشک موارد زیر را تجویز کند:
رژیم کم چرب و کم فیبر. غذاهایی که حاوی چربی و فیبر کمتری هستند می توانند به رفع اسهال کمک کنند.
قطع مصرف محصولات لبنی، گلوتن یا هر دو. این غذاها ممکن است علائم را تشدید کنند.
پرهیز از مصرف کافئین و شکر.
قطع داروهایی که موچب بروز علائم می باشند. پزشک ممکن است داروی متفاوتی را برای درمان بیماری زمینه ای تجویز کند.
داروها
در صورت تداوم علائم و نشانه ها، پزشک ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
داروهای ضد اسهال مانند لوپرامید (ایمودیم) یا بیسموت ساب سالسیلات (پپتو-بیسمول)
استروئیدهایی مانند بودزوناید
داروهای مسدود کننده اسیدهای صفراوی (که می تواند به اسهال کمک کند) مانند کلستیرامین، آسپارتام یا کلستیپول
داروهای ضد التهابی مانند مزالامین برای کمک به کنترل التهاب روده بزرگ
داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی جهت کاهش التهاب روده بزرگ، مانند مرکاپتوپورین (پورینیتول) و آزاتیوپرین (آزازان، ایموران)
مهار کننده های TNF ،مانند اینفلیکسیماب و آدالیومیمب، که می تواند با خنثی سازی پروتئین سیستم ایمنی بدن معروف به فاکتور نکروز تومور (TNF) ، التهاب را کاهش دهد.
جراحی
وقتی علائم کولیت میکروسکوپی شدید باشد و داروها مؤثر نباشند، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن تمام یا بخشی از روده بزرگ تجویز کند. برای درمان کولیت میکروسکوپی به ندرت به جراحی نیاز می باشد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
تغییرهای رژیم غذایی به اسهال ناشی از کولیت میکروسکوپی کمک می کنند که شامل موارد زیر می باشند:
نوشیدن مقدار زیادی مایعات. آب بهترین نوشیدنی است اما مایعات حاوی سدیم و پتاسیم (الکترولیت) نیز کمک کننده می باشند. نوشیدن آبگوشت یا آب میوه کم آب را امتحان کنید. از مصرف نوشیدنی های سرشار از قند یا سوربیتول که حاوی الکل یا کافئین هستند مانند قهوه، چای و نوشابه که ممکن است علائم را تشدید کنند، خودداری کنید.
انتخاب غذاهای نرم با هضم آسان. مانند پوره سیب، موز، طالبی و برنج. از خوردن غذاهای پر فیبر مانند لوبیا و آجیل خودداری کنید و فقط از سبزیجات کاملاً پخته استفاده کنید. در صورت بهبود یافتن علائم، به آرامی غذاهای پر فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
جایگزین کردن چندین وعده غذایی کوچک به جای چند وعده غذایی بزرگ. ایجاد فاصله بین وعده های غذایی در طول روز ممکن است اسهال را تسکین دهد.
خودداری از مصرف غذاهای محرک. از غذاهای ادویه دار، چرب یا سرخ شده و سایر غذاهایی که سبب تشدید علائم می شوند، خودداری کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به شما برای آمادگی در قرار ملاقات و دانستن اینکه چه انتظاری از پزشک باید داشت، آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
آگاهی درباره محدودیت های قبل از ملاقات مانند نخوردن غذای جامد در روز قبل از ملاقات
یادداشت علائم، از جمله زمان شروع و چگونگی تغییر یا تشدید آنها در طول زمان
تهیه لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی
یادداشت اطلاعات مهم پزشکی خود، از جمله سایر موارد تشخیص داده شده، همچنین ذکر بستری شدن در چند ماه اخیر
یادداشت اطلاعات مهم شخصی، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا در زندگی همچنین شرح مفصلی از رژیم غذایی معمول روزانه خود مانند استفاده از کافئین و الکل
یادداشت سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید
سؤالاتی که در رابطه با این بیماری بهتر است از پزشک بپرسید، عبارتند از:
علت بیماری به احتمال زیاد چیست؟
فکر می کنید شرایط موقتی است یا دائم؟
به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
چه روش های درمانی، کمک کننده می باشند؟
آیا مشکلات پزشکی دیگری ممکن است داشته باشم که با کولیت میکروسکوپی مرتبط باشد؟
در صورت نیاز به جراحی، روند بهبودی چگونه خواهد بود؟
آیا محدودیت های غذایی وجود دارد که لازم باشد آنها را دنبال کنم؟ آیا تغییر رژیم غذایی کمک کننده می باشد؟
در صورت عدم فهم موضوعات مطرح شده، از پرسیدن سؤال دریغ نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
برای پاسح به سؤالات پزشک آماده باشید:
از چه زمانی علائم آغاز شدند؟
علائم دائمی می باشند یا موقت؟
روزانه چند مرتبه دفع مدفوع شل را تجربه می کنید؟
شدت علائم دیگری مانند گرفتگی شکم یا حالت تهوع چقدر است؟
آیا خون در مدفوع وجود داشته است؟
آیا لاغر شده اید؟
آیا اخیراً سفر کرده اید؟
آیا شخص دیگری در خانه مبتلا به اسهال می باشد؟
در چند ماه گذشته در بیمارستان بستری شده اید یا آنتی بیوتیک مصرف کرده اید؟
آیا موردی مانند غذاهای خاص، باعث تشدید اسهال شده است؟
در حال حاضر چه داروهایی مصرف می کنید و آیا چند هفته قبل از بروز اسهال، شروع به مصرف آنها کرده اید؟
در یک روز معمول، چه می خورید؟
آیا از کافئین یا الکل استفاده می کنید؟ چقدر؟
آیا به بیماری سلیاک مبتلا می باشید؟ اگر چنین است، آیا شما رژیم بدون گلوتن را دنبال می کنید؟
آیا مبتلا به دیابت یا بیماری تیروئید می باشید؟
به نظر می رسد چه مواردی علائم را بهبود می بخشند؟
چه مواردی سبب تشدید علائم می شوند؟
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی، می توان کمی اسهال مداوم را بهبود بخشید:
مصرف غذاهای ملایم، کم ادویه و کم چرب
پرهیز از مصرف لبنیات، غذاهای پر ادویه، کافئین و الکل