نگاه کلی
گرفتگی های قاعدگی (دیس منوره)، درد هایی در ناحیه کمر و قسمت تحتانی شکم می باشند. بسیاری خانم ها ،قبل و در طول دوره قاعدگی، گرفتگی قاعدگی را تجربه می کنند.
برای برخی خانم ها، این ناراحتی، آزاردهنده می باشد. اما برای برخی دیگر، گرفتگی های قاعدگی به حدی شدید می باشد که هر روز برای مدت خاصی، در فعالیت های روزمره شان تداخل ایجاد می شود.
شرایطی مانند آندومتریوز یا فیبروئید رحم، باعث گرفتگی قاعدگی می شود. درمان بهترین راه برای کاهش درد می باشد. گرفتگی های قاعدگی به دلیل بیماری های دیگر ایجاد نمی شوند و با افزایش سن، کمتر می شوند و اغلب پس از زایمان بهبود می یابند.
علائم
علائم گرفتگی قاعدگی عبارتند از:
• درد ضربانی یا گرفتگی شدید شکم
• دردی که 1 تا 3 روز قبل قاعدگی شروع شود، 24 ساعت پس از شروع قاعدگی به اوج برسد و طی 2 تا 3 روز فروکش کند
• درد کسل کننده و مداوم
• دردی که به سمت کمر و ران انتشار یابد
برخی زنان دارای شرایط زیر می باشند:
• حالت تهوع
• مدفوع شل
• سر درد
• سرگیجه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت دچار شدن به شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
• گرفتگی های قاعدگی، هر ماه زندگی را مختل کند
• علائم به تدریج بدتر شوند
• بعد از 25 سالگی، گرفتگی های شدید قاعدگی آغاز شوند
علل بیماری
در دوران قاعدگی، رحم منقبض می شود تا به دفع پوشش خود کمک کند. موادی مانند هورمون هایی (پروستاگلاندین ها) که در درد و التهاب نقش دارند، انقباضات عضلانی را تحریک می کنند. مقادیر بالا از پروستاگلاندین با گرفتگی شدید قاعدگی مرتبط است.
گرفتگی قاعدگی ناشی از موارد زیر می باشد:
• آندومتریوز. بافتی که روی رحم قرار دارد در خارج از رحم کاشته می شود، که در واقع روی لوله های رحمی، تخمدان ها یا بافت پوشاننده لگن قرار می گیرد.
• فیبروئید رحم. رشد های غیر سرطانی در دیواره رحم باعث درد می شوند.
• آدنومیوز. بافتی که روی رحم قرار دارد، شروع به رشد در دیواره های عضلانی رحم می کند.
• بیماری التهابی لگن. این عفونت که برای اندام های تولید مثلی زنان می باشد، توسط باکتری های منتقله از راه جنسی ایجاد می شود.
• تنگی دهانه رحم. برخی خانم ها، دهانه رحم شان به قدری کوچک است که مانع جریان قاعدگی می شود و باعث افزایش فشار دردناک داخل رحم می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که خطر ابتلا به گرفتگی قاعدگی را افزایش می دهند عبارتند از:
• سن کمتر از 30
• بلوغ زودرس مانند 11 سالگی یا زودتر
• خونریزی های زیاد در طول دوره ها (منوراژی)
• خونریزی نامنظم قاعدگی (خونریزی غیر طبیعی رحم)
• سابقه خانوادگی گرفتگی قاعدگی (دیسمنوره)
• استعمال دخانیات
عوارض بیماری
گرفتگی های قاعدگی عوارض پزشکی دیگری ایجاد نمی کند، اما در کار های مدرسه، شغل و فعالیت های اجتماعی تداخل ایجاد می کند.
هرچند برخی شرایط مرتبط با گرفتگی قاعدگی، عوارضی را به دنبال دارد. به عنوان مثال، آندومتریوز مشکلات باروری را ایجاد می کند. بیماری التهابی لگن، باعث زخم شدن لوله های رحمی می شود و خطر پیوند تخمک بارور شده در خارج از رحم (بارداری خارج رحمی) را افزایش می دهد.
