نگاه کلی
_result.webp)
گواتر بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید است. تیروئید یک غده پروانه ای شکل می باشد که در پایه گردن درست زیر سیب آدم قرار دارد. اگرچه گواتر معمولاً بدون درد است، اما یک گواتر بزرگ می تواند باعث سرفه شود و بلع یا تنفس را دشوار کند.
شایعترین علت گواتر در سراسر جهان کمبود ید در رژیم غذایی است. در ایالات متحده، جایی که استفاده از نمک یددار معمول است، گواتر بیشتر به دلیل تولید بیش از حد یا کمبود هورمون های تیروئید یا به دلیل وجود گره هایی در خود غده اتفاق می افتد.
درمان معمولاً ، به اندازه گواتر، علائم و علت آن بستگی دارد. گواترهای کوچکی که مشخص نیستند و مشکلی ایجاد نمی کنند معمولاً نیازی به درمان ندارند.
علائم
معمولاً همه گواترها علائم و نشانه هایی ایجاد نمی کنند. بروز گواتر ممکن است با علائم و نشانه ها اتفاق بیافتد، این علائم شامل موارد زیر است:
- تورم در قسمت پایه گردن که ممکن است هنگام اصلاح یا آرایش کاملاً مشهود باشد.
- احساس تنگی در گلو
- سرفه کردن
- گرفتگی صدا
- مشکل در بلعیدن
- مشکل در تنفس
علل بیماری
غده تیروئید دو هورمون اصلی تیروکسین (T-4) و تری یدوتیرونین (T-3) تولید می کند. این هورمون ها در جریان خون در گردش هستند و به تنظیم سوخت و ساز بدن کمک می کنند. آنها میزان استفاده از چربی و کربوهیدرات در بدن را حفظ می کنند و به فرد کمک می کنند تا دمای بدن را کنترل کند، همچنین بر ضربان قلب نیز تأثیر می گذارد و به تنظیم تولید پروتئین ها کمک می کند.
غده تیروئید همچنین کلسی تونین - هورمونی که به تنظیم مقدار کلسیم در خون کمک می کند- تولید می کند.
همچنین غده هیپوفیز و هیپوتالاموس میزان تولید و آزاد شدن T-4 و T-3 را کنترل می کنند.
هیپوتالاموس، ناحیه ای در پایه مغز می باشد که به عنوان یک ترموستات برای کل سیستم بدن عمل می کند. همچنین به غده هیپوفیز سیگنال می دهد تا هورمونی به نام هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) تولید کند. غده هیپوفیز که در پایه مغز قرار دارد بسته به میزان تیروکسین و T-3 در خون، مقدار مشخصی TSH آزاد می کند. غده تیروئید به نوبه خود، تولید هورمونهای خود را براساس مقدار TSH دریافتی از غده هیپوفیز تنظیم می کند.
داشتن گواتر لزوماً به این معنی نیست که غده تیروئید به طور عادی کار نمی کند. حتی در صورت بزرگ شدن، تیروئید ممکن است مقدار طبیعی هورمون تولید کند. با این حال، ممکن است تیروکسین یا T-3 کم یا زیاد تولید شود.
چندین مورد می تواند باعث بزرگ شدن غده تیروئید شود. برخی از رایج ترین این موارد عبارتند از:
- کمبود ید. ید برای تولید هورمونهای تیروئید ضروری است و در درجه اول در آب دریا و خاک در مناطق ساحلی یافت می شود. در کشورهای در حال توسعه، افرادی که در خشکی یا در ارتفاعات زیادی زندگی می کنند، غالباً دچار کمبود ید هستند و می توانند با بزرگ شدن تیروئید در تلاش برای به دست آوردن ید، دچار گواتر شوند. کمبود ید ممکن است با رژیم غذایی حاوی غذاهای مهار کننده هورمون، مانند کلم، کلم بروکلی و گل کلم بدتر شود.
در کشورهایی که به طور معمول ید به نمک موجود در سفره و سایر مواد غذایی اضافه می شود، کمبود ید در رژیم غذایی معمولاً عامل بروز گواتر نیست.
- بیماری گریوز. هنگامی که غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کند (پرکاری تیروئید) ممکن است گواتر رخ دهد. در کسی که به بیماری گریوز مبتلا است، آنتی بادی های تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله می کنند و باعث تولید تیروکسین اضافی می شوند. این تحریک بیش از حد باعث تورم تیروئید می شود.
- بیماری هاشیموتو. گواتر همچنین می تواند در اثر فعالیت کم تیروئید (کم کاری تیروئید) ایجاد شود. بیماری هاشیموتو نیز مانند بیماری گریوز یک بیماری خود ایمنی است. اما هاشیموتو به جای اینکه باعث شود تیروئید بیش از حد هورمون تولید کند، به تیروئید آسیب می رساند تا تولید آن بسیار کم شود.
غده هیپوفیز نیز با احساس کاهش سطح هورمون در بدن، TSH بیشتری برای تحریک تیروئید تولید می کند که در نتیجه باعث بزرگ شدن غده می شود.
