نگاه کلی
گرفتگی عضله، انقباض ناگهانی و غیر ارادی یک یا چند ماهیچه می باشد. بیداری ناگهانی در شب یا ناتوانی در ادامه مسیر به دلیل گرفتگی عضلات پا بسیار دردناک است. گرفتگی عضلانی اگرچه به طور کلی بی خطر می باشد، اما تا مدتی کارکرد عضله ی آسیب دیده مختل می شود.
ورزش یا کار بدنی طولانی مدت، به خصوص در هوای گرم، می تواند منجر به گرفتگی عضلات شود. برخی از داروها و بیماری ها نیز می توانند باعث این عارضه شوند. معمولاً می توان گرفتگی های عضلانی را در خانه با خود درمانی، بهبود بخشید.
علائم
بیشتر گرفتگی ها در عضلات پا، به خصوص در ساق پای فرد ایجاد می شود. علاوه بر درد شدید و ناگهانی، ممکن است توده سفتی از بافت عضلانی را زیر پوست احساس یا مشاهده کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
گرفتگی عضلانی معمولاً خود به خود از بین می رود و به ندرت آن قدر جدی می شود که به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشد. اما در صورتی که گرفتگی ها علائم زیر را ایجاد کرد باید به پزشک مراجعه نمود:
باعث ناراحتی شدیدی شود
با تورم پا، قرمزی یا تغییرات پوستی همراه باشد
با ضعف عضلانی همراه شود
مرتباً اتفاق بیفتد
با خود درمانی بهبود پیدا نکند
با علت مشخصی مانند ورزش شدید همراه نباشد
علل بیماری
کارکشیدن بیش از حد از عضله، کم آبی بدن، کشیدگی ماهیچه یا ثابت قرار داشتن وضعیت بدن برای مدت طولانی می تواند باعث گرفتگی عضله شود. هر چند در بسیاری از موارد، علت آن مشخص نیست.
اگرچه بیشتر گرفتگی های عضلانی بی خطر هستند، اما ممکن است برخی از آنها در نتیجة یک بیماری زمینه ای ایجاد شوند:
خون رسانی ناکافی. تنگی عروق خون رسان به پاها (آترواسکلروزیس/ضخیم شدن و سفتی دیوارۀ سرخ رگ ها) در هنگام ورزش و فعالیت بدنی می تواند دردی مانند گرفتگی عضلانی را ایجاد کند. این گرفتگی ها معمولاً بلافاصله پس از قطع فعالیت بدنی از بین می روند.
فشردگی عصب. فشرده شدن اعصاب در ستون فقرات (تنگی کانال نخاعی در کمر) نیز می تواند دردی مشابه گرفتگی عضلات پا ایجاد کند. با راه رفتن بیشتر درد نیز بدتر می شود. راه رفتن در وضعیت کمی خمیده - مانند وضعیت بدن هنگام هل دادن سبد خرید-، می تواند بروز علائم را به تأخیر انداخته یا بهبود بخشد.
کمبود مواد معدنی. مقدار کم پتاسیم، کلسیم یا منیزیم در رژیم غذایی می تواند منجر به گرفتگی پا شود. دیورتیک ها (داروهای ادرارآور) -داروهایی که معمولاً برای درمان فشار خون بالا تجویز می شوند- می توانند باعث کاهش این مواد معدنی شوند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که می توانند خطر گرفتگی عضلات را افزایش دهند عبارتند از:
سن. حجم عضلات افراد با افزایش سن کاهش می یابد، بنابراین عضلات باقی مانده سریع تر تحت فشار قرار می گیرد.
کم آبی بدن. ورزش در هوای گرم باعث خستگی و کم آب شدن بدن ورزشکاران و در نتیجه گرفتگی مداوم عضلات می شود.
بارداری. گرفتگی عضلات در دوران بارداری شایع می باشد.
بیماری ها. ابتلا به دیابت یا اختلالات عصبی، کبدی یا تیروئیدی احتمال گرفتگی عضلات را افزایش می دهد.
پیشگیری از بروز بیماری
این مراحل ممکن است به پیشگیری از گرفتگی کمک کند:
جلوگیری از کاهش آب بدن. هر روز مایعات زیادی بنوشید. مقدار مایعات لازم بدن، به آنچه می خورید، جنسیت، میزان فعالیت، آب و هوا، سلامتی، سن و داروهای مصرفی بستگی دارد. مایعات به انقباض و انبساط عضلات و حفظ رطوبت و کاهش تحریک پذیری کمک می کند. در حین ورزش و فعالیت، در فواصل منظم آب بنوشید و پس از اتمام فعالیت همچنان به نوشیدن مایعات ادامه دهید.