تشخیص
پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می کند و معاینه بدنی از جمله معاینه لگن را انجام می دهد. در طول معاینه لگن، پزشک وجود ناهنجاری در اندام های تولید مثلی را بررسی کرده و علائم عفونت را جستجو می کند.
اگر پزشک به اختلالی که سبب گرفتگی قاعدگی شده باشد، شک کند، آزمایش های زیر را تجویز می کند:
• سونوگرافی. این آزمایش با استفاده از امواج صوتی، تصویری از رحم، دهانه رحم، لوله های رحمی و تخمدان ها ایجاد می کند.
• سایر آزمایش های تصویربرداری. سی تی اسکن یا MRI، جزئیات بیشتری نسبت به سونوگرافی تهیه می کنند و به پزشک کمک می کنند تا بیماری های زمینه ای را تشخیص دهد. سی تی اسکن ،تصاویر اشعه ایکس را که از بسیاری زوایا گرفته شده و تصاویر مقطعی از استخوان ها، اندام ها و سایر بافت های نرم داخل بدن را تولید می کند.
MRI از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قدرتمند برای تولید تصاویر دقیق از ساختارهای داخلی، استفاده می کند. هردو آزمایش غیر تهاجمی و بدون درد هستند.
• لاپاراسکوپی. اگرچه این روش برای تشخیص گرفتگی قاعدگی لازم نمی باشد، اما به تشخیص بیماری های زمینه ای مانند آندومتریوز، چسبندگی، فیبروئید، کیست تخمدان و حاملگی خارج رحمی کمک می کند. طی این جراحی سرپایی، پزشک با ایجاد برش های ریز در شکم و قرار دادن لوله فیبر نوری با لنز دوربین کوچک، حفره شکم و اندام های تولید مثل را معاینه می کند.
درمان
پزشک برای تسکین گرفتگی های قاعدگی، موارد زیر را تجویز می کند:
• مسکن ها. مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم در دوزهای منظم از روز قبل شروع قاعدگی، به کنترل درد گرفتگی عضلات کمک می کنند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی با نسخه نیز در دسترس هستند.
داروهای مسکن، از ابتدای قاعدگی یا به محض احساس علائم، مصرف شوند و طبق دستورالعمل برای دو تا سه روز یا تا زمان برطرف شدن علائم، ادامه یابند.
• داروهای ضد بارداری. قرص های خوراکی ضد بارداری حاوی هورمون هایی هستند که از تخمک گذاری جلوگیری می کنند و از شدت گرفتگی قاعدگی می کاهند. این هورمون ها به چندین شکل دیگر نیز قابل انتقال هستند: تزریق، وصله پوستی، کاشت زیر پوست بازو، حلقه انعطاف پذیر داخل شده در واژن یا دستگاه داخل رحمی (IUD).
• جراحی. اگر گرفتگی های قاعدگی به دلیل اختلالی مانند آندومتریوز یا فیبروئید باشند، جراحی برای اصلاح این مشکل به بهبود علائم کمک می کند. اگر روش های دیگر علائم را تسکین ندهند و فرد قصد بچه دار شدن نداشته باشد، برداشتن رحم از طریق جراحی، روشی برای درمان در نظر گرفته می شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
علاوه بر خواب و استراحت کافی، موارد دیگر عبارتند از:
• ورزش منظم. فعالیت بدنی، از جمله رابطه جنسی، در برخی خانم ها به کاهش گرفتگی قاعدگی کمک می کند.
• استفاده از گرما. غوطه ور شدن در وان آب گرم یا استفاده از پد گرمایشی، بطری آب گرم یا وصله حرارتی در زیر شکم، گرفتگی قاعدگی را تسکین می دهد.
• مکمل های غذایی. تعدادی از مطالعات نشان داده اند که مکمل های ویتامین E، اسیدهای چرب امگا3، ویتامین B1 (تیامین)، ویتامین B6 و منیزیم گرفتگی های قاعدگی را کاهش می دهند.
• کاهش استرس. استرس روانشناختی، خطر ابتلا به گرفتگی قاعدگی و شدت آن را افزایش می دهد.