- گواتر چند غده ای. در این شرایط، چندین توده جامد یا پر از مایع به نام ندول(گره) در دو طرف تیروئید ایجاد می شود و در نتیجه باعث بزرگ شدن غده می شوند.
- گره های منفرد تیروئید. در این حالت، یک گره منفرد در یک قسمت از غده تیروئید ایجاد می شود. بیشتر گره ها غیرسرطانی (خوش خیم) هستند و منجر به سرطان نمی شوند.
- سرطان تیروئید. سرطان تیروئید بسیار کمتر از غده های خوش خیم تیروئید است. نمونه برداری از غده تیروئید در تعیین سرطانی بودن آن بسیار دقیق است.
- بارداری. هورمون تولید شده در دوران بارداری، گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG)، ممکن است باعث اندکی بزرگ شدن غده تیروئید شود.
- التهاب. تیروئیدیت یک بیماری التهابی است که می تواند باعث درد و تورم در تیروئید شود. همچنین ممکن است باعث تولید بیش از حد یا کم تیروکسین در بدن شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
گواتر می تواند هرکسی را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین ممکن است در بدو تولد وجود داشته یا در هر زمان از زندگی به وجود بیاید. برخی از عوامل خطر شایع برای گواتر شامل موارد زیر هستند:
- کمبود ید در رژیم غذایی. افرادی که در مناطقی که ید کم است زندگی می کنند و به مکمل های ید دسترسی ندارند، در معرض خطر بالای ابتلا به گواتر هستند.
- زن بودن. با توجه به اینکه زنان مستعد ابتلا به اختلالات تیروئید هستند، احتمال بروز گواتر نیز در آنها بیشتر است.
- سن. معمولاً گواتر بعد از 40 سالگی بیشتر دیده می شود.
- تاریخچه پزشکی. سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری خود ایمنی خطر ابتلا را افزایش می دهد.
- بارداری و یائسگی. به دلایلی که کاملاً مشخص نیست، مشکلات تیروئیدی بیشتر در دوران بارداری و یائسگی رخ می دهد.
- داروهای خاص. برخی از درمان های پزشکی، از جمله داروی قلب آمیودارون (پاکرون و غیره) و داروی روانپزشکی لیتیوم (لیتوبید و غیره) خطر ابتلا را افزایش می دهد.
- قرارگیری در معرض تشعشع. در صورت تابش به ناحیه گردن یا قفسه سینه یا قرار گرفتن در یک مرکز هسته ای در حین آزمایش یا به صورت تصادفی ، خطر ابتلا را افزایش می دهد.
عوارض بیماری
گواترهای كوچكی كه مشكلات جسمی یا ظاهری ایجاد نكنند زیاد نگران کننده نیستند. اما گواترهای بزرگ تنفس یا بلع را دشوار کرده و باعث سرفه و گرفتگی صدا می شوند.
گواتر که در اثر سایر بیماری ها مانند کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید ایجاد می شود، که ممکن است با تعدادی علائم از خستگی و افزایش وزن گرفته تا کاهش ناخواسته وزن، تحریک پذیری و مشکل خواب همراه باشد.
تشخیص
پزشک ممکن است به راحتی و با لمس گردن و بلعیدن در طی یک معاینه بدنی معمول، غده تیروئید بزرگ را تشخیص دهد. در برخی موارد، پزشک همچنین ممکن است وجود گره ها یا غده را احساس کند.
تشخیص گواتر همچنین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش هورمون. آزمایش خون می تواند میزان هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید و هیپوفیز را تعیین کند. اگر تیروئید شما کم کار باشد، سطح هورمون تیروئید پایین خواهد بود. در همان زمان، سطح هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) افزایش می یابد زیرا غده هیپوفیز سعی در تحریک غده تیروئید برای تولید بیشتر هورمون تیروئید دارد. گواتر ناشی از تیروئید پرکار معمولاً به صورت سطح بالایی از هورمون تیروئید در خون و سطح TSH پایین تر از حد طبیعی است.
- آزمایش آنتی بادی. برخی از دلایل گواتر شامل تولید آنتی بادی های غیر طبیعی است. آزمایش خون ممکن است وجود این آنتی بادی ها را تأیید کند.
- سونوگرافی. وسیله ای چوپ مانند (مبدل) روی گردن نگه داشته می شود. امواج صوتی از طریق گردن و پشت سر به بدن برخورد می کنند و تصاویر را روی صفحه کامپیوتر تشکیل می دهند. تصاویر اندازه غده تیروئید و اینکه آیا غده حاوی گره هایی است که ممکن است پزشک قادر به احساس آنها نباشد را نشان می دهد.
- اسکن تیروئید. در طی اسکن تیروئید ، یک ایزوتوپ رادیواکتیو در ورید داخل آرنج تزریق می شود. در حالی که یک دوربین ویژه تصویری از تیروئید شما را روی صفحه کامپیوتر تولید می کند، روی میز دراز کشیده اید و سرتان را به عقب کشیده اید.