کشش عضلانی. پیش و پس از فعالیت های بدنی تمرینات کششی انجام دهید. اگر هنگام شب دچار گرفتگی عضلات پا می شوید، قبل از خواب کمی تمرینات کششی داشته باشید. تمرینات سبکی مانند استفاده از دوچرخه ثابت برای چند دقیقه پیش از خواب نیز می تواند از گرفتگی عضلات در خواب جلوگیری کند.
درمان
گرفتگی های عضلانی معمولاً با خود درمانی، بهبود می یابند. گاهی پزشک تمرینات کششی توصیه کرده که می تواند به کاهش گرفتگی عضلات کمک کند. حفظ تعادل در میزان آب بدن نیز می تواند کمک کننده باشد. معمولاً در گرفتگی های مکرر عضلانی که باعث اختلال خواب می شوند، پزشک برای شل شدن عضلات دارو تجویز می کند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
در گرفتگی های شدید عضلانی، اقدامات زیر می تواند تسکین دهنده باشند:
تمرینات کششی و ماساژ. عضله درگیر را کشیده و به آرامی مالش دهید. در گرفتگی عضلات ساق پا، وزن خود را روی پای درگیر انداخته و زانوی خود را کمی خم کنید. اگر قادر به ایستادن نیستید، روی زمین یا صندلی نشسته و پای آسیب دیده خود را دراز کرده و بکشید.
پا را در حالتی که صاف است از سمت آسیب دیده به سمت سر خود بکشید. این امر همچنین به کاهش گرفتگی عضله پشت ران (همسترینگ) کمک می کند. در گرفتگی عضلات جلوی ران (چهار سر ران) از یک صندلی برای ثابت نگه داشتن خود استفاده کنید و سعی کنید پای خود را از طرف آسیب دیده به سمت باسن بکشید.
کمپرس آب گرم و سرد. از یک حوله گرم یا پد گرم کننده روی عضلات منقبض شده استفاده کنید. حمام آب گرم یا هدایت جریان بخار آب گرم به سمت عضله نیز می تواند کمک کننده باشد. ماساژ عضله با یخ نیز می تواند درد را تسکین دهد.
درمان های جایگزین
برای کنترل گرفتگی عضلات پا، برخی توصیه می کنند از مکمل های ویتامین B کمپلکس استفاده شود. با این حال، برای تأیید اثربخشی آن به تحقیقات بیشتری نیاز می باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در مواردی که گرفتگی عضلانی شدید و مداوم بوده و با خود درمانی بهبود نمی یابد، باید به پزشک مراجعه نمود.
در اینجا برخی از اطلاعاتی که می تواند در هنگام مراجعه به پزشک به شما کمک کند ارائه شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
پیش از مراجعه به پزشک، در خصوص آمادگی های قبل از مراجعه اطلاعات کسب کنید. فهرستی از موارد زیر را تهیه کنید:
علائم خود حتی آن دسته که به نظر ربطی به بیماری ندارند.
اطلاعات شخصی مهم، از جمله استرس ها، تغییرات اخیر در زندگی و سابقه پزشکی افراد خانواده
نام و مقدار داروها ، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید.
سوالاتی که از پزشک می خواهید بپرسید
در صورت امکان همراه با یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان خود به پزشک مراجعه کنید تا در یادآوری اطلاعات ارائه شده به شما کمک کند.
در مورد گرفتگی عضلات ، برخی از سوالات که بهتر است از پزشک بپرسید عبارت است از:
چه عواملی باعث گرفتگی عضلات می شود؟
آیا علل دیگری نیز وجود دارد؟
چه آزمایش هایی باید انجام دهم؟
این عارضه موقتی است یا مزمن؟
بهترین اقدام درمانی چیست؟
چه راهکارهای دیگر درمانی وجود دارد؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:
•از چه زمانی این علائم را تجربه می کنید؟
• شدت و تعداد گرفتگی عضلات چقدر می باشد؟
• آیا معمولاً عملی مانند ورزش خفیف تا شدید باعث گرفتگی عضلات می شود؟
• آیا هنگام استراحت نیز دچار گرفتگی عضله می شوید؟
• آیا کشش عضلات بدن این گرفتگی ها را تسکین می دهند؟
• آیا دچار علائم دیگری مانند ضعف عضلانی یا بی حسی می باشید؟
• آیا بعد از ورزش تغییراتی در ادرار خود مشاهده کرده اید؟