درمان های جایگزین
بیشتر روش های درمانی جایگزین برای درمان گرفتگی قاعدگی به اندازه کافی مورد مطالعه قرار نگرفته اند که متخصصان آن ها را تجویز کنند. با این حال، برخی روش های درمانی جایگزین کمک کننده می باشند، از جمله:
• طب سوزنی. طب سوزنی شامل قرار دادن سوزن های بسیار نازک از طریق پوست در نقاط استراتژیک بدن می باشد. برخی مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی به تسکین گرفتگی های قاعدگی کمک می کند.
• تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS). دستگاه TENS با استفاده از تکه های چسبی که الکترودهایی در آن وجود دارد، به پوست متصل می شود. الکترودها، سطح متفاوتی از جریان الکتریکی را ارسال می کنند تا اعصاب تحریک شوند.
TENS باعث بالا بردن آستانه سیگنال های درد و تحریک ترشح مسکن های طبیعی بدن (اندورفین) می شود. در مطالعات ثابت شده است که TENS نسبت به شبه داروها، در تسکین درد گرفتگی قاعدگی مؤثرتر می باشد.
• داروهای گیاهی. برخی محصولات گیاهی مانند پیکنوژنول، رازیانه یا محصولات ترکیبی، تا حدی گرفتگی های قاعدگی را کاهش می دهند.
• طب فشاری. طب فشاری مانند طب سوزنی، با فشار ملایم بر روی پوست به جای استفاده از سوزن به تحریک نقاط خاصی از بدن می پردازد. اگرچه تحقیقات در مورد طی فشاری و گرفتگی های قاعدگی محدود است، اما به نظر می رسد که طب فشاری نسبت به شبه داروها در کاهش گرفتگی های قاعدگی مؤثرتر می باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر گرفتگی های قاعدگی آزاردهنده باشند، باید به پزشک عمومی یا متخصص زنان مراجعه کرد. در اینجا اطلاعاتی برای کمک به آماده شدن برای ملاقات با پزشک آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
دوره های قاعدگی، زمان شروع و شدت گرفتگی عضلات را پیگیری کنید. همچنین لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
• مشکلات پزشکی و استرس های اخیر در زندگی
• تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل های مصرفی
• سوالاتی که باید از پزشک پرسید
سوالات اساسی در مورد گرفتگی های قاعدگی عبارتند از:
• علت علائم چیست؟
• آیا علائم با گذشت زمان تغییر می کنند؟
• آیا به انجام آزمایش نیاز می باشد؟
• چه روش های درمانی یا درمان های خانگی، کمک کننده می باشند؟
• آیا بروشور یا وب سایتی برای مطالعه وجود دارد؟
از پرسیدن سوالات دیگر دریغ نشود.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که پزشک خواهد پرسید عبارتند از:
• از چه سنی، عادت ماهیانه شروع شده است؟
• فاصله دوره های قاعدگی از هم چه قدر هست و به طور معمول چه مدت طول می کشند؟
• میزان خونریزی قاعدگی چه قدر است؟ آیا تا به حال بین دوره ها، خونریزی اتفاق افتاده است؟
• کدام قسمت از بدن دچار گرفتگی می شود؟
• آیا علائم دیگری مانند گرفتگی، استفراغ، اسهال، کمر درد، سرگیجه یا سر درد، مشاهده شده است؟
• آیا علائم باعث می شوند فعالیت ها محدود شوند، از محل کار یا مدرسه اجتناب شود یا فرد در خانه بماند؟
• اگر فرد از نظر جنسی فعال هست، در این صورت مقاربت دردناک می باشد؟
• در حا حاضر چه روش های درمانی انجام شده اند؟ آیا چیزی به بهبود علائم کمک کرده است؟
• آیا زنان خانواده فرد سابقه علائمی مشابه با ایشان را داشته اند؟
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
هنگام گرفتگی عضلات، فرد در حمام خود را گرم کند یا دستگاه گرم کننده، بطری آب داغ یا وصله حرارتی را روی شکم قرار دهد. مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن نیز کمک کننده می باشند.