مدت زمان مورد نیاز به مدت زمان رسیدن ایزوتوپ به غده تیروئید، ممکن است متفاوت باشد. اسکن تیروئید اطلاعاتی را در مورد ماهیت و اندازه تیروئید بیان می کند، اما از آزمایش های سونوگرافی تهاجمی تر، زمانبر تر و گران تر است.
- نمونه برداری. در طی بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ریز، از سونوگرافی برای هدایت سوزن به تیروئید استفاده می شود تا نمونه ای از بافت یا مایعات برای آزمایش به دست آید.
درمان
درمان گواتر به اندازه گواتر، علائم و نشانه های بیماری و علت اصلی آن بستگی دارد. همچنین پزشک ممکن است موارد زیر را برای درمان توصیه کند:
- مراقبت و درنظرگرفتن روند بیماری. اگر گواتر کوچک باشد و مشکلی ایجاد نکند و تیروئید به طور طبیعی کار کند، ممکن است پزشک صبر کردن را پیشنهاد کند.
- داروها. در صورت ابتلا به کم کاری تیروئید ، جایگزینی هورمون تیروئید با لووتیروکسین (لووکسیل، سینتروئید و تیروزینت) علائم کم کاری تیروئید را برطرف می کند و همچنین باعث کاهش سرعت ترشح هورمون تیروئید از غده هیپوفیز می شود و غالباً اندازه گواتر را کاهش می دهد.
همچنین برای درمان التهاب غده تیروئید، پزشک ممکن است آسپیرین یا داروی کورتون را تجویز کند. در صورت ابتلا به گواتر همراه با پرکاری تیروئید، ممکن است به داروهایی برای نرمال سازی سطح هورمون ها نیاز داشته باشید.
- عمل جراحی. اگر گواتر بزرگ و ناراحت کننده باشد یا در تنفس یا بلع مشکل ایجاد کند یا اگر در بعضی موارد گواتر گره ای که باعث پرکاری تیروئید می شود، وجود داشته باشد، برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید (تیروئیدکتومی کامل یا جزئی) می تواند بهترین گزینه باشد.
جراحی همچنین درمانی برای سرطان تیروئید می باشد.
ممکن است لازم باشد پس از جراحی، با توجه به میزان تیروئید خارج شده، لووتیروکسین مصرف شود.
- ید رادیواکتیو. در برخی موارد، از ید رادیواکتیو برای درمان غده تیروئید بیش از حد فعال استفاده می شود. ید رادیواکتیو به صورت خوراکی مصرف می شود و از طریق جریان خون به غده تیروئید می رسد و سلول های تیروئید را از بین می برد. نتایج این درمان به کاهش اندازه گواتر منجر می شود، اما در نهایت ممکن است باعث کم کاری غده تیروئید شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
اگر گواتر ناشی از رژیم غذایی باشد، این پیشنهادات می تواند در درمان آن کمک کند:
- ید کافی دریافت کنید. برای اطمینان از اینکه ید کافی دارید، از نمک یددار استفاده کنید یا غذاهای دریایی یا جلبک دریایی بخورید. سوشی منبع خوبی از جلبک دریایی است بنابراین حدوداً دو بار در هفته می توانید آن را مصرف کنید. میگو و صدف های دیگر نیز از نظر ید غنی هستند. اگر در نزدیکی ساحل زندگی می کنید، میوه ها و سبزیجات که به صورت محلی پرورش می یابند و همچنین شیر گاو و ماست که حاوی ید هستند را مصرف کنید.
هر کس به میزان حدودی 150 میکروگرم ید در روز نیاز دارد (مقدار کمی کمتر از نصف قاشق چای خوری نمک ید دار). اما مقادیر کافی به ویژه برای زنان باردار و شیرده و برای نوزادان و کودکان مهم است.
- از مصرف بیش از حد ید خودداری کنید. اگرچه غیر معمول است، مصرف زیاد ید گاهی منجر به گواتر می شود. در صورت داشتن مشکل ید اضافی در بدن، از مصرف نمک غنی شده با ید ، صدف، جلبک دریایی و مکمل های ید دار خودداری کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورت تشخیص گواتر، احتمالاً پزشک آزمایشات دیگری برای تعیین علت تجویز خواهد کرد. بنابراین بهتر است لیستی از سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید مانند موارد زیر را یادداشت کنید:
- چه عاملی باعث پیشرفت این گواتر شد؟
- آیا عارضه ای جدی است؟
- برای درمان بیماری با علت زمینه ای چه کاری می توان انجام داد؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم آنها را به بهترین صورت با هم مدیریت کنم؟
- از بین گزینه های درمانی، گزینه ای که بعنوان درمان اصلی پیشنهاد می کنید چیست؟
- اگر تصمیم بگیرم اقدام درمانی انجام ندهم چه اتفاقی می افتد؟
- آیا گواتر بزرگتر می شود؟
- آیا درمانی که پیشنهاد می کنید می تواند گواتر را بهبود می بخشد؟
- آیا مجبور به مصرف دارو هستم؟ برای چه مدت؟